नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
लावण्यराज निरौला – गीत
(मधुपर्क बैशाख, २०६७)
विश्वास गरी मायागर्दा
धोका पनि मिल्छ अरे
त्यसैले त कसैसँग
बरु माया नलाउनु रे ।
चोखो माया गर्नेसम्म
झुटा पनि चोखै हुने
पग्लिनेलाई फसाएर
हेप्ने उल्टै ठूलो हुने ।
प्रेमको सट्टा प्रेम नमिल्ने
कोमल मनलई तोडिदिने
सुखमा नै मात्र साथ
दुःख पर्दा छोडिदिने
साँचोमाया त्याग गर्नु
सार छैन स्वार्थीलाई
कमलो मन दुग्छ भने
तोडे हुन्छ बन्धनलाई ।
झुटो भए माया गर्छन्
साँचोलाई हेला गर्छन्
साँचोलाई झुटो पार्न
झुटकै अनेक खेला गर्छन् ।
सन्तोष खडका – क्षितिजपारिको शान्ति र प्रेम
म अविच्छिन्न कुरिरहेको छु क्षितिजपारिको सुन्दर जीवनलाई
जहाँ सदाबहार प्रेम र शान्ति छ
तर म बाँचिरहेको छु कृत्रिम जिन्दगी
जहाँको बस्ती प्रेम र शान्तिको अनिकालले Continue reading “Santosh Khadka – Kshitiz Pariko Shanti Ra Prem”
हरि अधिकारी – शरण आँसु (गजल)
नयाँ नयाँ प्रक्रियाहरुको प्रकरण जारी छ
पुरानो यो मेरो देशको अपहरण जारी छ!
आन्दोलनको भुइँचालोहरुले देश भत्कियो
फेरि राज्यविप्लवको नयाँ जागरण जारी छ!
बाँच्न पाउनु पर्छ भन्दै लडेका मान्छेहरुको-
चौताराहरुमा अनसन, आमरण जारी छ !
वीरपुर्खाहरुको रगतले कोरिएको सीमारेखा
धमिलो पानीले पखाल्ने आचरण जारी छ!
स्वतन्त्रता र स्वाभिमानको चिराग निभ्दो छ
अरुको शिक्षा, अरुकै भिक्षा र शरण’ जारी छ!
(Sent to Sanjaal Corps via Email)
लालीगुराँश – च्यात्तिएको मन
मोजमस्ती मै डुबेछु म, थाहा थिएन कहाँ छु
ईच्छा रहर मरीसके, अहिले जीउँदो लास भाछु
खोटो रहेछ भाग्य मेरो, पाउनु दुःख पाएं
पटक पटक जीवनमा मैले धेरै धोका खाएं ।
किन होला अब मलाई आफ्नै भरोसा छैन
साधन मात्र भएँ जहिल्यै इज्जत कहिल्यै पाइन
सबै आउँछन् मिठो बोल्छन् सपना मात्र बाँड्छन्
वास्तविकता जाने पछि मिलौं दुर भाग्छन् ।
जीवन भोग्न जानीनछु अल्लारे थियो बेला
जीवन साथी साट्दा साट्दै पुगेछु देहब्यापारको मेला
धेरै पछि चाल पाएँ यो त जीउँदो नर्क रहेछ
सयौं प्रयास गरें सुध्रिन तर धेरै ढिलो भएछ ।
संगतको फलले मलाई पिर्नु सम्म पिर्यो
आफ्नो मात्र कहाँ होर परिवारकै साख गिर्यो
कसरी धानौं बाँकी जीवन जीउने रहरै छैन
समाजले नि पिर्छ मात्रै आधार कहीं पाईन ।
लक्ष्य योजना केही छैन झरेको पात भो जीवन
बोझ लाग्न थाल्यो झन् झन् मरीसक्यो यो मन
ब्यापार पनि चल्न छाड्यो खस्क्यो क्यारे जोवन
अझै कति टालौं, कति गाँसौं च्यात्तिएको यो मन ।
अझै कति टालौं, कति गाँसौं च्यात्तिएको यो मन ।
मोहन कोईराला – एउटा गीत नेपालका लागि
नेपाली आमाका नेपाली अनुहारहरू ।
नेपाली माटाका नेपाली अनुहारहरू ।
म त सप्तगण्डकी बनिसकेछु अनुहारहरूमा ।
म त सप्तकौशिकी बनिसकेछु वेशभूषामा ।
मेरा कल्पनामा छाल उठेछन् सात स्वरको ।
एउटा वीणा हो नेपाल, एउटा सारङ्गी हो नेपाल ।
एउटा तुरही हो नेपाल, एउटा सहनाई हो नेपाल ।
मुर्चुङ्गामा एक्लै सेर्पिनी खेलेर झरेकी नेपाल ।
लिम्बुनी भाखा फेरी-फेरी उक्लेकी नेपाल ।
सिपालु हातले छुनू यो सप्तस्वर आफै बज्छ ।
सप्तगण्डी छुनू सिपालु हातले सप्तस्वर आफै उठ्छ ।
लहर उठ्नेछन् हिमाली क्षितिज कालीको तीर बनेर ।
कठोरता पग्लिनेछ नबोलेको वीणालाई एक स्वर दिनु मात्र छ ।
कठिन पनि छैन नबोलेको मित्र एक फेर घचघच्याउनु छ ।
टाढा छैन नचिनेको बस्ती एक फेर पुग्नुपर्छ ।
झर्नाहरू तार हुन् सारङ्गीका, झर्नाहरू रेसा हुन् मुर्चुगाका ।
सप्तगण्डकी जहाँबाट उठ्छ, सप्तकोशी जहाँबाट बज्छ ।
तमोर, अरुण निद्राबाट जुन सितारमा उठ्नेछन् स्पर्शमा ।
हिमाली पहरा गुनगुनाउनेछन् जुन गीतले
त्यो पानी उठेको छ यो सारङ्गीमा ।
त्यो छाल खेलेको छ नेपाली गितारको तारमा ।
सप्तगण्डकी सङ्गीतमय छ समूहगानले ।
सप्तस्वर त्यसैले सङ्गीतमय छ एकान्त साधनाले ।
सप्तकौशिकी त्यसैले सप्तद्वीपमा उठेको छ मणिमाणिक्यले ।
गीत उठ्नुपर्छ यो माटोमा, सङ्गीत उठ्नुपर्छ यो उपत्यकामा ।
पहाड-पहाड देखिए पनि, ढुङ्गा-माटो देहिए पनि ।
यदि देशको ढुकढुकीमा एउटै गितार छ भने ।
यदि यो तमोरमा एउटै सङ्गीत छ भने ।
यदि यो प्राणमा एउटै मुटु छ भने ।
गाउँ हो ! नेपाली हो ! गण्डकी गाउँ-गाउँ हो ! नेपाली सप्तकोशी गाउँ ।
गाउँदा धरमरले होइन । गाउँदा कम्पनले होइन ।
हिँड्दा डगमगले होइन । एउटा नेपालीले डगमग गर्नु हुँदैन ।
एउटा गीतले यो आकाश उठ्नुपर्छ ।
एउटै सङ्गीतले यो धर्ती सङ्गीतमय बन्नुपर्छ ।
कष्ट त छ गीत गाउनु र एक्लै साज बजाउनु ।
कष्ट त छ गीतमा फेरि गेडा हुनु त्यस गेडामा कल्पनाउनु ।
एउटा मदिरा हो देशको कल्पना ।
एउटा मदिरालय हो देशको सङ्गीत ।
म गीत गाउँछु नेपाली तिमी नाच । तिमी नेपाली गीत गाऊ म नाच्छु ।
त्यो एउटा गीत सेपिनीले हेलम्बूमा गाएजस्तै उच्चाइको होस् ।
त्यो एउटा गीत थकालीले गाउन लागेको भावनाको होस् ।
त्यो एउटा मनको तार डोल्पाली सुन्दरीले छोएको होस् ।
त्यो गीत शान्तिका लागि । त्यो गीत प्रगतिका लागि ।
त्यो गीत उन्नतिका लागि । त्यो थीत प्रेमका लागि ।
त्यो गीत मुसिबतमा मोहबतका लागि ।
सप्तकोशीका लागि, सप्तगण्डकीका लागि ।
अरुणका लागि, तमोरका लागि ।
त्यो गीत विश्वप्रेमका लागि ।
नेपालीका लागि ।
सीमान्त लामिछाने – म र दुनियाँ
म हिमाल भएर हाँसे
दुनिया को नज़रमा म धेरै चिसो भए
म आकाश भएर फैलिएँ
मेरो विशालतामा प्रश्न चिन्न उठाइयो
म प्रेमी भएँ
मलाई भाबुक भनियो
मैले नेताको बिरोध गरे
मलाई प्रतिगामी भनियो
मैले झुटको बिरोध गर्दा
मलाई नै झुटको मतियार ठहर्याईयो
म विदेशिए
मलाई भगुवा भनियो
मैले कसैसंग मारपिट गरिन
मलाई नामर्द भनियो
कसैलाई ठगिन
कमजोर भनियो
म यस्तै बस्त्राभुषणले सजिदै गएँ
आज भोलि मेरो पहिचान यहि बस्त्राभुषण भएका छन्
बस्त्राभुषण भन्दा भीत्रको म कहिले देखेन यो दुनियाले
यी बस्त्रहरु मैले कहिले चाहिन
तरपनि
यी मेरो छाया जस्तै मसंग टाँसीरहे
न यीनलाई उतारेर फाल्न सक्छु
न त जलाएर जलौनै
यीनै झुटा बस्त्र पहिरिएर
म हरेक बिहान उठ्छु
हरेक रात सुत्छु
म झुट जिउँछु
तर पनि म जिउँछु
त्यो बिहानीको प्रतिक्ष्यामा
जब
सुर्यले म भित्रको
मान्छेलाई चिनेर ढकढकाउने छ मेरो घरको ढोका
अनि यी सम्पूर्ण बस्त्रहरु झर्ने छन् मेरो जिउबाट
शिशिरमा रुखबाट पातहरु झरे झैँ
अनि म नयाँ पालुवाहरू हाल्ने छु
सक्कली सुवास छर्दै
नयाँ उत्साहसंगै
त्यो दिन म हिमाल भएकोमा डाहा गर्ने धेरै हुनेछन
त्यो दिन म आकास भएकोमा रीस गर्ने धेरै हुनेछन
त्यति हुँदाहुँदै पनि
म, म नै हुनेछु
ममा कुनै परिवर्तन हुनेछैन
परिवर्तन हुनेछ
त मात्र यो दुनियाको चस्मा
– अमेरिका
सुदर्शन सापकोटा – सधै घाम उदाउछ-पूर्ब!
सधै घाम उदाउछ-पूर्ब!
हो! हामिले सुन्यौ।
हामिले पड्ढेयौ पनि।
सधै घाम उदाउछ-पूर्ब।
घाम सधै अस्थाउछ-पस्चिम।
हामिले यहि बुझ्यौ।
तर,
घाम उदउने होइन,
न त अस्थाउने नै हो।
यो त जहाको त्यही छ।
प्रिथिबि पो यसलाई घुमिरहेछ।
हामि उदाइरहे छौ जानेर।
बा हामिनै अस्थाई रहेछौ।
थाहै नपाई चक्कर हामि पो लगाउछौ।
हामि देखेरै झुट बोझ्छै।
पढरै झुट खोल्छौ।
सत्यको खोजिमा,
धुर्बलाई सत्य र सत्यलाई धुर्ब बोल्छै।
धर्ब अनेक छन् सत्य एउटा छ।
हाम्रो बुझने कुरा एउटै हो।
फेरि बुझने तरिका फरक छ।
कुरो भन्दा तरिकामा नै हाम्रो घन-चक्कर छ।
तिमि सहि बा म सहि भन्ने मै ठुलो टक्कर छ।
हामिले यो पनि सुन्यै।
सत्येले जित्छ़!
सत्य हार जितको कुरा होईन सायद।
जित्ने हार्ने हाम्रै बिचार हो।
बिचार मात्र पनि केहि होईन,
जित्ने त हाम्रो बिचार भित्रको संकार हो।
बिचार पानि हो भने,
रंग र आकार त हाम्रै आचार हो।
धर्म जात-भात, रंग, भासा, भुगोल,
सब-सब मन्छेले छुट्टएको आफ्नै प्रकार हो
सुनेको कुरा हो।
देखेको कुरा हो।
बुझाईयको कुरा हो।
सत्य फरक छ, सायद।
अरुको भाबना महसुस गर्नु मनिसको बिचार हो।
सह-अस्थित्यो बुझ्नु उसको संकार।
सधै घाम उदाउछ-पुर्ब।
घाम सधै अस्थाउछ-पस्चिम।
सुनेको कुरा,पढेको कुरा
बिचार माथि तपाईले दिएको
रंग र आकार हो
कोपीला थुलुङ्ग ‘आंशुतोष’ – मेरो पलहरु
हरेक विहानीको उषासंगै
एउटा आशा लिएर उठ्ने गर्छु
सूर्यका किरण चारैतिर फैलिएजस्तै
फैलिन्छन् आशाका लहराहरू
तर,
ती मेरा आशाहरू लहरा बनेर फैलिनुमा र
नफैलिनुमा करिव-करिव उस्तै हुन्छन्
यसरी नै कति विते हिउँद अनि वर्षापनि
त्यसैमा म घुमीरहे ऊन घुमाउने चर्खा वनि
मैले काटेको रातमा,
सिङ्गो धर्ती ओछ्यान बन्छ
खुला आकाश मोड्ने गर्छु
कति रूज्झनु झरि वादलमा
आफू वाच्न अनि वचाउनलाई
टालेकै छु थोत्रा भोटो
नाङ्डो शरीर जोगउनलाई
चन्द्र घिमिरे – सुदखोरदशैं!
(Source: Himal Khabar)
दोर्जेलाई भेडी चराउन अरब पठाउने दलालझ्ैँ
सधैँ पाल्सी कुरा गर्नेे
कसैकहाँ घन्चमन्चसँग आउने
कसैलाई महँगीले दम बढाउने
छोरीलाई फरिया छेक्दा
ए खुर्माने Continue reading “Chandra Ghimire – Sudkhor Dashain”
विष्णु प्रभात – घोडाहरू/घोडीहरू
लामो यात्राका लागि छानेका घोडाहरू
घोडा नभएर गधा परेछन्
चङ्गेज खाँको घाँसे मैदानमा चरेर
जङ्गबहादुरको नाचघरमा कराइरहेछन्
मीठो गीत गाएको भ्रममा
अरूसँग हैन,
आफैँसँग डराइरहेछन्
एउटा अर्कोको नजिक पर्दा
धातु–जाँचक लगाइरहेछन्
हाम्रो सभ्यता बिगार्न
जण्डु–पातकी आइरहेछन्
कसैले पान चपाइरहेछन्
कसैले स्वाभिमान चपाइरहेछन् ।
लामो यात्राका घोडीहरू
सुत्केरी नभैकन बछडा डुलाउँदै छन्
आफ्ना अस्तबलहरूमा
विदेशी टाँगन हुलाउँदैछन्
बस्ती भुलेर मस्ती उडाउँदै
पराश्रयको बग्गी गुडाउँदै
सगोलका सम्बन्ध चुँडाल्दैछन्
जनसमर्थनका पटट्ट ताली हैन
जनसमरका भटट्ट नाली बजे पनि
मालिक विरुद्ध हिनहिनाएको भ्रममा
परस्परमा कराइरहेछन्
बगाल फुटाल्दै हराइरहेछन् ।
दुर्गतिको खाडलमा पीप भरेर
समाज र सभ्यताको चरु होम्दै
वंशहरणको दिग्विजयमा
अश्मेध यज्ञको तयारी हुँदैछ !
तैपनि,
घोडाहरू घोडीहरू
हिन्हिनाइरहेछन् पुच्छर हल्लाउँदै
हिन्हिनाइरहेछन् याल हल्लाउँदै ।
मोहन जीवन लालक – बागमतीछेउ
(मधुपर्क २०६६ चैत)
बागमतीछेउ
बालुवा निकाल्दै सोधिन्-
बुबा किन बालुवा बाहिर फ्याँकेको ?
बालुवाको थुप्रो चलाउँदै
बुबाले बतायो-
नानु यसरी बालुवा बाहिर फ्याँकदा
बुझ्यौँ बालुवासँगै माछा निस्कन्छ,
भरेलाई तरकारी ।
बिष्णुमतीछेउ
बालुला ओसार्दै गर्दा
छोराले आमालाई सोध्यो-
आमा किन बालुवा शहर लगेको ?
बालुवाको पोका घिसार्दै
आमाले बताइन्-
बाबु यसरी बालुवा शहर लैँजादा
बुझ्यौं शहरमा चामल साट्छन् बालुवासँग,
भरेलाई खाना ।
साँझ पर्दै गर्दा
बूढाबूढीको झुप्रोमा
बुबा आमा पर्खेर
रमाउदैथें केटाकेटी-
माछी मार न हे दाइ……
भरेलाई तरकारी
माछी मार न …….।
गोविन्दराज विनोदी – देह र अङ्ग
(मधुपर्क साउन, २०६७)
हुन्छ नाम र अस्तित्व
प्रत्येक अङ्गको तर
सबै अङ्ग मिलेमात्र
देह बन्दछ सुन्दर !
‘द्रष्टा हौं’ भन्दछन् आँखा
‘श्रोता हौँ’ कान भन्दछन्
‘म वक्ता’ Continue reading “Govinda Raj Binodi – Deha Ra Anga”
रमेश पौडेल – पैयुँ फुल्ने गाउँ
लाली गुराँस फुल्यो
ओइलियो झर्यो
पैयुँ फुल्यो
ओइलियो झर्यो
सयपत्री, मखमली फुले
ओइलिए झरे,
फुल्नु प्रकृति
ओइलिनु, झर्नु
नियति !
थिए आदिम मान्छे
अनिकाल थियो अक्षरको
बिना शब्द टाँग्थे कविता
गुराँसे हाँगामा
गाउँथे गीत विना स्वर
छहरे छाँगामा ।
पैयुँ फुल्ने गाउँ
यौटा अलिखित कविता
जो ! लेखिएकोभन्दा उत्कृष्ट लाग्छ !
पैयुँ फुल्ने गाउँ
नगाइएको त्यो गीत,
जो, गाइएकोभन्दा मीठो लाग्छ !
ङोल्स्यो छम्छमाउँदा
पैयुँको छायामा
ठुस्स पर्छे उता
मितिनी माछापुच्छ्रे
वाह !
मीठो ईश्र्या
हेरेका सबै
देख्न सकिन्न,
देखेका सबै
लेख्न सकिन्न !
पैयुँ फुल्ने गाउँ
भेट्नु एकदिन,
मै हुँ भन्नेले !
अक्षर यात्रा, वागेफड्के, स्याङजा
गोरखापत्र,१४ मंसीर,२०६५
यशोदा अधिकारी – अँधेरी रातमा
(मधुपर्क बैशाख, २०६७)
जङ्गलको अन्धकार गोलाईमा
रातले जव अँधेरो बाल्छ,
उत्तेजित यी हातहरू
ल्ाालटिन बोकेर
ज्ाङ्गल ढकनी उघार्छन् ।
कानमा सिउरिएका फूलहरू
कानैमा ओइलाइसके
ओइलाएको Continue reading “Yashoda Adhikari – Andheri Raatma”
ललिता दोषी – सपुत राष्ट्रको
छोरा हुनु तिमीजस्तो सपूत राष्ट्रको
तिम्रै नामले पनि उठ्छ शिर देशको
नेपालीका गहभरि छ तिम्रै तस्बिर आज
धन्य लक्ष्मी तिमीले राख्यौ जन्मेको लाज ।
नेपालीका धुकधुकीहरूमा तिमी Continue reading “Lalita Doshi – Saput Rastra Ko”
महेश राणा – तिम्रो आगमन
(Source: Himal Khabar)
तिम्रो आगमनले मेरो जीवनमा
जिन्दगी उत्सवझैँ हुनथाल्यो
तिम्रो न्यानो मायाले
चिसो रातमा बसन्त सुभासिन थाल्यो
आउ अब नभेट्ने प्रयास गरौं
किनकि हामीलाई Continue reading “Mahesh Rana – Timro Aagaman”
गोपालकुमार मैनाली – हेलो ! म सहिद बोल्दैछु
(मधुपर्क २०६६ असोज)
मेरो उत्सर्ग देशका लागि रहेछ
मरेपछि थाहा भयो
सहिद सूचीमा मेरो पनि नाम परेछ
कसैले रकम बुझेपछि पत्ता लाग्यो
मरेपछि सहिद बन्ने थाहा Continue reading “Gopal Kumar Mainali – Hello Ma Shahid Boldai Chhu”
गोपीकृष्ण ढुंगाना पथिक – नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ
अधरमा प्रकृति मुस्कान बोकेर
टाइगर हिलबाट सूर्योदय स्वागतमा रम्दै,
अंगप्रत्यंगमा चियाका बुट्यानहरु
अनि शान्त अनुहारमा निर्दोषपन बटुल्दै
नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ ।
देखिन्न दाग कतै, संवेदनशील तर स्नीग्ध
मुटुभरि आत्मविश्वासको पहाड बोकेर,
बिरानो भूमिमा आफ्नै संस्कृतिको दियो बाली
सन्तानका खुसी र सुखलाई काखी च्याप्दै
नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ ।
मातृत्व र भातृत्वमा संसार देख्ने
घोत्लिएर हरपल भाषा र साहित्यमा भुल्दै,
सगरमाथाबाट कोसौं टाढा रहेर पनि
तेञ्जिङ र हिलारीलाई मुटुमा टास्दै
नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ ।
झस्किन्छ, चस्किन्छ अनि पुःन व्युतिन्छ
लाखौंपटक मरिसकेको छ स्वतन्त्रताका लागि,
परम्परा र पहिचानको प्रमाणका लागि
रातदिन अनि दिनरात बर्बराउदै
नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ ।
दुई प्राण एउटै श्वास बाच्ने प्रयासमा
नदीका दुई किनार भए पनि,
पागलपनबाट बौरिदै र भक्कानिदै
अन्ततः क्षितिजमा मिलनको संभावना बोकेर
नेपाल चिहाइरहेछ दार्जिलिङ ।
काव्य कुञ्ज, गठ्ठाघर, भक्तपुर
माया शर्मा – आव्हान नारीलाई
नबिर्सौं आज हामीले नारी म को हुँ भनेर
नबिताउँ हाम्रो यो सिङ्गो जिवन दासिनी बनेर
यो पुरुष प्रधान समाजमा हामी जन्मेर हुर्केर
नबिर्सौं हामीले अस्तित्व आफ्नै छ केहि भनेर
नारायण अधिकारी – के फरक ?
ए स्वयम्भू !
सत्य सत्य बोल न्यायको बारभित्रबाट
हिजो र आजमा केही फरक पायौ ?
उही उद्घाटन्-सेमिनार गोष्ठी-प्रवचन
उही भोज-भोतेर सत्ता-भत्ता
तिमी के देख्छौ खै ? म त यहि देख्छु ।
पीडामाथि पीडा थपिँदै छन्
सुनको त कुरै नगरौं नून खानै गाह्रो भइसक्यो
कोशी गण्डकी महाकाली पुरानै घाउ हुन्
निको हुनु कता कता
सीमा अतिक्रमणका नयाँ घाउहँरु फैलिँदै छन्
पुराना सन्धी-सम्झौता
नवीकरण पुनरावलोकन ठीकै होलान्
तर तिनका नाममा खै !
के के सट्टा भर्ना गर्नुपर्ने हो !
म त यही देख्छु ए स्वयम्भू !
भन तिमी के देख्छौ ?
ए स्वयम्भू !
तिम्रा बुद्धका आँखाले
शान्तिको गति के देख्छौ ?
एउटा भयानक युद्ध रोकिए पनि
युद्धका जीजिविषा पाल्नेहरु
फुटेर चोइटिएर टुक्रिएर भए पनि
रगतको होली खेलेकै छन्-
म त यही देख्छु-
पानी सङ्लो छ भन्नु भ्रम मात्रै हो
मेचीदेखि कालीसम्म
जहाँको पानी उठाएर हेर
रगतकै छिटा पाउनेछौ ।
के फरक छ हिजो र आज
उही मालिक रिझाउने खेल
उही शासन टिकाउने खेल
उही मागेर गर्जो टार्ने खेल
ए स्वयम्भू !
सत्य सत्य बोल न्यायको बारभित्रबाट
कतै देख्यौ कि नयाँ नेपाल ?
(उडब्रिज, भर्जिनिया)