Raju Syangtan – Madhesh

राजु स्याङ्तान – मधेश

प्रत्येक वर्ष मेरो बस्तीमा
तूफान बोकेर आउँछ बाढी
बगाएर लान्छ हाम्रा झुपडी र नागरिकता
तर कहिल्यै बगाउँदैन जमिन्दारको खेत

प्रत्येक हिउँदमा
बन्दुक बोकेर आउँछ शीतलहर
उडाएर लान्छ घुर ताप्दै गरेका वृद्ध बाबुजी
तर कहिल्यै लाँदैन हाम्रो दुःख

एकाध वर्ष बिराएर
चुनाव चिन्ह बोकेर आउँछ सरकार
बदलिन्छ
बुढी औंलाको चक्रको रंग
तर कहिल्यै बदलिँदैन जिन्दगी

सुनेका छौं
कतै लेखिँदैछ रे देशको भविष्य
तर
देशभित्र छैनौ रे हामी

छाडिएका छौं आज पनि
त्यही किनारामा
जहाँ युगौंदेखि फरुवा बोकेर
गरिरहेछौं सिमानाको रखवाल

आधारातमा
जंगेपिल्लर सार्न आउनेसँग लड्दा
कति वटा करङ भाँचिए हाम्रा
कति दाजुभाइले गुमाए आफ्नो ज्यान
त्यसको हिसाब छैन तिमीसँग
कति बेटीहरुका इज्जत लुटिए
कति माइहरुका स्तन काटिए
त्यसको पनि अभिलेख छैन तिमीसँग

तिम्रो नजरमा
मात्र दोस्रो दर्जाका नागरिक भयौं हामी
र डाँडापारि लुकेर
प्रत्येक वर्ष पठाइरह्यौ
बाढी
शीतहलर र
विभेद

सरकार !
सेना पठाऊ
बमगोला र बारुद पठाऊ
र पड्काऊ चारवर्षे अबोध बालकको छातीमा
किनकि उसले
भोलि सपना देख्ने त्रास छ
अनि जारी गर तिम्रो एक बण्डल संविधान

तर
तर याद गर
पहरेदारबिना हराउन सक्छ
सिमानाबाट जंगेपिलर

Raju Syangtan – Gumnam Tara Haru

राजु स्याङ्तान – गुमनाम ताराहरु

आज बिहानै फोन गरेर
आदिकवि जुठबहादुर दमैले भन्यो
कति सिउनु– आँशुको धागोले अर्काको मुलुक
अब सिउँछु– उध्रेको आफ्नै देशको नक्सा
अनि पूरा गर्छु
कहिल्यै नसकिएको अभावको महाआख्यान
साथी !
घर फर्कने टिकट पठाइदेउ न

गोलघरमा भेटिएको
महाकवि आइतेसिंह तामाङले भन्यो
च्याङ्बा !
सैलुङ र माभारको डाँडैडाँडा
रोप्नु थियो लुङ्दारका बिरुवाहरु
अनि लेख्नु थियो
स्वतन्त्रताको एउटा महाकाव्य
अब त मर्छु पो होला
यही झ्यालखानामा
सत्ते
गाइमारी खाको हैन
गाई मार्यो (मर्यो) खायो

तोक्माको चुच्चोले
तमोर नदीको किनारमा कविता लेखिहिड्ने
कविशिरोमणी बीरबहादुर लिम्बु
अचानक गएछ ऊँट चराउन
उसले भनेको थियो
लुङ्गा !
अरुणपारिको डाँडापाखामा
रोप्नुछ गुराँसका बिरुवाहरु
मुस्कुराएपछि फूलका पत्रहरु
त्यही पत्रमा लेखेर पूरा गर्नुछ
अधुरो राष्ट्रियगान

सप्तरङ्गी झन्डा बोकी आउनेलाई
पिठ्यूँमा बोकी नदी तारिदिने
स्वरसम्राट पदमबहादुर माझीको
त्यही झन्डा बोक्नेले काटिदिएछ जिब्रो
उसले भनेको थियो
एकदिन सगरमाथाको टुप्पोमा गई
सुनाउछु सबै सबैलाई
आजादीको नयाँ गीत

कर्नाली पारिको छाउपडि गोठबाट
बेपत्ता भएकी स्वरसाम्राज्ञी लक्ष्मी बुढा
अचानक मृत फेला परिन्
समुन्द्र किनारमा
उनले भनेकी थिइन्
यो हिउँदमा पठेङ्ग्रीले पाठो पाई भने
रिडियो नेपालमा गीत गाउन आउँछु

देशको नामै नभएको नागरिकता सहित
कालापानीमा मारियो
राष्ट्रकवि नथ्थुराम चमार
उसले अदालत बाहिर भनेको थियो
अब जीवन भन्दा गह्रौं एउटा कविता लेख्छु
अनि प्रमाणित गरी देखाउँछु
को हो यो देशको असली नागरिक

यसरी
बिलाइरहेछन् यो धर्तीका कैयौँ ताराहरु
को हो यो
किताबको पानामा सदाबहार बाँचिरहने मान्छे ?
अनि कस्को हो यो
इतिहासको मूलसडकमा
बाटो छेकी बसेको शालिक ?

Raju Syangtan – Sawari Chha

राजु स्याङ्तान – सवारी

वडा अध्यक्षको निर्दयी डोजरले
आँगनको चिउरी उखेलेपछि
गुहार माग्न सिंहदरबार खोज्दै हिँडेको
धनबहादुर चेपाङलाई
बबरमहलको खुला रोडमा
प्रहरीले धकेल्दै भन्यो–
‘सवारी छ’

६ वर्षीया छोरीको
बलात्कार र हत्यापछि
रक्ताम्य जामा र पुतली
सबुतका लागि झोलामा बोकेर
न्याय खोज्दै काठमाडौँ आइपुगेका
नेत्रबहादुर परियारलाई
कलंकीको आकाशे पुलैपुल
प्रहरीले लखेट्दै भन्यो–
‘सवारी छ’

पोहोर दाइजो नल्याएको निउमा
जिउँदै जलाएर मार्यो धनीरामकी बेटी
यसपालि विदेशबाट
बाकसमा आयो धनीरामकै बेटा
त्यही बाकस माथि टाउको ठोकेर
रोइरहेका धनीराम मुसहरलाई
विमानस्थलबाट लखेट्दै प्रहरीले भन्यो–
‘सवारी छ’

समुद्रपारीको अनाम सहरबाट
बुर्काभित्र गर्भ बोकेर
मानसिक सन्तुलन गुमाई
अरबी भाषा बोल्दै विमानस्थल ओर्लिएकी
मसिनीमाया लिम्बुको
चुल्ठोमा समाउँदै प्रहरीले भन्यो–
‘सवारी छ’

देशले ‘हाइब्रिड’ बीउ रोपेर गरिबी फलायो
गुन्जमान महर्जनले पसिना रोपेर धनियाँ फलायो
त्यही धनियाँ खर्पनभरी बोकेर
सहर झरिरहेका गुन्जमानलाई
बागमतीको किनारैकिनार लखेट्दै प्रहरीले भन्यो
‘सवारी छ’

तामाकोशीको तिरैतिर
जुटको बोरा फाटिन्जेल
ढाडको छाला खुईलिन्जेल
ढुंगाको भारी बोक्दाबोक्दै
क्षयरोगले निख्रिएको शरीर लिएर
एक झल्को श्रीपेच हेर्ने रहरले
नारायणहिटी पुगेका बिकमान थामीलाई
ठमेलतिर लखेट्दै प्रहरीले भन्यो
‘सवारी छ’

देशमा गणतन्त्र आयो भन्दै
पिपा बाजेले बनाएको दरबारमा
अब त बाजेको पनि नाम लेखियो ठानेर
टोटोलाको फूल निधारमा टाँसी
डाँडाको छ्योर्तेन तीन फन्को घुम्दै
खुसीले डम्फू बजाउँदै बजाउँदै
टुँडिखेल आइपुगेका सुर्जेमान तामाङलाई
घोक्रेठ्याक लगाउँदै प्रहरीले भन्यो
‘सवारी छ’

सहरमा रातदिन सवारी छ
सहरमा साँझबिहान सवारी छ
कहिले महामहिमको सवारी
कहिले सम्माननीयको सवारी
कहिले माननीयको सवारी
कहिले पुजनीयको सवारी
यताबाट उता सवारी
उताबाट यता सवारी

तर, देश
युगौंदेखि
जहाँको त्यहीँ छ

ViBid Rose – Sharir Ra Atmaa Bahek

शरिर र आत्माबाहेक

शास्त्रले भन्दछ
भनेर एकपटक पन्डित बाले भनेथे-
म म होइन
शरिर र आत्मा हुँ अरे

र आत्मा वृद्द जन्मन्छ
शरिर जन्मदाँ शिशू हुन्छ अरे ।

त्यस वखत लौरी बाटोको बाधा हुन्थे
पन्डित बाका कुरा कहाँ सुन्थेँ र ?

आज लौरी शहारा छ
म बुझ्छु सब, मेरा कुरा को टेर्दछ ?

तर खिज्याउन्न प्रकृती मलाई म वृद्ध छु
ठान्दैनन् पशूपङ्क्षी म शिशू अशक्त छु

विचरा तिनीहरू! म त कहिल्यै थिदैँथिइन-
थियो मेरो शरिर जो आज वृद्ध अशक्त छ
थियो मेरो आत्मा जो आज शिशू अशक्त छ ।

हिजो दुवै जवान हुदाँ
कति भ्रमित थिएँ म
कि शरिर र आत्माबाहेक पनि
कहीँ कतै

म छुँ ।

Prashanta Kharel – Aagaka Filungaharu Tekera

प्रशान्त खरेल – आगाका फिलुङ्गाहरू टेकेर

हृदयभरि अनगिन्ति चोटहरू बोकि
समयको निशा भित्र
इतिहासलाइ मुक प्रश्न गर्दै
वर्तमानले अचेट्न नसकेका सपना समेट्न खोज्दै
आमा, मुटुभरि ज्वाला बोकि
आगाका फिलुङ्गाहरू टेकिरहेको छु म
बाँच्नु मात्र जीवनको सार्थकता होइन
तर यथार्थनै बाँच्नु भएपछि
कल्कलाउँदा पालुवाहरू खङरङ्ग सुकेको हेर्दै
राताम्य फूलहरूमा बाक्लै जमेका
सेता हिउँका पत्रहरू सुम्सुमाउँदै
जीवनको परिभाषा खोज्दैछु
आमा, मनभरि अनगिन्ति रहरहरू बोकि
आगाका फिलुङ्गाहरू टेकिरहेको छु म
इतिहासले कहिल्यै जवाफ दिएन
वर्तमान निशब्द टोलाइरहेछ
पट्पट् फुटेको बाँझो धर्तिमा
मरूभूमीको तातो वालुवा खनाउँदै
भविष्य ङिच्च हाँसिरेको छ
चिरा परेको समयलाइ नियाल्दै
मातृभूमीको नक्सा खोज्दैछु म
आमा, शरीरभरी माटो धसि
आगाका फिलुङ्गाहरू टेकिरहेको छु म
खुला आकाशमा वाजहरूको मेला भित्र
सेता परेवाहरूको चिच्याहट कान थाप्दै
पृथ्वीको जुनसुकै दिशाबाट पनि
सुर्योदय हुन सक्छ भनि
विहानिको पर्खाइमा निश्पष्ट रातमा
एकोहोरो प्रतिक्षामा बसेको छु म
आमा, तिम्रा सेता केशहरूमा सुन्दर चन्द्रमा नियाल्दै
आगाका फिलुङ्गाहरू टेकिरहेको छु म

गौरादह ४, झापा

Krishna Giri – Man Ka Byatha

कृष्ण गिरी – मनका व्यथा

मनका व्यथा मन मै राखी बस्नु पर्ने पीडा कस्तो
जिन्दगी यो मानिसको काठमाण्डौमा धेरै सस्तो ।

दुख्नेहरु रोइरहेका हास्नेहरु रमिते छन्
सुम्सुम्याउनु कता कता छर्किदिन्छन् नुन चुक झन ॥
संवेदना विलिन भयो मान्छे भयो पशु जस्तो
जिन्दगी यो मानिसको काठमाण्डौमा धेरै सस्तो ॥

दया छैन माया छैन मन लाग्यो हरण गर
लाज छैन शरम छैन राम्रो लाग्यो वरण गर ॥
मेसिनको रोबोटझै मान्छे भयो किन यस्तो
जिन्दगी यो मानिसको काठमाण्डौमा धेरै सस्तो ॥

मनका व्यथा मन मै राखी बस्नु पर्ने पीडा कस्तो
जिन्दगी यो मानिसको काठमाण्डौमा धेरै सस्तो ।

Madan Sitaula – Jasle Sablai Khushi Dinchha

मदन सिटौला – जस्ले सबलाई खुशी दिन्छ उहि बढी रुन्छ

किन होला यो दुनियाँमा यस्तो मात्रै हुन्छ
जस्ले सबलाई खुशी दिन्छ उहि बढी रुन्छ
हिड्दा हिड्दै बाटो बिचमा साथ जस्ले छोड्छ
जिन्दगीको पहिलो माया उहि किन Continue reading “Madan Sitaula – Jasle Sablai Khushi Dinchha”

Sushil Ghimire Trailokya – Mukti

सुशिल घिमिरे ‘त्रैलोक्य’ – मुक्ति
(Source: मधुपर्क जेठ, २०६९)

सन्त्रास रात अनि अनिदो निद्राझैं जीवन
वेदनाका स्वरहरू, कृत्रिम फलझैं
जेलिएको, अल्भिmएको वा अल्झाइएको कृत्रिमझैं जिन्दगी
तर प्राकृतिक Continue reading “Sushil Ghimire Trailokya – Mukti”

Sagar Saund – Sapana Ko Kheti

सागर साउँद – सपनाको खेती

ह्राम्रा लाजनेताहरु
हाम्रा झोलीभरि सपना हालीदिन
चाहना इच्छा र आकांक्षा
भरिदिन माहिर छन्
इच्छा रोप्छन्
चाहना हुर्काउदै
आकांक्षाका गला रेट्छन् ।

ओइलाएका फुलहरु
निदाएका चाहनाहरु
मरेका सपनाहरु
फेरि ब्यूताउदै
सपनाको खेती गर्छन् ।

सात सत्रका सपनाहरु
छत्तीस छयालीसका चाहनाहरु
बाउन्न बासठीका सोचहरु
सिंगापुरे सपना
स्वीटजरल्याण्ड सपना
नानाभाती सपनाहरु
हालीदिन्छन हाम्रा झोलीमा
हाम्रा लाजनेताहरु ।

दार्चुलाका चाहनाहरु महाकाली
बाजुराका सपनाहरु सेतीमा
बालुवा बुकाएर मरे
रोल्पा कालीकोट र दैलेखका विचारहरु
भेरी राप्ती र कर्णालीका भेलसंगै
बगेर कहाँ कहाँ पुगे ।

कोशीका सपनाहरु कोशी बगरमा
बालुवा गिट्टी र ढुंगासंगै
कता कता पुरिएर मरे ।

भारी बोक्ने भरिया
चौतारीमा टोल्लाउँछ
रिक्साचालक दाइ
रिक्सासिटमै निदाउँछ
क्याम्पस पढ्ने ठिटो
घोत्लिदै फिस्छ हाँस्छ
एउटा कविको कलम टक्क अडिन्छ
देश सम्झिदै तप्तपी आँशु चुहाउँछ ।

हिमालका सपनाहरुमा हिमपात पर्छ
पहाडका इच्छाहरुमा पहिरो जान्छ
तराइका सोचहरु बाढीले बगाउँछ
गरिवीको भुलभुलैयाबाट
सम्पन्नतातिरको सपना
हीनता र आत्महत्याको कुविचारबाट
जीवन र कर्मको पथमा दौडिने चाहना
भरिदिएका छन हाम्रा झोलीमा
हाम्रा लाजनेताहरुले ।

हाम्रा हृदयका पत्र पत्रहरुमा
अनगिन्ती सुन्दर फुलहरु फुलाए
गुराँस कानमा सिउराए
पारिजात शीरमा फुलाए
हजारी गलामा फक्राए
हाम्रा लाजनेताहरुले ।

हाम्रा अबोध मनहरुले
धेरै रगत बगाए
लाखौ हात खुट्टा भाँचे
हजारौ जवानी र जिन्दगीहरु
फुलका सपनासंगै
श्रद्धान्जली चढाए ।

दिन महिना र वर्ष
संग संगै दशकौ बिते
हाम्रा फुलका सपनाहरु
हृदय हृदयमै ओइलाए
सुकाए र मारे
हाम्रा महान लाजनेताहरुले ।

सपनै छर्न सपनै समेट्न
सपनै लाउन सपनै खान
सपनामै बाँच्न सिकाए हामीलाई
हाम्रा महान लाजनेताहरुले
सपनाको खेती गरेर ।

Mohan Koirala – Musa Ko Khor

मोहन कोइराला – मूसाको खोर

चाल मारेर उफ्रिन्छ, बुईँगलमा पुगेर मार्च गर्छ
चुँ चुँ गर्दै म्युजिकल पुच्छर देखेमा अलि हट्छ
सोफाको प्वालभित्र बैठकमा बसेको छ,
मुसो खोरमा पुग्दैन ।

चिरिप, चिरिप, डलर काट्छ, पौण्ड धानको बाला जस्तै बटुल्छ,
दुई गाडा उचालेर, दुई कान ठाडो पारेर,
भारतीय रुपियाँ गाजर जस्तै कुरुप कुरूप चपाएर बस्छ,
(अवमूल्यन पैसा हात हुँदैन)
भागवत र कानूनको पुस्तक साँवा अक्षर चिनेको छैन,
नून चाटे जस्तै कोठामा धुजा पताका पार्छ,
अन्न पानी बिर्सेर श्रमको तुना काट्छ बस्छ
(नव मूसो) अचेल खोर सुङ्दैन ।

 

Jyoti Jungle – Yo Raat

ज्योति जंगल – यो रात

अध्यारोको साङ्लोमा
लमतन्न बेहोस छ,
र निशब्द निदाएको बहाना गर्छ यो रात
हज्जारौं सपनाहरु
हज्जारौं तलाका महल उक्लन्छन्
बन्द आँखामा,
कोशौं टाढाको मित्र
सेकेण्डभर छेवैमा आइपुग्छ
टाउकाको क्षितिजमा उडेर ।

खै देवताहरु के गर्छन् ?
ड्युटीको सिपाही बन्दुक नचलाई
सपनाको हत्या गरिरहन्छ.।
कुन अनुसाशनमा उभिन्छन्
चुपचाप रुखहरु र थाम्छन् जङ्गंल
कसलाई राख्छन् अध्यारोले झपक्क बन्द गरेर
लज्जावती झारका आँखाहरु ?

अँध्यारोको पर्दामा कसरी जोगाउँदो हो ?
फूलले लोभलाग्दो रङ्ग…
कहाँ सुते ती चरा ?
त्यो सडक पेटीको अपाङ्ग भिखारी
जतापनि बोल्दै हिँड्ने त्यो पागल ।

घरहरुले ढोका लगाएपछि
ती बाटाहरु पनि सुते होलान्
कैदबाट छुटेर सपनामा
कैदीहरु घरमै पुगेहोलान् ।

पटक पटक कोल्टे फेर्दो हो र्
भर्खर प्रेम बसेको जवानी
सन्तुष्ट आमा नानीको ओड्नेले
निन्द्रा छोपिरहेकी छे
अभाव या तृष्णा
चोर्नेहरुको दाउ पर्यो कि परेन ?
एकान्त लेख्न बसेको कलम
अक्षरहरुमा सर्यो कि सरेन ?

विरामी मात्र एक्लै व्यथा सहिरहेको छ..
अँध्यारोमा आँखा देख्नेले
कुन सौर्न्दर्य हेरिरहेको छ ?
डरलाग्दा आवाज निकाल्ने
हिंस्रक अस्तित्व
भुँइभरि सल्बलाउने कीराहरु
कहिल्यै विश्राम लिदैंनन्…

निदाउनेहरुलाई मात्र
समयको गति ढाँटिरहेको यो रात
अनिदाहरुलाई
न भय बाँड्न सक्छ ?
न सपना बाँड्न सक्छ ?

Saran Rai – Ghamka Pailaharule Kulche Pachhi

सरण राई – घामका पाइलाहरूले कुल्चेपछि

अश्रुपुरित नजरले म पछाडि हेर्दिनँ
युगल हातहरू तिमी बिदामा नहल्लाउनु
अदृश्य सुइरो मनभित्र रोपिदै गैरहेपनि
बिरामी कुरुवा जस्तै तिमी भैरहेपनि
झझल्काहरू गुथ्थ परिरहेपनि
घामका Continue reading “Saran Rai – Ghamka Pailaharule Kulche Pachhi”

Basu Shrestha – Prawasi Man

बासु श्रेष्ठ – प्रवासी मन
(उडब्रिज, भर्जिनिया)

ओक्लाहोमाको बमकाण्ड होस् या
रोल्पाको नरसँहार काण्ड
कोलम्बाईनको गोलीकाण्ड होस् या
राजदरबारको रक्तकाण्ड
सेप्टेम्बर ११ को विनासकारी अपराध होस् या
दोरम्बाको नरसँहार होस्
अथवा
चाहे त्यो मादिको अर्थहिन बस बमकाण्ड होस् या
टेक्ससको अर्थहिन हत्याकाण्ड
म विचलित भएकै हुन्छु
रोएकै हुन्छु
म अत्तालिएकै हुन्छु ।
मातृभूमि छोडेर
पराया देशलाई
कर्मभूमि बनाएको छुँ मैले
अनि
आफुलाई केहि गरेसरी
मातृभूमिकोलागी पनि
यस कर्मभूमिबाट
केहि गरौ भन्ने उत्कट चाहना पालेकै छुँ ।
त्यसैले त
मातृभूमिमा होस या कर्मभूमिमा
कहिँ, कतै, कसैलाई, केहि नहोस् भन्ने चाहना
केहि भईहाल्यो भने मन त रोईहाल्छ
विचलित भई हाल्छ
तथापी
दुबै भूमिमा शान्तिको कामना गर्दै
यस कर्मभूमिको हरेक पलपलमा
कर्म निर्वाह गरिरहेको छुँ ।
प्रवासी यो मन
कर्मभूमिमा भएपनि
पलपल मन मस्तिष्क मातृभूमिमा
तन यता, मन उता
त्यसैले त
कर्मभूमिको बिहानीमा मातृभूमिको समाचार खोज्छु
अनि कर्मभूमिको सिरानीमा मातृभूमिकै सपना देख्छु ।
उता कोहि मरेपनि यता कोहि मरेपनि
लाग्छ आफन्त नै परे
दुर्दशा उहि हो देखिनसक्नु, सहिनसक्नु
दुवैभूमिप्रति उत्तिकै वेदना र खुशी
अनि उन्नती, प्रगतीको चाहना
अपार र अटुट
यो प्रवासी मनको ।
सीमा छैन देशको, भावना र प्रेमको
मानवता र भ्रातृत्वको
न रँगको न आकारको
न भूगोलको न लिँगको
किनभने
म रँग विहिन हुँ निर्भूगोल हुँ
र त म प्रवासी मन बोकेको नेपाली हुँ ।

Shree Bhakta Paudel Afanta – Harayeka Sapana Haru

श्रीभक्त पौडेल “आफन्त” – हराएका सपनाहरु

हराएका छन्,
यहिं कतै
मेरा निर्दोश सपनाहरु
कतै सागरका लहरहरुमा
कतै रहरका शहरहरुमा
मरेका त अझै छैनन्
भरोशाको खम्बाहरु मजबुत् छन्।

तै पनि धमिलिएका छन्
शुभ बिहानीका प्रहरहरुमा।
तारा झैं छरिएका थिए
निला गगनमा, टिलपिल टिल्पिल
हेर्दा हेर्दै मधुरिएका छन्
सांघुरिएका छन्,
पर्वतिय डगरहरुमा।

बेजोड मेरा सपनाहरु
कतै कठाङ्ग्रिए, कतै पग्लिए
रेगिस्तानी नगरहरुमा।
निर्दोश मेरा सपनाहरु
शरदका जून झैं हांसेका थिए
बषन्तका फूल झैं फक्रिएका थिए
परन्तु, हिजोआज
डराएका छन्,थर्थराएका छन्
अग्रिम सूनामीका हल्लाहरुले झैं
यहाँका हरेक नजरहरुमा।

थाहा थिएन मलाई
यहाँ सपनाहरु बिक्दा रहेछन्
बेचिंदा रहेछन्
लिलाम् बढाबढको सुचना बिनै
त्यही सपनाका बजारहरुमा।
सायद, त्यसैले
गुमनाम छन् मेरा सपनाहरु
बद्नाम छन् मेरा सपनाहरु
भबितब्यका जहरहरुमा।

हराएका छन्
मेरा निर्दोश सपनाहरु
यहिं कतै
सागरका लहरहरुमा
कतै रहरका शहरहरुमा…

Bhawani Tawa – Manshahari Ful

भवानी तावा – मांशाहारी फूल

फूलको परिभाषा उहिले बाजेले सुनाउँदा
अर्कै सुनेको थिएँ –
फूल त सुन्दर/कोमलताले मस्किएर
लोभ्याउँदै फुल्छ/हाँस्छ लुकेर
अनि प्राणप्रिय बन्छ रे ।

रगतको भेलमा उत्पत्ति भएको
युद्धपिपासुहरूको अनुहार बेस्मारी चपाएर
मान्छेको सिङ्गो अवयवले अघाएको
आलो रगतहरूको बाढीले मातेको
पप्पीको इतिहास सुन्छु
कहाली लागेर आउँछ ….
मान्छेहरूले वीरताको प्रतीक मानोस्
या विश्वयुद्वले परेड खेलको रगतको आहालमा
चपाइएका अनुहारहरूको स्मृति दिवसको ऐतिहासिक गाथा भनेर
पप्पी ‘डे’ मनाओस्
तर त्यो फूललाई
म त हिंसाले अघाएको फूल भन्छु
र, सबै फूलको पछाडि त्यस्तै यौटा
कहालिलाग्दो इतिहास छ जस्तो लाग्छ ।

समयले मान्छेलाई
परिवर्तनशील बनाउँदो रहेछ
जमानाको इडिपसजस्तै
हगेपछि दैलो देखेर के गर्ने – तर
आजकल त जानी-जानी दैलो हग्ने शक्तिको बानी छ
हो, त्यो दुर्गन्धले पालेको वर्तमानमा
पर्यावरणको कथा च्यातिएर
धुजाधुजा भएको छ, र
मैले कल्पेको सुन्दर फूलभन्दा
मांशाहारी फूल इतिहासले नटालिने भएको छ ।

त्यसैले परागसेंचन गर्ने ज्यामी मौरीहरूले
भाले मौरीले जस्तै
त्यो फूलको सामु मृत्यु स्वीकार्नुपर्छ
फूलको इतिहासमा –
क्षेप्याश्त्र रस बेस्मारी पिउनै पर्छ, र
यो अणु/परमाणुको रगतले सिंचिएर
निरपराध जैविकहरूको हत्या गरेर
यौवनको उल्लासमय आकर्षामा लोभ्याउने
प्रत्येक फूलको युग फलाक्नु पनि अपराध हुने भएको छ
त्यसैले अब पप्पीको कथालाई कसरी सुनाउने ?
कैयौं प्रजातिका मांशाहारी फूललाई के भन्ने ?

फूलको यो प्रश्नले
मानव समुदायमा पनि प्रश्न खडा भएर
प्रश्नलाई हत्केलामा खेलाउँदै
आफ्नै मुटुको एक भाग भनौं या नभनौं
मैले स्वीकारेको
मेरो यौटा मृत्युमा
श्रद्धास्वरूप तिगेजङ्नाजस्तै क्रन्दन घन्काएर
दाह-संस्कार गर्ने शुनःशेपको अगाडि
म अजीगर्तको हिम्मत लिएर आज
आफ्नै छोराको हत्या गर्दै छु ।

लोभ-लालचले मलाई यहाँसम्म गिराएको छ
परिवर्तनशील यो वर्तमानमा/बाध्यतावश
मान्छेले फूलको इतिहास पढेर कहालिनुपर्छ
मांशाहारी फूलसँग जोगिनै पर्छ, र
अजीगर्तलाई घृणाले तिरस्कार गर्नुपर्छ ।

आज म –
सबैसँग कहालिएर भाग्दै छु
निर्बिघ्न बाँच्नुको लागि
तीतेपातीको पानीले अवयवभरि छिट्याएर
आफ्नो माङ्गेना गर्दैछु ।

मेरो आयु त थपिन्छ थपिन्न –
थाहा छैन –
तर भावनामा पग्लेर
सुन्दरताको मोहले झण्डै म
स्फिंक्सको आहारा भएको छु
मेरो कायाकल्प चपाएर त के भो ?
एकमुठी माटोमा बिलाउने नश्वर देह
कालयात्राको टुङ्गाउनी पर्खंदार्-पर्खंदै
अकालयात्राको चक्रव्यूहमा रुमल्लिएर
यहाँ माङ्साहारी फूलमा बली चढेका ज्यामी मौरीजस्तै
प्रलोभनमा फस्दा-फस्दा
अब मृत्युको खाडलबाट हाम्फालेर
निर्वाध बाँच्न यहाँ गाह्रो भइसकेको छ
तर फूलसँग घृणाको संकल्प जपेर
अझै पनि –
यहाँ हिङ्स्रक र
शान्त विचारको अन्त्याक्षरीहरू हेर्दै छ
हारजीतको फैसला सुन्नलाई स्प्रिmङ्सको मूर्तिलाई बोलाउँदै छु ।

र, मूर्तिको पाइलाले नापेको यात्रामा –
कैयौं दिन मरुभूमिको बाटो हिँडेर
मैले पढेको पाठशाला र
बेविलोनको हेङ्गिङ् गार्डनको पाठमा
मरुभूमिको बालुवा केलाउँदै
शोक सन्तप्त र उद्विग्न कथाहरू पढ्दा
नेबुचोड्नेचरले बगैंचाभरि
सुन्दर/कोमल फूल रोपेका छन् भन्थे ।

तर मेरो प्रत्यक्ष यात्राको अनुभूतिले त भन्छ –
यस परिवर्तनशील भू-भागहरूमा
बगदादको बगैंचामा सद्दाम र बुशले रोपेको
लादेनको अस्थिरपञ्जर चपाउन
तालेवानले हुर्काएको
खिनौटिएका मांशाहारी फूलहरूले
धेरै मान्छेहरूलाई क्वाप्प-क्वाप्प निलेका छन्
म सम्झनाले रन्थनाउँछु
बेविलोनको फूल मायालु रानीको थियो होला
तर बगदादको फूल स्वार्थको थियो
कन्धाहारको फूल आतङ्क र दमनको थियो
वर्तमानको शक्ति विमोचनलाई लोकार्पण गर्न
यौटा माखेसाङ्लोको फन्दामा फसेका
ज्यामी मौरीहरूको अन्त्यको साक्ष्य इतिहास थियो
अत्याचार मुक्त दासत्वको न्यानो थाङ्नाको थियो ।

र, शान्ति र हिंसाको यो पृथकताले
आफै अचम्मित भएर
कहिलेकहीँ कल्पनामा डुब्छु
यो हिङ्स्रक उपार्जक भूमिको
कहालीलाग्दो मृतक इतिहास सुन्दै
शून्य आकाशमाथि कावा खाएर
क्षत-विक्षत धर्तिको कायाकल्प खोतल्ने
हिङ्स्रक कावाबाजीहरूलाई प्रतिक्षण रमिता हेर्दै
सन्त्रासको भूमरीमा जिउनुभन्दा
बेकसुर सत्यताको कायाकल्प टक्टक्याउँदै
कता-कता अर्काडियामा हराउन मन लाग्छ ।

Giri Shrees Magar – Prashna

गिरी श्रीस मगर – प्रश्न

लग्यो पानी विदेशीले हाम्रो धारा उजाड छ।
न जिउमा लुगालत्ता मुखमा त्यो न माड छ।।
बिजुली सपना झैं भो देश नै अन्धकार भो।
सोध्दछ आज नेपाली यो कस्को सरकार हो?

दुखेको जनवस्तीमा Continue reading “Giri Shrees Magar – Prashna”

Bishnu Neupane – Sirjana Ko Maali Banu

विष्णु न्यौपाने – सिर्जनाको माली बनूँ

म आफ्नै जराले सकूँ टेक्न धर्ती
नयाँ स्वर्ग आफ्नै सकूँ लेख्न धर्ती ।
गरी कर्म प्यारो सबैकोे छहारी
बनूँ एकताको झरीलो चिनारी ।।
(१)
म नेपाल वासी म हूँ कर्म योगी
म जन्मैं बने हूँ स्वयं बुद्ध बोधी ।
हिमाली कुवाको जलाधार प्यूँदै
म हाँकीरहेको छु ब्रम्हाण्ड सिङ्गै ।।
(२)
कतै उच्च थुम्का कतै दून बेंसी
कतै झुम्म बस्ती कतै सम्म खेती ।
म लेखूँ नयाँ देशको गीत यौटा
खुलाएर आत्मा सबैका अनौठा ।।
(३)
छ नेपाल मेरो मुटूभित्र प्यारो
छ सौन्दर्य आफ्नै नसा भित्र प्यारो ।
नयाँ सिर्जनाको नलेखे कहानी
न खुल्ने छ आस्था न बाँच्ने निसानी ।।
(४)
जहाँ भेष, भाषा छ संस्सकार आफ्नै
त्यहाँ प्राण प्यारो छ सौन्दर्य आफ्नै ।
नफारौं नच्यातौं कलेजा धराको
थुते प्वाँख अस्तित्व के त्यो चराको ।।
(५)

Mohan Sitaula – Cheli Haru Lai Sandesh

मोहन सिटौला – चेलीहरूलाई सन्देश

धर्ती, व्योम र तारका रवि,शशी, ग्रहादि पिण्डैहरू
महाकाश र अन्तरिक्ष विपुलै, आकाशगङ्गाहरू
मट्टी, अग्नि, समीर, तेज, जलधीे, आकाश, प्रकाशका
सारा तत्व मिलेर नीतनव भै चल्दोछ सृष्टि कथा

हाम्रो जीवन यो विशाल भवमा हेमप्रभासार हो
नित्यै स्निग्ध भएर बग्छ सरिता यो सागरै–सार हो
हावा भर्छ खलाँति यो जिवनमा यो वायु–ब्यालून हो
नशा, माशु र हड्डी अड्डि दरिला, जालो छ विश्वै अहो !

सारा जीव, विशाल, सूक्ष्म, रूपका चल्छन् महाकालमा
मान्छे हो पशुझैं समान भवमा यी जन्ममा, मृत्युमा
मान्छे तैपनि भिन्न हुन्छ दिलले, दिमाग, संस्कारले
उच्चो चिन्तनले, सदा प्रगतिले, सेवा र कल्याणले
सुधाले वसुधा भरेर दिलले सत्पे्रम, सद्भावले
कलाका र सुकल्पना जगतमा, सुचिन्तना मार्गले
सत्ता सिर्जनको महान महिमा अहो ! अविनाशी हो
‘माटो हो हुनता तथापि’ विपुलै चैतन्यको खेल हो

छैनन् राक्षस, भूत, दानव कतै ती ईशका आकृति
मान्छेको चल, सोच, कर्मफलले बन्छन् विविधाकृति
मान्छे गिर्छ अनन्त खाडलमुनी दुष्कार्यले, भूmटले
स्वर्गै गुम्छ मिठो सफा धरणिमा चरित्रहिन् पापले

मान्छे उठ्छ उचाइका चलनले, सञ्चेतका योगले
महात्मा र मनीष, ईश, सब ती बन्छन् महान् कार्यले
मान्छेको दिल, चित्त, कार्य जगमा उच्चाईको संस्कृति
उच्चो सोच र जीवनी जगतमा सन्मानवैका कृति

सारा व्यापक गोलका सवजना, समाज सन्मानले
नाना हार्दिक भावले मृदुमयी माता, पिता, वन्धुले
गर्छौं ज्ञापन यो वधाई खुसिले, बोल्छौं आशिर्वादले
भावै भाव स्वभाव भित्री भवको भाषा भरी भेलले

चेली हे ! तिमी बढ्दछ््यौ सहजले, कौमार्यले, वैंशले
शिक्षा, सङ्गित, नृत्य, वंशी दिलको मृदङ्गका तालले
शालीनी, सुषमा, सुवासिनी अहा ! मोती तिमी प्रातकी
मोहीनी कल–कान्ति हे विपिनकी ! हौ चाँदनी रातकी !

मालीनी महिमा मनोहर मिठा माधुर्य सन्मानकी
सफा कञ्चन चित्तकी, वचनकी, आदर्श अम्लानकी
माया मोहन मानकी मधुमती, श्रद्धामयी जानकी
बालाका सुकला लिला सजलकी हौ धारिणी सृष्टिकी

पढ्दैछ््यौ अनि बढ्दछ््यौ जिवनमा समुन्नति नित्य होस्
सच्चाई दिल, सोचमा, चलनमा उच्चाई नित्यै रहोस्
तिम्रो जीवन नित्य पूmलसरी भै सुष्मा र सौन्दर्यमा
फुल्दै जीवन चालमा चलिरहोस् डुल्दै नयाँ बागमा
आफ्ना ईच्छा सदैव पूर्णत बनुन् नानी समुदायकी
हाम्रो ईज्जत मान, ज्ञान, गरिमा, सगर्व सन्मानकी !

शिक्षा, तालिम, दीक्षितै सव भई, सुसङ्गतैमा रही
गर्नु पर्छ भलाइका कृति–कला सन्र्मागमा नै वही
युनीभर्सिटि एक साधन बढो प्रकाशको पुञ्ज हो
शिक्षा,संगत सङ्गितै नवनितै सरस्वतीको स्थलो
नयाँ चिन्तन चक्षु दिन्छ त्यसले सन्देश दूरान्तको
जादू भर्छ अभ्यासले जीवनमा, चरित्रमा योग हो

नानी ! वास्तव जीवनी जगतमा हो पाठशाला ठूलो
कैल्यै पूर्ण हुँदैन शिक्षण, कला अनन्त क्षेत्रै छ यो
केही प्राप्त गरेर ज्ञान र सिपै मान्छे व्यवसायमा
लाग्छन् जीवनका मिठा र नमिठा संघर्षका मार्गमा
त्यो आफ्नै खुस हो यथा समयको जे हुन्छ प्रवाहमा
आफ्नो वंशि सुनेर भित्र दिलको चल्नु त्यसै चालमा
आफ्ना दुःख र हर्षका क्षणहरू मिलाउँदै तालमा
बग्नु, उड्नु र बूढनू समुहमा, कैले एकान्तैमहाँ

तिम्रो सुन्दर चञ्चले छविछटा छर्दै डुलोस् सौरभ
तिम्रो शील स्वभाव, मान, महिमा फुल्दै बढोस् गौरव
नानी ! सान र मान, ज्ञान भरदै सुशीलता सिक्नु है !
शिल्पी ! सीप सिकेर जीवनकला, सुसिर्जना खिप्नु है !

तिम्रो चञ्चलता, सुकोमल लता लावण्यले पुष्पित
छर्दै बाग भरी सुवर्ण कणिका, पराग सौगन्धित
पूmलोस् वैंश विनम्रका चलनले दिलै भरी छालले
फलोस् प्रेम छछल्किंदै रहरमा तरङ्गका तालले
धड्क्योस् त्यो नव यौवनी मुटु सदा मृदङ्गका नादले
गुञ्ज्योस् है नव सङ्गितै जिवनको विणामयी मादले
गम्क्योस् नृत्य अदृश्य–दृश्य तहका बान्की मिठा चालले
आउन् हेर्न उदेकले परिहरू, नाचुन्् , रमुन् मेलले
वंशी हो सब सृष्टि यो मुरली हो, मृदङ्ग हो, गीत हो
प्रेमै हो जिवनी सफा सुदिलको आनन्दको जीत हो ।

तुन्नू जीवन यो विशाल जटिलो बुनौट हो तानको
गुन्नू मानसमा बुनिन्छ जगमा यो सृष्टिको सान हो
बुन्नू स्वप्न, सुकल्पना लहरले, उड्नू खुला पङ्खले
सुन्नू भित्रि र बाहिरी समझले ध्वनी मिठा धूनले
उन्नू विप्न भरी नवीन कविता सन्देशले, शैलिले
चुन्नू जीवनको नवीननितको कला स्वयं प्रेमले
छान्नू चङ्ख भएर उच्च गिरिको, आकांक्ष आकाशको
जान्नू गूढ रहस्य सत्य गहिरो धर्ती प्रयोग्शाल हो
आफ्नै जीवन नै प्रयोग गरदै सुबोध, सम्वेदना
भोग्दै सूक्ष्म, विशाल चेतचपला टिप्नू रसिला कणा

खेल्छन् राग र रागिणी मुटु भरी झङ्कार तारै गरी
फुल्छन् प्रेम अनन्त माद–वयले बजाउँदै बाँसुरी
डुल्छन् गीत बजाउँदै पवनले अनन्तको बाँसुरी
खुल्छन् जीवनका रहस्य रमिता यो जीवनी बाँसुरी
प्रेमै हो रसरङ्ग जीवन भरी यो सृष्टिको सार हो
कृष्णैकृष्ण लिलामयी छ जगतै अपार वंशी अहो !

यात्री ! मार्ग बुझेर नित्य भवमा सन्मार्गमा हिंड्नु है !
धात्री ! धीर भएर भार सहँदै धर्ती भई ज्यूनु है !
दात्री हे ! मुदु कल्पबृक्षसरि भै दानी सदा बन्नु है !
मात्री ! मानवको जितेर मननै मायाँमयी बन्नु है !
सुपात्री वसुधा ! सुधामय बनी कल्याणकारी हुँदै
स्वर्गै झार अपार पार जिवनी वसुन्धरामा सँधै

बग्छ््यौ हिर्दय भित्र हे जलनिधी ! भावै भरी चम्किला
उड्छ््यौ पङ्ख चलाई स्वच्छ वयका सुकल्पना रङ्गिला
हे माहेस्वरि ! सुक्त, वेद, कखरा, माहेस्वराणी तिमी
गायत्री ! तिमि वेद, काव्य, सुकला, श्रीपुञ्ज हौ ज्ञानकी
सावित्री ! कटु काल रोकि रहने श्रीपुञ्ज हौ ध्यानकी
पवित्रा ! तिमि स्वच्छ छ््यौ शरिरकी, स्वच्छन्द छ््यौ चित्तकी

सारा निर्भयता छरेर खुसीले निर्बिघ्नछ््यौ ढुक्ककी
मानीनी मृदु कामिनी सुदिलकी, सौजन्य हौ सुक्खकी

चम्क्योस् त्यो परिवेस वेस गरिमा व्याप्तै भई मोतिर्झैं
गम्क्योस् जीवन–जङ्ग शान्त महिमा छर्दै नयाँ ज्योतिझै
ंकल्पिन्छन् मनका तरङ्ग छरिता छिटा मिठा रागका
चुम्छन् पुष्प सबै दिशाविदिशका पराग ती बागका

बन्देवी तिमीलाई रक्षण गरुन्, देवै समूदायका
दायाँ हुन् रवि–चन्द्रमा सहजमा सन्मित्र मन्भित्रका
नित्यै जङ्गलले सुमङ्गल गरुन्, समाजका देवले
प्रकृती अनि संस्कृति मिलीजुली आफन्ति हुन् स्नेहले
तिम्रो स्वच्छ सहृदयी सुदिल त्यो सक्ुखी, सदा शान्त होस्
काया कञ्चन होस्, सोचाई दिनहूँ संस्कारले दीप्त होस्

धर्ती नित्य प्रयोग–पाण्डव ठुलो स्वधर्मको, कर्मको
कालाकण्टकजन्य ताण्डवहरू दिन्छन् पिडा मर्मको
पाखण्डीहरूका ती जाल रचना तोडेर साफै गरी
हुर्काऊ र उठाऊ सत्य विपना, सम्वेदना बेस्सरी
फड्का मार्छ पराक्रमी मनुजले सन्देश बोकी नयाँ
नित्यै साँटिरहन्छ रूप रँगनै फैलाइ आभा नयाँ

मान्छेको जुनि हो महासमरको, संघर्षको, सोचको
कायाकल्प नयाँ बनाई रहने, सँधै नयाँ खोजको
गाउँछन् लयकार, नर्तकहरू नाच्छन् महामञ्चमा
खोच्छन् सत्य सँधै ती शोधकहरू, ती शास्त्रवेत्ता यहाँ
उडाई मुदु कल्पना, रसभरी , रङ्गै भरी चम्किला
ढाक्दै जीवनमा पिताम्बर नयाँ छाँयाछवी बान्किला
ल्याउँछन्, मधु भृङ्गझैं जगतमा तपस्वी, द्रष्टाहरू
पोख्छन् काव्य, कलारसै भुवनमा स्वच्छन्द स्रष्टाहरू

ऋणी हुन्छ मनुष्य जन्मसितनै भन्छन् मिमांसीहरू
तिर्नु पर्छ ती ऋण जीवन भरी भन्छन् महात्माहरू
ऋणी हुन्छ भनिन्छ मानव यहाँँ त्यो जन्मको रीण रे
देवै रीण र पितृरीण–जननी, आचार्यको रीण रे
मात्रीरीण अरू गनिन्छ त भने चारैवटा नै भए
गर्नु पर्छ पराक्रमै धरतिमा – कालैजयी कार्य हो
घट््छन् धेर सवै मनुष्यहरूका सद्कार्यका कामले
छिन्छन् कोही पराक्रमी पुरुष औ विरङ्गना नारीले

त्यस्मा, यो जिवनी छ एक अवसर् यो क्षेत्र हो युद्धको
कल्याणी वसुधा हुँदा, मनुजले युद्धै गरुन् शान्तिको

जेजस्तो जसरी गरे पनि कुरा यौटै कुरा सत्य होः
गर्नुपर्छ पराक्रमै मनुजले ः अन्याय औ झूटको
झाँको झार्नु अवश्य पर्छ नहटी, पाखण्ड औ लूटको
यदुवा नव्य कुरा गरेर दुनियाँलाई भलो, हीतको
सेवा भाव र नव्य क्षेत्र, सुपथै देखाऊ कल्याणको
ऐतीहासिक नव्य घुम्ति गरने सोचाइ, फड्काहरू
पार्छन् डोब नमेटिने समयले, पराक्रमी जन्हरू

स्वाभीमान, स्वदेशमान, ‘वसुधा–कुटुम्बकम्’ मन्त्र हुन्
स्वसन्मान र राष्ट्र, विश्व–गरिमा ताजा महातन्त्र हुन्
पूर्वी, पश्चिमका, सवै समयका सन्दीर्घ सिद्धान्त हुन्
वलीदान, मृत्युञ्जयी जिवनका प्रतिज्ञ, सत्कार्य हुन्
मान्छेको महिमा महान मुटुका आदर्शका मूल हुन्
यिन्मा चित्त दिनु, दिएनत भने सारै ठूला भूल हुन्

ढल्नु हुन्न कदापि काफर हुँदै, निराशले ढाकिंदा
गल्नु हुन्न कदापि भार थपिंदा, आपत्तिले छेकिंदा
चल्नु नम्र भएर, फुल्नु सुषमा, खुल्नु सदा ज्ञानि भै
बल्नु जीवनमा र फल्नु यशमा मृत्युञ्जयी मानि भै

शब्दै हो, ध्वनि हो अकाश, अवनी, ब्रह्माण्डको, सृष्टिको
भाषा हो जगमा, मनुष्य भरको सुस्पष्ट सन्देशको
भाषा तैपनि हुन्छ चीजबिजको, पन्छी, पशू, मत्श्यको
कीरा, कङ्कड, भित्ति, बृक्ष, कुशुमै, झोला र सुट्केसको
भावैभाव छ , आशयै सतहमा, गम्भीरमा, गूढमा
सारा चेतन औ अचेत सबको छ ‘विश्वभाषा’ यहाँ

सारा यी अति सूक्ष्म खेल, चलले बन्छन् सहभागी नै
सूक्ष्मै बोध लिएर आशय बुझे सम्वेदितै मर्मले
सारा भन्न के सक्नु ? सीमित सबै अल्पज्ञ, विनम्रले,
भक्तीभाव–सुभाषितै भय नभै, विश्वासले, ज्ञानले
खट्नू दृढ भएर आत्मबलले , अठोटले, आँटले

चल्ने जीवन यो क्रमै समयले ढल्ने छ यो जिन्दगी
ढल्ला सृष्टि कहाँ ? यहाँँ विपुलमा, खुल्छन् नयाँ सन्तती !
तिमी दीप्त रहौ सवै समयमा नयाँ, पुराना सँगी
सुखी हौ नव, भव्य मार्ग भवमा सौभाग्यकी हे ! छवि !

अस्टिन्, टेक्सस्

Mohan Sitaula – Basanta

मोहन सिटौला – वसन्त

यी सिर्जनाका कणमा जुटेर
यी सिर्जनैका रसमा रमेर
वसन्तको प्रातमयी धरामा
स्रष्टा रमायो ! मृदु मञ्जरीमा

अहो ! उज्यालो बन भित्र भित्र
देखिन्छ रंगीन विचित्र चित्र
यो सृष्टिको सुन्दर बाल रूप
खुलेछ साँच्चै कि ! वसन्त–सीप !

प्रभात संध्या मृदु कंठ खोल्छन्
भाका मिलाइ कन ताल दिन्छन्
दिवा र र।त्री रमणीय बन्दै
बित्छन् अहा !बाल दिवा बिते झैं ।

यी बृक्षका सुन्दर आँकुराले
यी झारका कोमल पालुवाले
वसन्तको स्वागत शान दिन्छन्
द्रष्टा र स्रष्टा अनि लीन हुन्छन् ।

मुना नयाँ सुन्दर चित्र कोर्छन्
नाचेर ती फूल जिवन्त पार्छन्
आँखा भरी जीवन– चित्र चल्छ
गैरिन्छ दृष्टि सब भव्य बन्छ ।

माटो र ढुंगो,रुप, रंग , गन्ध,
प्रकाश, आकाश र वायु ,शव्द,
सुशीत्तल, सुन्दर बिन्दु,सिन्धू ,
बिम्बित हुन्छन् विविधाकृतिमा !

पला नयाँ,दृष्टि अझैं नयाँ छन् ,
सारा बनेली नव रुप लिन्छन् ,
उमंग उल्लास भरी नसामा,
फागू चल्यो रंग भरी धरामा ।

प्रभातको प्राचिन गर्भबाट
सौन्दर्यको नूतन चेतसाथ
बसन्तको दिव्य छटा उदायो
अहो ! यहाँ जीवन नव्य छायो !

वसन्तको मंगल दीप बाली
घरीघरी सिर्जन तैल हाली
छटा छरी दीप्त बनोस् बनेली
झुलेर नाचुन् सब ती सँगेली ।

आलोकको त्यै बनमा म बस्छु
उषामयी एक कथा म बन्छु !

मेरो रसीलो बन–कुञ्ज डुल्दै
रसाउँदै कल्कल शव्द गर्दै
वहन्छ रे ! चंचल स्वच्छ पानी
कहन्छ रे ! जीवनको कहानी ।

त्यो मूल फुट्दा म सँधै रसिन्छु
त्यो धार बग्दा म बगेर जान्छु
त्यो मूल मेरो दिल भित्र फुट्छ
त्यो धार मेरो दिल भित्र बग्छ ।

बग्छु म आफैं मुटु भित्र भित्र –
अशेष धारा दिलमा पवित्र !
पर्देशको नित्य नयाँ पथैमा –
यात्री म बग्दो छु नयाँ नयाँमा !

सौन्दर्यका गोपहरु मिलेर
मायाँ सगाल्छन् भवमा डुलेर
सँगै पराई , सँगमै छ भाई
छायाँ चहार्छन् जगमा रमाई ।

सुरम्य क्याछ ! रचना रमिता रमेको !
क्या !रम्य भाव–जपना ! विपना बनेको !

अहो ! प्रशन्न दिल–कोकिल कण्ठ खोल्छ ।
गुञ्जिन्छ गीत सब सिर्जन घन्कि दिन्छ !
यो चित्त चन्चल हुँदै मदमुग्ध हुन्छ ।

यो रंगिलो छवि छटा सब सिर्जनाको
यो चित्रको विविधता जन–जिन्दगीको
गुलाफ फुल्छ दिलमा रज–बिन्दु भित्र
वसन्त फुल्छ जनको जग–बाग भित्र
वसन्त फुल्छ भवको भव–भाव भित्र

यी प्रीतका सकल बिन्दु नियालि हेर्दा,
यी शीतका सबल सिन्धु–प्रवाह हेर्दा ,
रहस्य– खोज सँगमै दिलको, धराकोे–
न अन्त, हुन्छ भवका विविधाकृतीको ।

नेपालको प्रकृतिको मृदु चित्र भित्र
पाइन्छ देख्न छवि सुन्दरको विचित्र
अत्यन्त सुन्दर कला कविको कलाको
माता प्रकृति परिको कल कल्पनाको !

संस्कार संस्कृति यहाँ इतिहास लामो
सुसभ्यता विविध उच्च, कथा पुरानो
कृयाकलाप गरिमा, महिमा छ खुल्दो
नेपाल बाग—सुर सुन्दर भव्य फुुल्दो
नेपाल दिव्य दिल सुन्दर स्वच्छ सान
नेपाल भव्य सुरबाग भूस्वर्ग मान !

यस्तै विमुग्ध स्वरमा गीत गाऊँ भन्छु
हुँदैन शान्ति मनमा जब काल बुज्छु
एक्काशी उफ्रिन पुगी दिल औ शरीरै
भाषा बनी विकलमा सब छट्पटिन्छन् !

आए विभिन्न कटु काल घमण्ड स्वार्थ
कुशासकै, विविध पार्टि उजण्ड नेता
नेता र पार्टि निच अन्ध पराइभक्त
भएर नाश गरदै निज मातृभूमि
नितान्त स्वार्थ, कपटै भयो कर्मभूमि
धोका द्एि सकल स्वच्छ नेपालीलाई
नेपालको प्रकृति, संस्कृति रुन्छ हाई !

उता कता वहुदिशातिर जम्जमाई
अगस्ति पेट, चिलगिद्ध कुदृष्टि लाई
समान प्रेम छ भनी खलुखन्ती खन्दै
दूर्भाव द्यूत—शकुनी सरि जाल रच्दै
तिम्रै हुँ शाख ! भनि घाति विषाक्त बन्थे
थुन्थे ढोका र भुूmटका कटु जाल रच्थे
बुन्थे डोका र भरि पाथी कुचाल चल्थे
चुट्थे गफाष्ट सव विश्व विमुग्ध पार्थे !
छेक्थे नदी तट, समुद्र र मार्ग छेल्थे
रोक्थे ति पर्बत सिमान्त र क्षेत्र पेल्थे
नितान्त लोभ र अहं ! गरि शूल रोप्थे
नेपाल सुन्दर , नेपाली सुचित्त भन्थे !
शैतान झैं मधुर वक्ष सवै विरोल्थे !

अ‍ैले छ फेरि जनजागृतिमा नेपाल
नेता समेत अब देश सपारूँ चाल
भनेर स्वच्छ नितिमा सब लाम लागे
जागे नेता र जनता संविधान ल्याए
सद्भाव, होस, एकता र अठोट ल्याए

नेपालको सुयश कीर्ति सम्बन्ध सारा
फिंजाई सन्तती, स्वतन्त्र हितैषी, प्यारा
बुझे, बुझाए सवमा झुट दुन्दुभीको
तोडेर जाल, ढकनी अब नाङ्गियो त्यो ।

भागे कुकर्मी, जनघाती, पराई तर्से
नेपाललाई अब सकिन्न भनेर हच्के
पसे सप्रेम, मृदु सोच र स्वच्छ मित्र
सन्मान सान जन मान समान हीत
मात्रै छ बाँकी अब साहस कर्म वीर
दक्षीण भैंm अब सबैतिर मार्ग खोल

ज्यूँदो छ ध्येय उसको अझ अन्त छैन
भन्ने बुझेर अझ सचेत भएर नित्य
विवेक, तीक्ष्ण बल वुद्धि, दिलै सतर्क
भई सम्हालुँ , शिवबाग पवित्र देश

पूmल्छन् वसन्त मधु मास वसुन्धरामा
बल्छन् भूस्वर्ग जब यी जन जिन्दगीमा
नेपालमा मधुर मास सँधै फुलाऊँ
सन्तोष ,शििन्त सुख सुन्दर नै जिलाऊँ

गोल ढुङ्गा (राउण्डरक) टेक्सस् , अमेरिका

Deepak Raj Pandey – Andhyaro

दीपकराज पाण्डे – अँध्यारो

अँध्यारोले चपाइरहेछ
गाउँ, शहर, पहाड, तर्राई र सिंगै देश
अनि निलेको छ जून घाम पनि सुलुत्त !
यसरी चारैतिर अन्धमुष्टि अँध्यारोले
साम्राज्य फैलाएको बेला
कतै तिमी वनमै निभ्न लाग्यौ कि ?
कतै तिमी मनमै निभ्न लाग्यौ कि ?
निभ्ने होइन बल्नुपर्छ तिमी
झिल्को होइन बल्नुपर्छ तिमी
झिल्को होइन मुस्लो भएर
र चिर्नुपर्छ अँध्यारोलाई
उज्यालोका धारिला आराहरूले
र ल्याउनुपर्छ उज्यालो
पुस्तौं पुस्ताका लागि
ता कि यहाँ अँध्यारो ढिम्किनै नपाओस् ।