नेपाली कविता को बिशाल संग्रह
बालकृष्ण आजाद – दशैः तिमिलाई मेरो सुझाब
ए दशै तिमि आउदैछौ-
तिमि आउनु अगावै
तिमिलाई म
केहि कुरा भन्छु,
सुन ल !
दशै,
बितेका दश बर्षझै
तिमि आउदा
युद्धका पूर्व निर्धारित कार्यक्रम
रद्द गर्नु Continue reading “Balkrishna Aajad – Dashain : Timilai Mero Sujhab”
विप्लव ढकाल – बेड नम्बर मेटिएका बेडहरू
मध्ययुगीन अन्धकारको एउटा विराट शून्यतालाई चिरेर
यति अमूर्त लयमा— को रुादै छ बाहिर ?
‘हुँ हुँ हाँ ! … हुँ हुँ हाँ !!’
‘हुँ … हुँ … हाँ ! … हुँ … हुँ … हाँ !!’
कि कुनै शास्त्रीय सङ्गीतको द्रुतविलम्बित लय हो यो ?
कि असङ्ख्य जङ्गली पशुहरुको अशुभ कोरस हो यो ?
को रुादै छ बाहिर ?
सायद बाहिर मान्छेहरु, कुक्कुरहरु र
जङ्गली स्यालहरु
एउटै लयमा रोइरहेका छन् !
र भित्र तिमी यतिखेर
आर्यघाटको कुनै चिसो चितामा
कि कुनै सरकारी अस्पतालको
बेड नम्बर मेटिएको बेडमा सुतेका छौ—
देशबहादुर परियार !
‘हुँ हुँ हाँ ! … हुँ … हुँ … हाँ !!’
तिम्रो आवाज पनि बाहिर रोइरहेका
मानिस र पशुहरुको जस्तै अनौठो छ !
कि अब खोल आफ्ना आाखा
र गाउामा हराएका कवि श्याम तमोटको
जागृति गीत गाउादै गाउादै— गाउा गाउाबाट फेरि उठ !
कि अब खोल पृथ्वीका आाखा
र ताराहरु हराएको आफ्नै आकाशको सिलिङमा हेर !
तिम्रो आकाशको सिलिङमा एउटी मैच्याङ जस्तै माकुरी
आवाजबिनाका गीतहरु गाउादै बुनिरहेकी छ गलौचा !
भित्तामा हेर भित्तामा !
मानबहादुर जस्तै माउसुली
लुकीलुकी चोर आाखाले— हेरिरहेको छ उसको सारी !
माकुरीको मसिनु धागोमा झुन्डिएको छ एउटा मधुरो बत्ती !
त्यही बत्तीबाट बुरबुर बुरबुर
तिम्रो भुइामा झरिरहेको छ— उज्यालोको अन्तिम धूलो !
सिरकमा हेर सिरकमा !
कलाकार किरण मानन्धरका अमूर्त तैलचित्रहरु जस्तै
कटकटिएका छन्— पीप र रगतका उत्तरआधुुनिक टाटाहरु !
तिनै टाटाहरुबाट बनेको छ
तिम्रो नयाँ देशको एउटा विखण्डित मानचित्र !
देशबहादुर परियार !
अगाडिको बेडमा हेर—
निमोनियाले थलिएको गोर्की जस्तो एउटा बालक
चिसा आाखाहरु खुलै छाडेर पर्खिरहेको छ आमालाई !
आाखामा हेर आाखामा !
ओखती किन्न गएकी आमा— बाटामा उतै हराएपछि
उसका आाखाहरुबाट पनि बुरबुर बुरबुर झरिरहेको छ
तिम्रो छोराको पानीफोटो जस्तै
ब्ल्याक एन्ड ह्वाइट सपनाको धूलो !
दायाँपट्टिको बेडमा हेर—
बाटुला आाखा र चुच्चो नाक भएको एउटा तागाधारी बाहुन
रुमालमा पहेलो रगत बान्ता गरिरहेको छ !
सायद ऊ कर्नालीको किनारैकिनार खसी बेच्न झरेको
तिम्रै मीतबाबु हरिप्रसाद पन्त हुनुपर्छ !
बायाँपट्टिको बेडमा हेर—
चिम्सा आाखा र थेप्चो नाक भएको एउटा मतुवाली युवक
हत्केलामा आफ्नै कलेजो राखेर चिरिरहेको छ !
सायद ऊ तिम्रै दु:खको कविता लेख्न हिाडेको
कुनै सुदूर किनाराको कवि— देवान किरााती हुनुपर्छ !
कालो वर्णको एउटा सिकुटे मधेसी
सलाइनका बोतलहरुमा निधार ठोकेर रुादै छ अर्को बेडमा !
नजिकै उसकी पगली औरत
ओखतीका बिलहरुले पुछिरहेकी छ
आफ्नो आासु !
नियालेर हेर उसलाई—
सायद ऊ तिम्रै बिग्रिएको रेडियो बनाउने
मिस्त्री मगनीलाल थारु हुनुपर्छ !
पर कुनाको अर्को बेडमा
तातो झिरले दुवै आाखाहरु फुटाइएकी
मदर टेरेसाजस्ती बूढी आइमाई
‘म बोक्सी होइना’ भन्दै
समयका कपालहरु लुछीलुछी रोइरहेकी छ निरन्तर !
सायद ऊ आफ्नै छोराको मलमूत्र खुवाइएकी
कल्लीकुमारी कि मरणीदेवी हुनुपर्छ !
पछाडिपट्टिको आध्यारो बेडमा हेर !
मगज बिग्रिएको आधुनिक कवि
गोपालप्रसाद रिमालजस्तो एउटा अनाम विद्रोही
घरी आफैंलाई, घरी सरकारलाई गाली गर्दै रोइरहेको छ !
सायद ऊ कुनै भूमिगत पार्टीबाट निष्कासित
कमरेड तुफान विक्रम केसी हुनुपर्छ !
‘हुँ … हुँ … हाँ ! … हुँ हुँ हाँ !!’
यो किनाराको आवाज हो कि मूलधारको आवाज हो ?
यो तिम्रो समयको सक्कली आवाज हो
कि मसानका खरानीहरु मिसिएको कृत्रिम आवाज हो ?
आवाजै आवाजहरु पोखिएर बनेको
यो जङ्गली कीराहरुको अनौठो कोरस के हो ?
देशबहादुर परियार !
समय हेर समय,
यो भूतबङ्गालाको पर्खालभित्र कि पर्खालबाहिर बसेर
यति क्लिष्ट र अमूर्त लयमा— को को रुादै छन् यसरी ?
बिरामी सुतेका बेडहरुमा मेटिएका छन् बेड नम्बरहरु !
आवाजका असली पहिचानहरु— हराएका छन् आवाजभित्रै !
मध्ययुगीन अन्धकारको यो विराट शून्यतालाई चिरेर
को को रुादै छन्— यति अस्पष्ट, जटिल र अमूर्त लयमा ?
पहिचानवादीहरु रुादै छन्
कि पहिचान विरोधीहरु रुादै छन् ?
कि दुवैथरी मिलेर— लगाइरहेछन् एउटै नारा ??
अशोक राई – थाहा नपाएको वैंश
वैंश नचिनेर उसबेला
म त भुसुक्कै !
हाँसखेलै भएन
मन खै किन हो कसैप्रति
एकोहोरो नै भएन ।
धेरैले माग्यो मेरो वैंश
जागिरेले माग्यो
मास्टरले माग्यो
प्रोफेसरले माग्यो
नेताले माग्यो
अलाहुरेले माग्यो
देशी विदेशी लाहुरेले माग्यो
कसैलाई दिन मन लागेन
मेरो वैंश ।
मनको धनी म
धन देखाउने सित त अझ
वैंश साट्न मनै लागेन
त्यसैले
‘लाहुरेको’ सुनमा त
मेरो वैंश साट्नै मन लागेन ।
तर……..
तर अहिले लाग्छ
ऊ सित मनपनि थिएछ ।
घर मास्तिरको जूरे काफल र
देउरालीमा फूल्ने लाली गुँरासले
मलाई सम्झा’कै हो
“कान्छी !
एकबारको जूनी दिईहाल उसैलाई”
साँच्ची उस्ले मायाको कसम खाँदै गर्दा
त्यो दिन
आँगनको गुलाब धपक्क फक्रेको थियो ।
वैंश नचिनेर उसबेला
म त भुसुक्कै !
खै अहिले
वैंश फर्केर आए त
त्यो बेँसी खेतै बेची दिन्थेँ ।
डा. संगीता स्वेच्छा – आँखाहरू अनि मन
अनिंदो रात बोकेको आँखा
अनि,
पर्खाइमा थकित मन
तर्क र वितर्क बीच
भलाकुसारी गर्छन् ।
सहमतिको बिन्दुमा पुग्न
सकेनन् सायद ।
असमञ्जसमा छन्
सम्झौताको मझधारमा
अल्झिएका छन् ।
लामो सुस्केरा सहित
चीर निन्द्रामा जाने रहरमा
यि दुबैलार्इ
उठ्ने जाँगर लाग्दैन ।
किनकि, रहरहरू आशा बन्छन्
आशाहरू सुनौलो सपना
अनि, सपनाहरू त
केवल सपना नै हुन् ।
बिउँझेपछि
मात्र पीडाहरूको
भग्नावशेष बन्छन् ।
क्रमश
जीवन फूल जस्तै
ओइलीएर
झर्छ पात जस्तै
फूल जस्तै।।
मिठो मृत्यु
स्वदिलो
स्तब्ध, स्पन्दन मुटुको।।
अनिल
अमर अनन्त
अविनाशी आत्माको।।
ज्योति
जीवन हो
जग कान्तिको कालो।।
फगत जीउनु
मृत्युञ्जय जीवन
ढोकामा।।
क्रमश जीवन
फूल जस्तै फक्रीएर। ।
बिकु लामा – देश खोजिरहेछु
गौंथलीका बच्चाहरू
गुँड छाडेर कतै
अस्थायी बसाइँ सरेका छन
गुँड छाडनु अघि
चराले पनि मन दुखाउँदो रहेछ ।
जस्तो कि
आँखाबाट सपना हराउँनु
मनबाट समवेदना हराउँनु
गीतबाट लय हराउनु
शायद लाग्दो हो मलाई जस्तै
जुन र घामको झैं दुरीको आभास
देशछाडी जानेहरूलाई
अब ऊ
देशको नक्साबाट ओझेल पर्दैजान्छ ।
यो सपनाको शहर
मेरो घर जस्तो लाग्दैन मलाई
घरवार बिहिन भएकोछु म तिम्रो देशमा
तिम्रो गगनचुम्वी महलहरूको देश
तिम्रो समुन्द्र नै समुन्द्रको देश
मलाई कहिल्यै छुदैनन यी कृत्रिम सौन्दर्यताले
हो यतिबेला
म मेरै देशको
सगरमाथा सम्झेर रोइरहेकोछु ।
तिम्रो आधुनिक शहरमा
कहिल्यै फुल्दैनन लाली गुँरास
कहिल्यै उड्दैनन शान्तिका परेवा
कहिल्यै बज्दैन सदभावको गीत ।
एउटा सपना पुरा गर्न पनि
हजारौ सपनाहरूको विनिमय गर्नुपर्छ यहाँ
तिम्रो देशमा त
पत्थर जस्ता मान्छेहरू
मेरा पीडामाथी अट्टाहस गर्छन्
कागजका फुल जस्तै मान्छेहरू ।
अव म,
हतारिएको छु देश फर्कन
राष्ट्रियता भन्दा ठुलो
हैन रहेछ सुनको दरवार
हैन रहेछ पैसाका बिछ्यौना
झिलिमिली रोबर्ट्को देशबाट
देखिरहेकोछु म हरेक रात
मेरी आमाको सपना
साँच्चै म यो परदेशबाट
मेरो देश खोजिरहेछु ।
महामारी लड़ाईं र सपनाहरु
समय जंजीरले बाँधेर बन्द कोठामा थुनिएको छ
गोलो सिसाको बन्द बाकसभित्र
किलामा थुनिएका घडीका सुईहरु झैं,
मान्छे मन्द महामारीको त्रासमा रुमिएको छ
युद्धका घुवॉको छायामा रुमिएका
बालबालिका र बुढाबुढीहरु झैं ।
समयकै सांग्लोमा ऊसंगै बाँधिएर
बन्द कोठाका झ्यालहरुबाट
चियाउँदै, ति ज्यान हत्केलामा राखेर
लड्न महामारीसंग
डिउटीमा खटिएका सुरक्षाकर्मीहरु,
चिकित्सक, स्वयंसेवकहरु, संचारकर्मीहरु
जो महान छन्, आफैमा महान ।
महामारी भुसको मन्द आगोझैं
फैलिरहेछ चारैतिर
उसको देशबाट तिम्रो देश
तिम्रो देशबाट मेरो देश
उसको देशभरी
तिम्रो देशभरी
र मेरो देशभरी
हामी सबैको देश सबैको साझा देश, संसारभरी ।
टेलीभिजनको पर्दामा देखाईएका
पुर्दै गरेका लाशहरुका ढेरहरु
रेडीयोको तरंगबाट सुनाईएका
बढ्दै गरेका मृतकका गणनाहरु
देखेर, सुनेर
आत्तिन्छन् मनहरु
निसासिम्छन् हौंसलाहरु ।
तर हार्ने छैनो
डटी लड्ने छौं एकजुट भएर
यो रोगका बिरुद्ध
यो महामारीका बिरुद्ध
यो धर्तीको माटोमा हाम्रो स्वामित्वका निम्ति
यो मानवजातिको अस्तित्वका निम्ति
र एक दिन अवश्य परास्त गर्नेछौं ।
अनि हिंड्नेछौं, बिन्दास हाम्रा बाटाहरुमा
गुड्नेछौं, निर्वाध हाम्रा सडकहरुमा
र उड्नेछौं, निस्फिक्र हाम्रा हवाईमार्गहरुमा
जो भर्नुछ लाखौं सपना बोकेका
करोडौं ज़िन्दगीहरुले
हजारौं मिलको उडान ।
गायत्री विष्ट – इन्द्रेनीमय आकाश
(Source: मधुपर्क पुस, २०६७)
बादल फाटेको आकाश
इन्द्रेनीले सजिएको
आँखा भरि भरि
सजाउँछु म
झिलीली ताराहरु
पोल्टाका पोल्टा
आँगनीमा पोखेर
एकाधिकार जनाउँदिन
दुईंवटै तारको धुन
अहाँ ! कर्णपि्रय
पैतालाको पदचाप
उकालो उकालो
हिमशिखर चुम्न
एक्लो यात्रा
सांङ्ग हुन सक्दैन
दुई गोडाको पदचाप
दुई हातको हातेमालो
इन्द्रेनीमय आकाश
वस! इन्द्रेनीमय आकाश ।
रमेश गुरुधामी – राहत(कविता)
राहत पाइने आशमा
वडा कार्यालय पुगेकी दिदीलाई
उनको नागरिकता मागियो,
घरबेटीको हस्ताक्षर मागियो
जसको कुनै नागरिकता छैन
जसको कोही घरबेटी छैन,
बस उनलाई मात्र थाहा छ,
उनकी आमाले उनलाई
सडकमै जन्म दिएकी हुन्
सडकमै हुर्काएकी हुन
उनको कुनै थर छैन
मात्र उनकी आमाले बोलाउने
एउटा नाम छ: आशुमाया!
उनलाई थाहा छैन,
नागरिकता भनेको के हो?
नागरिकता कस्तो हुन्छ?
अनि यो पनि थाहा छैन कि,
घरभित्रको निदरी कस्तो हुन्छ?
खासमा उनलाई आफ्नो परिचय नै थाहा छैन,
आमाले आशुमाया भन्छिन्,
अरूले बेश्याकी छोरी, आभारा भने पनि सहन्छिन्,
कस्तो कहाली लाग्दो जिन्दगी,
यस्तो सुन्दा हुन्छ उनलाई धेरै असहय
लाग्छ होला, कति दुःखको समय।
त्यसैले उनी आकाशलाई घर
र भगवानलाई घरबेटी सम्झन्छिन्।
अब भन्नुहोस्, अध्यक्ष ज्यू!
उनले कसरी नागरिकता ल्याउन सक्छिन्?
कसरी घरबेटीको हस्ताक्षर गराउन सक्छिन्?
त्यसैले म हात जोडेर बिन्ती विसाउँछु,
अहिले तपाईंको कमिसन राख्ने
गोजी रित्तो नदेख्नुस!
घरमा भएको भकारिलाई
भोको नसम्झनुस।
किनकी मलाई थाहा छ,
तपाईं अनि तपाईंको परिवारको गोजी रित्तो छैन।
तपाईंको खाद्यान्नको भकारी भोकाएको छैन।
मात्र तपाईंको जनता प्रतिको माया रित्तिएको छ,
कमिसनले भरिने पेट भोकाएको छ।
त्यसैले यस्तो विपत्तिमा
बाहाना नबनाइदिनुस, मेरो विन्ती छ,
ती दिदी र दिदी जस्तालाई
अलिकति भएपनि राहत दिनुस्
उनको भोको पेटले
तपाईंलाई जिउँदो भगवान सम्झनेछ
फेरि पनि त्यही कुर्सीको मालिक बनाउने छ।
तपाईंको सधैं जय! जय! हुनेछ।
तपाईंको जय! हुनेछ।
(बझाङ्ग)
नारायण श्रेष्ठ – एक्लो पहाड
गोरु गाढा र ट्रयाक्टरको आवाज पछ्याउंदै पुग्ने गाउंलाई
वालुवाको सानो ढिस्कोले छेक्छ केहीवेर
सांझको पातलो घामको छायांमा विलाउन खोज्छ
पीपलको पात र सल्लाको आवाज
ओराली परेको गोरेटो वाटोमा पाहुना हुनेछन–चाड मनाउन आएका
दोहोरी लत्तै फर्कने छन्,
लेउ लागेको चिप्लेटीमा पाईलाहरु पर्नेछैनन
वाटोभरि विछ्याउंदै, देउरालीको भीमसेन पातीले
सम्झना गर्नेछन काट्न वांकी वाटोको यादलाई
केटाकेटीहरु अतालिनेछन वाटोको लम्वाई नापेर
खोल्सा खोल्सीमा वगेको पानीको आवाज
निकै पुरानो नोष्टाल्जियामा वांच्दै गरेको उउटा आधुनिक गाउं
पुरानु दोहोरी गीतको धुन
आधुनकि टेलीभिजनले छरेको रंग
यो राजनीतिको भाकाले कोरेको नयाँ सीमारेखा
सास फेर्न पनि गाह्रो छ
उधारो छ पाखाभरि पहिरो र पसिनाको
फेर्न मिल्ने भाकाहरु छैनन
रित्तो काईंयोको पोथ्रा र वांसघारी
सुनसान चीया पसल र पानी पंधेरो
केटाकेटी र वुढावुढीको लहरे खोकी मात्रै छ गाउंमा!
मसिना शीतको थोपा आकाश चीर्छ
शरदको जून पोखिन्छ र मानिसहरु मायालु वन्छन
वाक्लो लवजमा कोही आउने छ
विद्रोह जस्तो पदचाप लिएर
अपहरण गरेर वस्नु पर्छ पानी तीर्खालाई
वालुवाको कविता लेखिएको क्षण पनि
सम्झाउन खोज्नु पर्ने छ
सुल्पा तानीरहेको वुढालाई,
तखतामा सजाईएको छोपको अचारलाई र आमालई
तर्पायं परेको ढुङ्गेलो वाटोभरी
यादले सताउने छ!
उ गयो यो अंध्यारो जस्तो वाटो चिरेर
त्यसभन्दा पर अर्को भूगोल पनि हुनु पर्छ
एउटा सम्झना लिएर
जून पोखिएको वाटो हाँदै
सलाम गाउंलाई –
लाहुरेको कथाजस्तो
कतिखेर ओईलाउने र कत्तिखेर वौराउने वावरी फूलको लहर
सुकेर, ओईलिएका थांक्राभरिका तरकारी
वजार हुने छैन
सारन तारनमा अडिउन्जेल चल्नेछ
यो सम्वन्धको डोरी
गाईगोठ जस्तो अल्मलाई
ढुङ्गा, गीटी र वालुवा भरिएको यात्रा
आफै उठेको विस्तारै
आफै झरेको विस्तारै
विपर्यास गति लिएर
न अघि न पछि
वढ्नु छ केवल प्रतयेक दिन मनिदरको घण्टीसम्म
कहांनेर भेटुं होला
यो निस्चल पानीको वहाव र प्रेमको संगमलाई
गाउंभरि कुकुर मात्रै भुक्ने छन– सांझभरि
खुकुरी वज्ने छ – छापामारको मार्चपास जस्तो
हिनहिनाएर वाटो काट्ने त्यो मात्र हुने छ
त्रास भरिएको अर्को दीनले छोप्छ फेरि
हामी समेटीन सक्दैनौं
मसिना स्वरहरुको अर्थ केही हुन्नन् –
कि हावाले उडाउंछ
कि पर्खालले छेकीदिन्छ!
भाग्नुपर्छ यहांवाट पनि भने–
नीलो खोलाको पानी हुनेछु कि नीलो तलाउ
धुपी र लहरे सल्लाको कुमारी गन्धमा हराउने छु
पाईला नै नपरेको भर्जिन पहाडहरुमा
नाउरको प्रेमालाप हेर्दै रमाउन हुनेछ
या चौंरीको खुरवाट उडेको धुलोले अनुहार छोपीदिन्छ
यो पहाडको खोचवाट हिउं झरेको छ
हिउंको थुप्रोमा छायाहरु कोरिन्नन्
ती पग्लिएर झर्ने पानीका आकारहरु हुन
नीलो आकाश र सेतो वादल लुकामारी हुन्छ
तर यो नाङ्गो पहाडले घाम छोपीदिन्छ
पानी परेको वखत ओत लाग्न वलेसीहरु छैनन
त्यो सानो खोलाको धारो, पानी घट्ट र उकालोको घुमाउने चौतारी
उस्तै छैनन्,
फेरिएको छ वादलको रंग,
एउटा छोर्तेन आईपुग्नुपर्छ–
तर हामीहरु हिडीरहेका हुनेछौं
पवन चामलिङ किरण – समय र सपनाको हिच्चा
हुनसक्छ तिमीले बिर्सिसक्यो
तर पनि याद होला
एउटा सभामा हाम्रो भेट भएको;
तिमीलाई भेटेर मलाई रमाइलो लागेको थियो
मान्छेले मान्छेलाई भेट्दा रमाइलो लाग्नु
आनन्द Continue reading “Pawan Chamling Kiran – Samaya Ra Sapanako Hichcha”
मीत बाउलाई चिना देखाउदा
मन्त्री हुन्छस छोरा भन्थे
जिम्वल काकाको बगैचाको
अंबा चोर्दा
फलफूल पसले हुन्छस भन्थे ।
आमाको थैलीबाट
बटारिएको नोट सुटुक्क झिक्दा
नम्बरवान्को पकेटमार बन्छस भन्थीन्
न मन्त्री बनियो,
न फल फूल पसले भैयो
न पाकेट्मार नै भैयो
कप्तान बाजेलाई
गोरु नार्न सघांउदा
हली पो बन्छस कि क्याहो भनेर हकार्थे
स्कुल नगै-नगैकन
ठाडो खोल्सामा पौडी खेल्दा
पौडीबाज बन्ने भै’चस छोरा भनेर बाउले छरी लगाउथे
(न पाकेट्मार, हली न पौडीबाजनै भैयो)
आज्कलत पण्डित पनि भन्छन कसै कसैले
तर आफ्नै चीना हेर्न सकिरहेको छैन मैले
आज्कलत कागको फुल चोर्ने
कोइली पनि भन्छन कसै कसैले
तर कसैको ओथाराको फुल देख्या छैन मैले !
(बरु, यी माथिका एउटा न एउटा बनेको भए सवैले चिन्थे होलान)
वेक्कारमा कविमा पनि बेस्कन लुते कवि बनिएछ l
यी आज खै: न कसैले चिन्छन्
न कसैले कतै बोलाउछन !
भरिया दाई
मधेस पहाड हिमाल मिली बनेको नेपाल,
हरियो बन झरझरी झरना चंकेको हिमाल ।
खोला र नाला उकाली भन्ज्याङ्ग कती हो कती हो,
झन उता गयो झन भिन्न दृष्य सकिन्न कहिले यो ।।१।।
धरैछन यहाँ सुन्दर रुप प्राकृतिक दृष्यको,
भरिया दाईले जिवन धान्न भारिमा बोकेको ।
कसले देख्ने भरिया दाईलाई परेको भारत्यो,
एक पछि अर्को बोकेर भारी जिन्दगी बीतेको ।।२।।
झुपडि घर पाखाको बारि उब्जनी हुदैन,
खडेरि पर्छ त्यसमा पनि गुजारा हुदैन ।
कुदेर गयो तराई छेउमा उठायो त्यो भारी,
मान्दैनन दुखः हिउद बर्षा पुरुष र नारी ।।३।।
पहाड को बाटो बोकेर भारी ति ज्यादै घुम्दछन,
मुस्कीलले एक दुई महिना मात्र घरका बस्दछन ।
पिठमा भारि बोकेर हिडदा बाटामै भयो घर,
कहाहो बास आजको भनि हुदैन तिनको भर ।।४।।
ह्ेर्दामा जती सजिलो हुन्छ सजिलो हुदैन,
भरिया दाईको चित्रन गर्न सब्दले मिल्दैन ।
तै पनि आफनो अनुभव जोेडि प्रयास गर्ने छु,
भरीया दाई को मनको ब्यथा सब्दमा कोर्नेछु ।।५।।
ए बाबा अब कहीले जाने छौ भारी उठाउन,
नबिर्सीकन ल्याउनुहोला मलाई लगाउन ।
आमाले भन्या म पनि अब स्कुल जानेरे,
कापी र कीताब किनेर ल्याउनु म पनि पढनेरे ।।६।।
छोरीको कुरा सुनेर माने मुसुक्क हास्दछ,
हे कान्छी म त भोलिनै जाउकि भनेर भन्दछ ।
म भरे गई साईला र ठुले जान्छन कि सोध्नेछु,
बिहानै गई सबेरै गरी ति संगै कुदनेछु ।।७।।
तुरुन्त गई ति माने दाई सुर्तिहै तानेर,
आउछन भेटि गाउँले लाई सरसल्ला गरेर ।
डोका र नाम्लो खकन रैछ पिडिकै छेउमा,
तोकमानी रैछ सिउरेर राखी रहेको दलीनमा ।।८।।
हे खासम ताप्के पन्यु र कराई डोकैमा राख्नेछु,
खोर्सानी नुन गुन्द्रुक पिठो पोकैमा पार्नेछु ।
बिहानै जानु हुनेछ होला मलाई उठाउनु,
थाल र अनि भुलेको चिज दिउँला लिजानु ।।९।।
दिएछन भने धरैनै पेस्की ल्याउनु कपडा,
रुनेछे सानी नभए नत्र गर्ने छे झगडा ।
बासमा बस्दा होस गर्नु होला ठेगानमा बसनु,
एक जोडि बर्को लिएर जानु सम्हाली राखनु ।।१०।।
भोलि बिहानै उठनुछ भन्दै सोचेर सुत्दछन,
अनेक कुरा आउदछ फेरि मनमा गुन्दछन ।
दुई दिन मात पुग्नेछौं हामी छीटैनै गईन्छ,
अहीले त त्यहा तुरुन्तै भारी पाईनै हालीन्छ ।।११।।
कहिले काईत बिदेसि चाहिको भारि पो पाईन्छ,
धेरैमा पैसा आउने मात कर्म पो चाहिन्छ ।
के बिधि पैसा हुनेपो रैछ बिदेसि संगत,
नाइ नास्ती गरी बोक्नत सबै लगाउछन मनत ।।१२।।
पाईप र छड च्यादर बोक्दा पाईन्छ केहि बढी,
अप्ठ्रयारो बाटो पाईन्छ दुःख आईन्न नमरी ।
सिमेन्ट बोक्न सजिलो हुन्छ हुदैन दुःखनी,
दुई चार पैसा गरेर लोभ के दुःख पाउनी ।।१३।।
चामलको भारी पनि त कहीले काईत पाईन्छ,
दोकान को भारी दरमार्दो हुन्छ तै पनि ल्याईन्छ ।
छिटो मा भारी पाईन्छ ज्यहि खुरुक्क ल्याईन्छ,
बसेर त्यहा खानुमा भन्दा चाडैनै आईन्छ ।।१४।।
यस्तैमा कुरा मनमा लिदा भाग्दछ निन्द्रानी,
कुखुरा बास्छ चारबजेतिर उठने छन अनि ।
उठेर पहिले बुढिलाई गई हे कान्छी भन्दछन,
गएम अब सबैको बिचार गरनु भन्दछन ।।१५।।
फर्केर आउदा यही वाटो परे घरमा आउँला,
सामल केही ठिक पारी राख्नु लिएर जाउँंला ।
अर्कैमा बाटो परेछ भने पछिनै आउँला,
तराईको सस्तो चामलै किनी थपेर खाउँला ।।१६।।
अब म गए तिम्लेनी अब उठेनी भैहाल्छ,
नजानु टाढा कान्लाको घास ल्याएनि भैहाल्छ ।
आवाज सुनी सानीले पनि हे बाबा भनिछन,
निन्द्राको जोड नसकि उठन निन्द्रामै परीछन ।।१७।।
याद गर्नु यस्को नराख्नु भोकै बिचार गरनु,
नजानु गाउ बेलुकि पख घरमै रहनु ।
सानेको पनि स्कुल बाट चिठी त आउला,
म आई हेरि सामान जुटाई चाडैनै पठाउँला ।।१८।।
साईला चाहि भेटिए छन बाटामै निस्केका,
फर्केछन ठुले घरमा फेरी तोकमानै बिर्सैका ।
खालि छ डोको मसिना पोको हलुका भैहाल्यो,
जोडले हिडे डौडेझै गरी त्यो बाटो गैहाल्यो ।।१९।।
हेमाने मत चाडैनै आउछु जेभारी पाएनी,
रासन छैन घरमा धेरै खानत प¥योनी ।
धेरै दिन गयो बोकिन भारी मईले सकिन,
छोरा र छोरी भोकै पो भए खान लाई देखिन ।।२०।।
ठीकै छ ठुले जे पाय पनि संगै नै आउँला,
नगरेस चिन्ता अप्ठेरो परे म पनि सकाउँला ।
यस्तै छ हाम्रो जिन्दगी भाई बिरामी परीँन्छ,
जगेडा राख्न हुतिमा छैन भोकैनी परीन्छ ।।२१।।
तैलेत साइला छोरालाई पनि लिएर आईछस,
सानैे छ छोरा किन पो ल्याइस दुःख पो पाइछस ।
किल्याइस आफनो छोरालाई पनि तराई देखाउन,
कि लागिस अब बिस्तारै भारी बोकर सिकाउन ।।२२।।
जाभन्दा स्कुल मान्दैन पढ्रन भारीनै कोकने भो,
ठिकैछ अब मलाई चाडै सकाउन थाल्नेभो ।
सानो चाहि पढ्रछु भनेर स्कुल दिनहु गैहाल्छ,
हेर्नुनै प¥यो दुईचार बर्ष न पास भैहाल्छ ।।२३।।
सघाउने मलाई एैछोरा रैछ काम गर्न भैहाल्छ,
घुम्दैर फीर्दै बाटामा हाम्रो जिन्दगी गैहाल्छ ।
रहर गर्छ मपनि जान्छु बाबाको साथैमा,
ससाना भारी पाउँला नभे पकाउँला बाटैमा ।।२४।।
ती माने दाइलाई यो कुरा राम्रो चितमा बुझेन,
के भन्नु अब भन्नुनै प¥यो नभनी भएन ।
हे ठुले सुनेस मैले चाहि छोरा छोरीलाई बोकाउन्न,
जसरी पनि पढाउछु तिनलाई भन्दीन सकाउन ।।२५।।
जिन्दगी हाम्रो बित्नेभो यसै भारीमा बोकेर,
साहुको भारी उचाल्यौ काधमा निकैनै जोखेर ।
तैपनि हाम्रो यै हाल भयौ छैननी उज्यालो,
पढाउछु मत सन्तानलाई जलाउछु दियालो ।।२६।।
के छर थाहा बुढेस कालमा जान्छ पो दुखःकी,
नभए पनि सन्तानको पिठमा पर्दैन भारीनी ।
मेरोत एउटैे सपना हेरो यहिहो पु¥याउछु,
सपना यहि साकार पार्न भारी म उठाउछु ।।२७।।
कुरै करामा ओराली झर्दै खोलामा पुग्दछन,
झोलुङ्गे तरी उकाली लाग्दा घाममा पर्दछन ।
उकाली बाटो बिहानी घाम पुगेछ माथिनै,
भोक पनि लाग्छ पाउछन पानी तिजले पकाउनै ।।२८।।
केथियो तिनलाई बनाउनु धेरै गुन्द्रुक ढिडोहो,
थकाई मात त्यो पनि ज्यादै लाग्दछ मिठो पोे ।
झटपट पकाई चटपट खाई लाग्दछन अगाडी,
काट्रनुनै पर्छ भन्ज्याङ्ग भन्दै लम्कन्छन बेसरी ।।२९।।
भन्ज्याङ्ग काटदा भमक्क हुन्छ देखिन्न आँखानी,
नजिकै आउछ सिँपाने गाउँ बस्दछन बासनी ।
यस्तै रिुतले पुग्दछन तिनी तराईको मुखमा,
घुम्दछन पहिले बजारमाहा तिनले सुखमा ।।३०।।
ए भरीया दाई हो बोक्नेहो भारी भनेत आउ है,
बोलाउदा रहेछन ठेकेदारले हाम्लाइ हेरौन जाउहै ।
केको हो भारीे जानेहो काहा के दिन्छौ ज्यालानी,
के कती दिन्छौ पेस्की पहिले अनिपो जाउँलानी ।।३१।।
सिमेन्टको भारी मुकाम जाने दिउला ३ सय,
१ सय पेस्की दिउला एहि खानलाई खुसभय ।
चिनेको छैन के ठेगान तिम्रो छाडनेछौ बिचैमा,
यसैले पेस्की दिन्नहै धेरै दिउला मुकाममा ।।३२।।
सात दिन लाग्छ पुग्न हैै मुकाम के गर्नु ३ सय,
जादैनौ हामी बोकेर तिम्रो भारी चाहि यसैले ।
बढाई देउ आदामा सय जाउला अनिपो,
पाउछ भारी अरुमा पनि मान्नेमा होला को ।।३३।।
ठिकै छ जाओ पाउनु धेरै सकनुनी घुमेर,
नपाए कही आउनु यहा मलाई चुनेर ।
दुई चार पैसा होलाकी भनी ठेक्कामा लिएको,
भरीया दाई आफनैहो भनी ३ सय दिएको ।।३४।।
भरीया दाई हो बोक्छौ कि भारी पोलिथिन पाईप,
भनेर फेरी सोध्नेछन अर्का हाकीम सायब ।
ति पर माझी गाँउमा जाने २ सय पाउछौ,
दुई दिनमा पुग्छौ १ सय पेस्की अहिले पाउछौ ।।३५।।
जादैनौ साहेब २ सय मात टाढानै जाने छौं,
तिन चार सय सजिलै संग हामिले पाउनेछौंं ।
हाम्लाई साहेब नजिक टाढा भनेर हुदैन,
धेरैमा पैसा पायमा जान्छौ थोरैले पुग्दैन ।।३६।।
मुर्ख हो तिम्रो बुद्धिमा चाहि आउदैन कहिल्यै,
सोचने सक्ती तिमीहरुले खाएछौ पहिल्यै ।
भैगोहैे जाओ खोजाँैला अरु पाईन्छ अहिल्यैै,
आउन्न यस्तो काममा अब मचाहि कहिल्यै ।।३७।।
आउछन अर्को साहेब फेरी सोधन भनेर,
बोक है भारी फलामे छड २ सय भनेर ।
दिउला बाकि ३ सय पछि अफिसका पुगेर,
आउछु पछि म पनि सबै भारीमा सकेर ।।३८।।
हे साईला के हो राम्रैछ पैसा आट गर्नै भए गर,
जान्न म भन्छन ति माने दाई त मर्ने भए मर ।
अप्ठेरो बाटो पाईन्न हिडन जिउ सोझो गरेर,
के हुने होर १ सय जाबो हामिलाई बढेर ।।३९।।
हेदाई भनी आउछन फेरी ति अर्का साहेब,
दुई चार भारी बाकि छ सिमेन्ट जाने भे आयस ।
चार सय मिल्छ दुई सय पेस्की अहिले दिउला,
किनमेल भय चाडैनै गर्नु बिहानै जाउँला ।।४०।।
हुन्छनी साहेब जाउँला हामी पेस्की चाहि पाउन,
हामी त साहेब सोझामा साझा भाग्ने चाहि होइन ।
हामीले धेरै बोक्याछौं भारी बिदेशी काममा,
बिहानै जान्छौं नमान्नु धन्दा खुशिछौं दाममा ।।४१।।
ति माने दाई पहीले किन्छन सानीको कपडा,
किनेर अरु सामान बाकी पचास जगेडा ।
बोक्दछन भारी बिहानै उठि कान्छा चाहि खाली भो,
बोक्दछ उस्ले दुई सय महा झोला चाहि साहेबको ।।४२।।
फुर्तिमा हिड्डा चाडैनै पुग्छन पहाडको फदैमा,
पाइदैन अब अगाडि खान खानु छ बेलैमा ।
रुपैया दश अरुलै खादा पन्द्रमा तिनलाई,
किनरे भन्दा धेरैमा खान्छन जानेछ चामलै ।।४३।।
यहात भाई नगरौं दुःख पकाउन खानाहै,
गर्मी छ फेरी खानु छ खाना हामीले दोकानमै ।
ति थोत्रा दोकान सडेको सब्जी तिनलाई मोजैभो,
ताजामा खान नपाय पनि तिनलाई भोजैभो ।।४५।।
उचाली भारी लौ लागौं भन्दै चल्दछन अगाडी,
उकाली लाग्छन जङ्गल बिचमा तराई पछाडी ।
गाउछन गित सुरुमा जोस पिठमा छ भारी,
थाक्दछन पछी उकाली लाग्दा भन्दछन हाईपनि ।।४६।।
उकाली तेर्सो वराली गर्दै बगर पुग्दछन,
ओराली मात दुख्दछन घुडा बस्नलाई खोज्दछन ।
पस्चिम हेर्दा छेननी सुर्य गयछ दिनपनि,
बस्नलाई राम्रो यहिछ ठाउँ मनले न भनी ।।४७।।
है साईला अब यहि बसौ बास भनेर बस्दछन,
बिसाई भारी दाउरा पानिको खोजिमा पस्दछन ।
गुन्द्रुक तिउन भलुकै पारी उमाली हाल्दछन,
आजत खाउँ चामलै भनी पकाउन थाल्दछन ।।४८।।
पत्कर माथि फिजाई बर्को घुप्लुक्क पल्टन्छन,
क्या मिठो निन्द्रा थाकेका सबै नतिनी चल्दछन ।
तिमाने दाईको सपनी मात सानीपो आईछ,
खोई बाबा मेरो किताब भन्दै सोधन लाइछ ।।४९।।
बिहानी पख मिरमिरै महा ल उठो भनेर,
जुरुक्क उठि चल्दछन भेरी सामान बोकेर ।
सिरसिर हावा सितलु छायाँ क्यामजा आउदैन,
बायामा रुख दायामा नदि कसले गित गाउदैन ।।५०।।
निधार थाक्छ राख्नलाई भारी ठाउत हुदैन,
एकछिन भारी थाम्नलाई भारी बस्ननी हुदैन ।
टेकाइ दिन्छन तोेकमा लाई डोकाको पिधमा,
पर्दैन भारी केहिपनि फेरी तिनको काधमा ।।५१।।
आउछ दुःख सुखको कहिले आउछ ठटेउली,
कहिले आउछ गितको भाका कहिले झयाउरी ।
कहिले गर्छन ठेकेदारको कुरा कहिले साहेबको,
कहिले गर्छन भारीको कुरा कहिले ज्यालाको ।।५२।।
भारीको ज्याला सरकारी रेटमा छ सय आउछरे,
बकिका पैसा सबैनै तिनले आफैपो पाउछनरे ।
के गर्नु बाबै कामछैन हाम्रो सकदैनौ नाई भन्न,
बध्यछौ हामि तिन चार सय दियको लाई मान्न ।।५३।।
तै पनि बाटो आउछहै भन्छन छुटने भो काम,
दुई चार पैसा कमाइ हुन्थ्यो आएन त्यो दाम ।
मरेनी भयो हामिले अब पुग्दैन खेतिले,
भारीमा आउछ गाडीमा अब बितायो तेतिले ।।५४।।
हे मुर्ख साईला के भन्या तैले गयकै रहेछस,
के गाडिमात्र आउछ भन्ने सोचेको रहिछस ।
बिकास पनि आउछ अब पाईन्छ काम जती,
सजिलै संग बसेर गर्ने पाईन्छ काम जती ।।५५।।
हे ठुले साईला तेइ मात्र हैन धेरैछन इलम,
गाई र भैसि पालांैला फैरी दुध बिक्छ या झन ।
बिदेशी मल र बिउपो आउछ गाडिमा खुरुरु,
सस्तैमा पाईन्छ खेतिमा लगी छरौला हुरुरु ।।५६।।
हाम्रात त छोरा र छोरी जान्छन स्कुल क्यम्पस,
गाडिमा जान्छन बिहान तिनी बेलुका घर बास ।
पर्दैन खेपी सहरमा बसी पढाउनलाई अब,
हुदैनौ हामी ती कप्तान बाबै भन्दामा कम अब ।।५७।।
हे माने दाई क्या मिठो कुरा ग¥यौनी तिमीले,
बाटो त हाम्रो मित्र पो रैछ बुझयौं ल हामिले ।
हाम्रो त उमेर बितेर गयो झाक्री र धामिले,
डाक्टर पनि आउछन होला देखौंला हामिले ।।५८।।
अब त कान्छा तईले पनि यो डोको फाल्ने भो,
गरेर काम बिकाश महा पाइन्ट हाल्ने भो ।
कहिले आउला त्यो मोटर गाडी कहिले देखौंला,
कहिले काई रनन गरी घुमन जाउँला ।।५९।।
उकाली तेर्सौ गड तिर गर्दै रात पो परीगो,
चौतारी रैछ तेई पर अनि यही बास हुने भो ।
थुप्रेनै हुन्छन चौतारी यहा धेरैले बनाको,
आफन्त मर्दा संझना स्वरुप तिनले बनाको ।।६०।।
अबत खोला नजिक छैन भिर पनि गहिराईमा,
सानोछ बाटो अप्ठेरो हुन्छ सुत्ननी जंगलमा ।
तयार हुन्छ तुरुन्त खाना सिस्नाको साथमा,
चिप्लोमा हुन्छ खानलाई मिठो लि ढिडो हाथमा ।।६१।।
यस्तैमा रीतले सुस्त सुस्त गरेर सात दिनमा,
पुग्दछन तिनी लिएर भारी साहेबको मुकाममा ।
बिसाई भारी हेर्दछन कोहो भारी मा बुझने,
पर्छ है रात पुग्नु छ घर डर हुन्छ लडने ।।६२।।
चाडैनै हुन्छ बुझने काम ठोक्डछन सहिछाप,
बुज्दछन बाकि रकम अनि चल्दछन टप टप ।
अनपढ छन बिचरा हरु थाहाछैन के गरे,
नियम कानुन यस्तै नै होला भनेर भन्ठाने ।।६३।।
हे माने दाई साहेब को भारी बुझाउदा अफिसमा,
दुई दिन बित्थ्यो बुझाई भारी रकम बुझदामा ।
आज चाहि चाडै भैहाल्यो काम जाउन घरतिर,
गैहालौं बजार चाडै गरेर झरौन तलतिर ।।६४।।
बेलुकि पख घरमा पुग्छन ति भरीया दाई,
देख्दैनन कतै यतार उती कान्छीर सानीलाई ।
का गय होलान भनेर हेर्दा तिपर आउदछन,
तिपर झाक्री हेरेर आको सुचना ल्याउदछन ।।६५।।
साईला दाईले निकै पो रक्सी खाएर आएछन,
छैननी चिन्ता घरको चाहि के कती पाएछन ।
बाउछोरा मिली चार सय मात्र मुकाममा पायमो,
छलेर हाम्लाई एक सयको रक्सीनै खायको ।।६६।।
हिजो नै मात्र गयो नि छोरो बाबा लाई पर्खेर,
चाडै नै अए जानेछु भनि बाबा लाई भेटेर ।
खुशि छौं खसम चाडै नै आयौ के छ नि खबर,
भोक लाग्यो होला रात पनि प¥यो जाउन लौ घर ।।६७।।
पकाई हाल्छु भातमा म त आराम गरनु,
बाउर छोरी भितर बसि गफसफ गरनु ।
कपडा पनि ल्याएको रैछ हाम्रीत सानीलाई,
भोलीनै दमाई कहा म जान्छु खुशिनै हुनेभै ।।६८।।
अबत पानी पर्छ नै हाला खेतिनी गरौला,
धेरै दिन बसी सबै काम सकी फेरी पो जाउँला ।
अबत सानी भन के छ खबर न्यास्रोपो लाग्योकी,
आमाले कती माया हो गरी गालीपो गरीकी ।।६९।।
तिमी लाई मात्र छोरीको माया लाग्छकी कसोहो,
जाउन खाना खानलाई अब तयार भयो पो ।
के कस्तो भयो बाटाको बास मिल्यो के खानलाई,
डरपो लाग्छ त्यो लामो बाटो संझेर मलाई ।।७०।।
नगरेस चिन्ता के के भो सबै जे भयो ठिकेैभो,
भरियाको जिबन धेरै को छनी हुने नै यस्तैहो ।
कतिपो होला बोकने भारी छुटलानी एकदित,
अवस्य पनि सन्तानको पिठमा देखदिन ।।७१।।
मलाई खसम कुरामा सुनी खुशीपो लाग्दछ,
लाग्दैन निन्द्रा मनमा के के खुल्दुली लाग्दछ ।
के हाम्रो छोरा सुट प्यन्ट लाई जागिर खालात,
हामिलाई पनि संगसंगै सहर घुमाउन लालात ।।७२।।
हम्रो त छोरा हाकिम हुन्छ नमान्न तपिर,
निदान अब बिहानै उठि जानु छ लेकतिर ।
तगाईत शहर मै लिई जाउँला कहिले जानेहोस,
एकसय मैले बचाइै ल्याछु सम्हाली राखिलेस ।।७३।।
………….समाप्त ………………
पुस्कर बिष्ट – भ्रम
यो सृष्टिकै कुरुप सिर्जना मान्छे हो जस्तो लाग्छ
मस्तिष्कको भ्रममा
विवेकको भ्रममा
चेतनाको भ्रममा
मान्छे यहाँ मान्छे हुन बिर्सेको छ
उधारेर आँखाहरुको झिल्ली
हावाको सतहमा रोप्ने प्रयत्न गर्दैछ मान्छे यतिखेर सपनाका भ्रमित फूलहरु ।
पक्रिएपछि भ्रमको आँचल
मान्छे इश्वर बन्छ
मान्छे सैत्तान बन्छ
पुरानो कुनै रुखको टोड्कामा देख्न
थाल्छ आफ्नै सभ्यताका अबशेषहरु र
बजाउन थाल्छ बेसुरो धून
जस्तो कि
दुर्योधन बजाइरहेथ्यो
महाभारतमा बाहुबलको भ्रमित मुर्च्छना
जस्तो की
दु:शासन खिचिरहेथ्यो
पांचालीको भ्रमित लाजको फेरो
भ्रमकै सिहासनमा बसेर
खाक गरेथ्यो रावणले आफ्नो लंका ।
भ्रमको चस्मा लगाएपछि
मान्छे रहँदैन मान्छे जस्तो
बिर्सिन्छ आफै उभिएको धरातल
पोैडन थाल्छ मिराजको सतहमा
जस्तो कि
म कविता लेख्नुको भ्रममा
गरिरहेको छु भावावेगको आत्महत्या
यार यस्तो लाग्छ भ्रम अन्तिम सत्य हो ।
सल्यान नेपाल
होमबहादुर छेत्री – राजा
(कुवैत)
म एक राजा हुँ !
मेरो राज्यमा
दुख, शोक, सन्ताप, व्यथा
पीडा, कुण्ठा,
उत्पीडन
छटपटी मात्र होइनन
तर
उ पनि वास गर्दछन
उ — मेरा देवकोटा!!
प्रतिक्षा यादव – भ्रूण हत्या (नजन्मेको शिशुको बोलि)
आमा, तिम्रो गर्भको हु म सन्तान
तिम्रो र बाबा दुबैका त आंश हु नी आमा, होईन र?
तिमी देखि नै त मेरो जीवनको सुरुवात हुन्छ (२)
तिमी नै त मेरो जन्म को कारण होउ आमा|
न मारर् मलाई म यो संसारमा आउनु अघि,
न मारर् आमा मलाई यो संसार न देखाई,
मेरो अस्तित्व तिमीबाट नै त सुरु हुन्छ आमा
न गर मेरो भ्रुण हत्या, म बाच्न चाहन्छु आमा|
ई मेरा कलिला हातका औलाहरुले तिमीलाई समाउने बचन दिन्छु आमा, (२)
ई मेरा कलिला खुट्टाहरुले तिम्रो गर्भ भित्र हुदा म भएको महसुस गराउने बचन दिन्छु आमा,
बाबा, तपाइको प्यारो सन्तान हुने बचन दिन्छु म, (२)
न मारर् मलाई, हत्या न गरिदेउ मेरो,
संसार मा आइ, संसार मा बाच्न चाहन्छु म|
बल्ल त म तिम्रो गर्भ मा बन्न थालेकी छु आमा, (२)
बल्ल त मेरा पाखुरा, खुट्टा, र औलाहरु बन्दैछन आमा,
बल्ल त मेरा आँखा बन थालेको छ, ई आँखा खोल्न देउ आमा,
ई आँखा ले संसार हेर्ने ठुलो रहर छ आमा,
म आउनु अघी मलाई यो संसारबाट न मेटी देउ आमा|
तिम्रो नसा सँग जुडी सकेकी छु आमा,
मेरो बाच्ने रहरलाई न मारिदेउ आमा,
मेरो भ्रुण हत्या न् गरिदेउ आमा,
मलाई बाच्न देउ, तिम्रो काँख मा खेलन देउ आमा| (२)
के मेरो भ्रुण हत्या भएपछि
आफ्ना हात मा मेरा अपूर्ण शरीरलाई लिने छमत राख्छौ आमा? (२)
के तिमीले मलाई आफ्नो गर्भमा हुर्काउनु
तिम्रो रहर होइन कर बनेको हो र आमा?
तिम्रो गर्भ मा हुर्केकै कारणले, मलाई तिम्रो दोषी न बनाउ, (२)
मलाई तिम्रो दोषी न ठहराउ आमा,
मलाई अंगाली आफ्नो काखमा बाधेर राखी,
यो संसार मलाई पनि देखाइ देउन आमा,
आखिर म तिम्रो र बाबा कै त आंश हु, होइन र आमा? (२)
-प्रतिक्षा यादव
-काठमाडौँ स्कुल अफ ल
-(कानून संकाय, चौथो वर्ष)
-सिरहा, नेपाल
युद्धप्रसाद मिश्र – घोषणा
झल्केको नवक्रान्तिको दिवसको एैले विहानीपख
जागेको पुरुषार्थभित्र मनको बन्दैछ आक्रामक
प्यूँने रक्त निकृष्ट शासन सधैं चल्थ्यो कहाँ बर्बर
ब्यूँझ्यो देश उठे तमाम झुपडी जाओ लुटेरा पर
आत्माको बलवान सक्रिय कदम् सिद्धान्तको भै ब्रती
मनको उत्कट त्याग साहस कडा जल्दो र बल्दो गति
सम्झेको अपमानलाई सहनू साहै्र ठूलो नीचता
मुट्ठीभर् नरभक्षी केवल उता संसार सारा यता
सक्ने कुल्चिन देशलाई डसने काला विषालु फणा
जागेको बलिदानको हृदयमा उत्मुक्त भै भावना
शोषणको नतिजा भयो हुनु थियो ज्वालामुखी दुर्धर
मुक्तिको पथमा हुँदै धरति छन् सकंष्टदेखि पर
व्यक्ति व्यक्ति सफा विमोचन हुने ठूलो बबण्डर उठी
पीडाग्रस्तहरू तमाम भयको आए सिमाना टुटी
मेटाइदिन१ वर्गभेद छ भनी मानिसका माझको
गज्र्यो निर्भयसाथ “पीडक-खत्तम्”को घोषणा आजको
१५ फेब्रुअरी १९८२
(घोषणा-१)
१. मिटाइदिन
बिनोद गिरी – म मदिरा मातेको देख्छु
हो आजकल म मदिरा मातेको देख्छु
जता जान्छु, मदिरा मातिरहेको हुन्छ
कुनै योवनले भरिएकी सुन्दरी
अथवा अधबैंसे महिलालाई देखेर
सधैं मातिरहेको देख्छु मदिरा
सायद यो समय यस्तै भएर होला
जो कोहि मदिरामा चढिरहेको देख्छु
बुई बोकिरहेको देख्छु
मनको बह पोख्न होस्
वा लाली चढेको योवन देखाउन
जो कोहि मदिराको लतमा लागेको देख्छु
त्यसैले त आजकल म मदिरा मातिरहेको देख्छु
सुन्छु गाउँघर भट्टीहरुले ढाकिएको छ रे!
धनसँग तनहरु साँटिएका छन् अरे!
चोक चोकमा बसेर तन्नेरीहरु,
सिटि फुक्छन अरे!
बैंस चढेका तरुनीलाई देखेर,
आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न,
त्यसैले त म आजकल मदिरा मातिरहेको देख्छु
पिउन देखि हाकिमसम्म ल्वाठ्ठ हुन्छन् अरे
एकदुई प्याक लगाएर
स्वास्नी पिट्न पल्किएका धृष्टहरु
त्यही मदिरालाई जीवन ठान्छन् अरे
त्यसैले त म आजकल मदिरा मातिरहेको देख्छु
गाउँगाउँमा सहरसहरमा जताततै
दिनरात स्वदेशी विदेशी ब्राण्डका
खैरे, काले, गोरे, सबैलाई मिल्ने
कहिले कक्टेल बनाएर,
कहिले रम, व्हिस्की, बियर, वाईन
एक एक चुस्की लगाउँदै,
साथमा लोकल कुखुराको सितन लिएर
गाउँघर, सहरबजार मातिरहेको हुन्छ अरे
त्यसैले त आजकल म मदिरा मातिरहेको देख्छु।
चुनाव ताका दलका नेताहरुले
फ्रीमा खुवाएर मत माग्छन् रे,
मदिरामा बिक्ने मेरो समाज
कहिलेसम्म बिक्री हुनेछ हेर्न बाँकी नै छ
तर आजसम्म जति बिक्यो त्यसको परिणाम
तपाईं, मेरो सामु छर्लङ्ग स्वच्छ जल जस्तै छ
भ्रष्ट शासक अनि भ्रष्ट जनता मदिरामै मग्न देख्छु
त्यसैले त आजकल म मदिरा मातिरहेको देख्छु
नाम:-बिनोद गिरी (२०७६/१२/२३)
ठेगाना:- धादिङ बेेशी
लकडाउनका दिनहरु
राजेश्वर देवकोटा – चरी र बाजेको संवाद
(मधुपर्क पुस, २०६७)
चरी, तैंले मेरो बाली सखाप पारिस्
जुन फल पाक्छ त्यो तँ नै खाइदिन्छेस्
अनि बूढो मान्छे म के खाउँ ?
मलाई शाकाहारी जानी तैंले धेरै हेपिस् ।
बाजे, तिमीले भकारीभरि थन्क्याउन जान्यौ
तालासाँचोको आविष्कार गर्यौ
मेरो पानी माटी तिमी बेचीखान्छौ
शिकार गर्न नसकेर शाकाहारी भएछौ कि ?
हामीले खाएको हेर्न नसकेर
तिमी बूढा त भएका होइनौ ?
धरतीमा उमि्रने वस्तु तिम्रो बाली भएछ
त्यो तिम्रो बाली भनी हामीलाई थाहा भएन
अब हामी तिम्रो अगाडि नआउँला है ।
सङ्गातीहरू कति नफर्किने गरी गए
चरी पनि आउन छाडे धरती नै चरहिन भयो ।
बूढा चिच्याए- चरीहरु, मैले भकारीको ताला खोलिदिएँ
म बूढो बचेरा भए कसैले मुखमा हालिदिए खाने भए
चारा खाई बचराले पङ्ख फड्फडाउँदाको गति हेर्न चाहन्छु
तिमीले मेरो बाली बचरालाई ख्वाउँदाको दृश्य हेर्न चाहन्छु
अब म आँखा देख्नसक्ने भएको छु
प्रेम र सौन्दर्य ग्रहण गर्नसक्ने भएको छु
यो संसार् त प्रेम र सौन्दर्यका दुईहातको अँजुलीमा अटाएजस्तो लाग्छ ।
प्रकाश सापकोटा – किन भो आगोको उत्पत्ति ??
किन भो मान्छे ?
किन भो आगोको उत्पत्ति ??
त्यतिबेला
मानव-मानव मिलेर
जितको अभिप्राय- हारको स्वीकार्य
बाँडीचुँडी
अर्थपूर्ण भोकका खातिर
ढुंगामा ढुंगा घोटेर
चट्टानमा Continue reading “Prakash Sapkota – Kina Bho Aago Ko Utpatti”
