बिप्लव प्रतिक – प्रश्न
यो जीवन यदि सास फेर्नका लागि मात्रै हो भने
सास रोकिएर के फरक पर्छ यहाँ ?
सहस्र गोरेटाहरू खोसिएर
कुनै एउटा बाटो मात्रै हिँडिरहनुपर्ने भए
यात्राको नामोनिसान मेटिए पनि
के फरक पर्छ यहाँ ?
नयाँसडक, २५ फेब्रुअरी १९८६
Category: Biplav Pratik
Biplav Pratik – Abhishaap
बिप्लव प्रतिक – अभिशाप
सुर्य त्यही हो र चन्द्र पनि त्यही हो
सुर्य मलाई गरम लाग्छ र चन्द्र शीतल
र मलाई थाहा छ, त्रि्रो र मेरो अनुभूति एउटै हो
र यो पनि थाहा छ
या त म पागल हुँ या त तिमी पागल ।
म कहिलेकाहीँ त्यही सुर्यको निम्ति झगडा गरिरहन्छु
र तिमी चन्द्रको निम्ति मसँग रिसाइरहन्छौ
या त म गलत छु कि त तिमी गलत छौ ।
जबसम्म दृष्टिलाई मोह, स्वार्थ र अहंका पर्दाहरूले
झयाप्प छोपिरहन्छन्
जबसम्मर् इष्र्या, उग्र ममहत्वाकाङ्क्षाका जालाहरूले
झयाम्म जेलिरहन्छन्
सायद दुईमध्ये एक पक्ष र अर्को विपक्ष हुनुपर्ने हो कि ?
सायद एक उत्तर अर्को दक्षिण धु्रव हुनुपर्ने हो कि ?
खोइ कहाँ ओइलाए ती आपसी मायाका फूलहरू ?
खोइ यहाँ सद्भावनाका मूलहरू ?
खोइ यहाँ प्रेमको करेसा ? खोइ यहाँ जिन्दगीको ड्याङ्ग ?
के एकअर्काबीच प्रतिस्पर्धामै
भुल्यौँ त हामीले गर्नुपर्ने कुराहरू ?
के एकअर्काबीच खनिएका द्वेषको धरापमै
गुमायौँ त हामीले जिन्दगीको एक सुनौलो पाटो ?
घट्टेकुलो, ३० नोभेम्बर १९९०
Biplav Pratik – Asantushti
बिप्लव प्रतिक – असन्तुष्टि
सोच्तछु, किन बाँचिरहेछौँ ?
कुन बाटो हिँड्न ? कुन मान्छे चिन्न ?
कहाँ हिँडिरहेछौँ हामी, कुन देश चिन्न ?
हाम्रो अस्तित्व किन यस्तो छ ?
हाम्रो अस्तित्व किन बेग्लै हुन सकेन ?
जुन जन्म हाम्रो अवश्यम्भावी थियो
त्यो जन्म किन बदलेन ?
तर हामीले चाहेजस्तै हामी भएको भए
त्यसको विपरीत किन भएन ?
हामी मान्छे अनौठा छौँ
हामी जे छौँ
त्यो होइन भन्ठान्छौँ
हामी जे छैनौँ
किन भएनौँ, विरोध गर्र्छौं
सायद मान्छे एउटा असन्तुष्ट प्राणी हो
अनि आदिदेखि अन्त्यसम्म मान्छे छ र हुनेछ असन्तुष्टै,
सृष्टिका लागि, प्राप्तिका लागि
सम्भवतः अपरिहार्य छ असन्तुष्टि ।
नयाँसडक, १२ फेब्रुअरी १९८६
Biplav Pratik – Dharti Ra Ma
बिप्लव प्रतिक – धरती र म
यही धरती हुँ म
जसरी यस धरतीलाई मान्छेको कुनै स्वार्थले
टुक्रयाएर अन्तरिक्षमा फ्यालिदिन सक्तैन,
त्यसैगरी मलाई पनि
तिम्रा कुनै पनि दबाब, घृणा र तिरस्कारजस्ता हतियारले
पर्छार्न सक्तैन ।
म आदिम युगदेखि नै आगोको रूपमा छु
म आदिम युगदेखि नै पानीको रूपमा छु,
म पञ्चतत्व हुँ, म प्रकृति हुँ, म शाश्वत सत्य हुँ ।
मलाई कुनै लोभले उत्तेजित गराउन्न
मलाई कुनै तिरस्कारले विक्षिप्त पार्दैन
म गति हुँ, अगाडि बढिरहन्छु
म ऊर्जा हुँ, शक्ति बनिरहन्छु
मेरो आकार छैन, म हरेक छ्रि्रमा अटाउँछु
म पृथ्वीभित्रै अटाउँछु
मेरो अनुहार छैन, म हरछेउ हरपुछारका
हर अनुहारमा प्रस्फुरित छु ।
सबले मलाई त्यही धरती माने हुन्छ
जसरी त्यस धरतीलाई मान्छेको कुनै स्वार्थले
टुक्रयाएर अन्तरिक्षमा फ्यालिदिन सक्दैन
त्यसैगरी मलाई पनि
तिम्रा कुनै दबाब, घृणा र तिरस्कारजस्ता हतियारले
पर्छार्न सक्तैन ।
नयाँसडक, २९ जुलाई १९८८
Biplav Pratik – Laas
बिप्लव प्रतिक – लास
बाटोको मोडमा
एउटा लास लगिँदैछ,
लास अर्थात् चिरनिद्रामा परेको एउटा मानिस ।
देख्नेबित्तिकै आफ्नो काल याद आएन
याद अर्थोक नै आयो, र विचलित भएँ म ।
त्यस शवको सपना याद आयो
मुर्दाले Continue reading “Biplav Pratik – Laas”
Biplav Pratik – Manchhe Kina Yatra Ma Chha
बिप्लव प्रतिक – मान्छे किन यात्रामा छ ?
केही रहर, केही महत्वाकांक्षा
थोरै सफलताका मुस्कान
अनि धेरै शूल छातीभरि बोकेर
म जिन्दगीको कठोर र रापिलो मरुभूमिमा
हिँडिरहेछु ।
कतिपल्ट सुनसान बाटो हिँड्दा
म डरले पल्याकपुलुक काम्दै हिँडेको सम्झना छ,
कतिपल्ट कहिल्यै नआइपुग्दा बिसौनी
डाँको छाडेर हुरुक्क रोएको याद छ ।
कस्ता बाधा हुँदा रहेछन् थाहा पाएको छु
कत्रो धैर्य टुट्दो रहेछ चाल पाएको छु,
यात्रा तय गर्दा कहिले घामले पोल्दो रहेछ
कहिले बर्सातले रुझाउँदो रहेछ
कहिले जाडोले कमाउँदो रहेछ
कतिले पछाडिबाट अङ्कुसे लगाउँदा रहेछन्
कतिले अगाडि नै जाल हाल्दा रहेछन्
छहारी दिने र माया गर्नेहरू परै बसेर हेर्ने गर्दा रहेछन्
म्वाइँ खाने र सहारा खोज्नेहरू दोधारमा पर्दा रहेछन्
सोच्दा रहेछन् र आपसमा सोध्दा रहेछन्
“यो मान्छे किन यात्रामा छ ?”
म पनि बिलकुल त्यही सोच्ने गर्छु
मान्छे किन यात्रामा हुन्छ ?
र म पनि केलाइरहेछु
मान्छे र यात्राबीच साइनो के छ ?
पुल्चोक, १ अक्टोबर १९८८
Biplav Pratik – Niyati
बिप्लव प्रतिक – नियति
कुनै एउटा त्यस्तो बखत थियो
जब ब्रहृमाण्ड के थियो थाहा छैन
फेरि त्यस्तो बेला आयो जब ब्रहृमाण्ड भयो
तत्पश्चात् के के भयो सबैलाई थाहा छ
र कोही अनभिज्ञ छैनन् ब्रहृमाण्डको इतिहाससँग ।
ब्रहृमाण्डमा पृथ्वी, चन्द्र र सुर्यसँगै
धेरै अरू ग्रह पनि बने
माछा, हात्ती, चरा अनि मान्छे पैदा भए
र, मानिसको अनादिदेखि अनन्तको यात्रा पनि सुरु भयो
यहाँ समयानुसार लिङ्कन, मार्क्स, हिटलर
लेनिन, बुद्ध, एरिस्टोटल सबैसबै जन्मे
अहिले म, तिमी र हामी पनि जन्मेका छौँ
र हामी हाम्रो कर्मप्रति उदासीन
स्वार्थ, मोह र प्रतिस्पर्धामै
आफ्ना पसिना र रगतका प्रत्येक थोपा
निथारेर खर्च गर्न लालायित छौँ ।
ऐइया, कस्तो दुख्ने जिन्दगी !
घट्टेकुलो, २८ जनवरी १९९१
Biplav Pratik – Upaya Ko Khoji Ma
बिप्लव प्रतिक – उपायको खोजीमा
निरुपाय
सुर्यझैँ, जसको अरू उपाय छैन
मानिसका लागि बिहान बिउँझिदनु र सुतिदिनु रातमा
बिलकुल सुर्यजस्तै म पनि बिउँझदै, सुत्दै
उदाउँदै, अस्ताउँदै
एउटा नियममा बाँधिएको छु
अनि उद्देश्य ढाँटेर बाँच्नु
साह्रै कष्टदायक छ मलाई ।
त्यसैले विरोध बोलिरहेछु, नयाँको खोजीमा ।
केही अवश्यै हराएको छ
चोट निरन्तर परिरहेछ
घाउ हराएको छ सायद
आर्तनादलाई मेरो
कहिले समाजले, कहिले जुलुसले
कहिले सामयिक घटनाले
विवेचना गर्न नसकेर
अल्मल्याइदिएको छ ।
यस्तो अवस्थामा जो कोही पनि
निरुपाय छट्पटिन सक्छ, कहालिन सक्छ
तर, मथ्न पनि सक्छ
आफ्नो शेष ऊर्जालाई मस्तिष्कभरि ।
आज त्यही सम्झेर
म मथिरहेछु मस्तिष्क
यातना बिर्सेर, पीडा बिर्सेर
टुङ्गोको तस्बिर हातमा च्यापेर
एउटा परिवर्तित मार्ग रोजेर
अनुहारभरि इन्द्रेनी बुनेर, उनेर, पोतेर ।
– नयाँसडक, ७ मे १९८७
Biplav Pratik – Bhatkiyeko Ghar
बिप्लव प्रतीक – भत्किएको घर
सुनौलो परालको छाना
कालो रङ्गले पोतिएको झ्याल
कमेरोले लिपिएको भित्ता
रातो माटो पोतिएको पिँढी
अनि आँगनको एउटा कुनामा
गाडिएको खम्बामा परेवाको गुँड
र अर्को सुरमा मेवाको बोट…
यही हो मेरो आँखामा रहेको सपनाको घरको चित्र
र अहिले त्यही घरको खोजीमा छन् मेरा पाइलाहरु ।
तिम्रो काखमा त्यसै आएको होइन,
ए गाउँ, भनन मैले भनेको घर कहाँ छ ?
तर, गाउँमा सन्नाटा छ,
मानौँ हावा पनि यो गाउँलाई छलेर
अर्कै बाटो बग्दैछ,
मानौँ प्रकाश चाल मारेर
गाउँको बाटो छलेर जाँदैछ अर्कै गाउँ ।
म, मुटु ढक्क फुल्ने त्रास वरिपरि डुलिरहेको
कहालीलाग्दो सुनसानसँग
नडराइकन खोज्दैछु मेरो स्मृतिमा रहेको घर ।
बेजोडले भुक्छ कुकुर एक्कासी
सातो जान्छ, फनक्क फर्किन्छु आवाजतिर,
भत्किएको घरको थुप्रोबाट
एउटा कुकुर खुर्रर दौडिएर कान्लामुनि हाम्फाल्छ
मेरो ध्यान भने सम्पूर्ण ओइरिन्छ
त्यो भत्किएको घरमा ।
माथ्लो तल्लाको झ्यालको चौकोस
भत्किएर खसेको थियो
र पसारिएको थियो मूलढोकाको अघिल्तिर त्रिकोण भएर ।
सँगैको झ्याल झरेको थियो सके घरभित्रै
र पुरिएको थियो मटानमुनि ।
बार्दलीको ढोका उत्तानो परेर पछारिएको थियो
खापासहित छिँडीभित्र ।
छिँडीको झ्यालको चुकुल
पिँढीमा खसेको थियो,
त्यसको चौकोस फुक्लिएर
झुण्डिएको थियो तुर्लुङ्ग झ्यालबाहिर ।
मटान थचक्क बसेको थियो
भर्याङ खप्टिएको थियो मटानमाथि,
दलिनहरु चरक्क चिरिएर
यसरी धसिएका थिए भूइँतल्लामा
कि घुँडा जोतेर ढलेको छ
रणक्षेत्रमा एउटा योद्धा ।
कुनै दिन जब यसका झ्यालहरु खुल्थे
जब यसको ढोका खुल्थ्यो
सद्भाव, स्नेह र आत्मीयता
बाहिर निस्कन्थे
र बाँडिन्थे थकित बटुवाहरुको अँगालोमा ।
कुनैदिन यो घरको बाटो हिँड्नेहरुलाई
अझै पनि सम्झना होला
यो घरबाट फैलिएको सुगन्धी हावा ।
यी सबै सम्झिएर मेरो मन
यतिखेर चर्चरी चिरिएको छ
कुनै दिन आबाद यो घरका मान्छेहरु
कहाँ बर्साईँ सरे होलान् ?
यो भत्किएको घरका मान्छेहरुको निवास
कुन महादेशमा बन्यो होला ?
Biplav Pratik – Yuddha Pachhi
बिप्लव प्रतिक – युद्धपछि
मैले थाहा पाइसकेँ
अब मानिसहरूले मनको आवाज सुन्न सक्दैनन्
अब कसैको दुःखमा कोही रुनेछैन ।
र म,
संवेदना बेचेर खाएको कङ्गाल शहरमा
घण्टाघर र धरहराको घाउ हेरेर
रानीपोखरीमा रुँदैछु Continue reading “Biplav Pratik – Yuddha Pachhi”
Biplav Pratik – Jindagi : Pratyaksha Ra Apratyaksha Ma
बिप्लव प्रतिक – जिन्दगी: प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्षमा
जिन्दगीको बोझ उठाइरहेछु
निफनिरहेछु, केलाइरहेछु
यस क्रममा म जिउनुको परिभाषा खोजिरहेछु ।
जिन्दगीबारे मान्छेका विचार
यतिखेर बिस्कुनसरि मेराअघि छरिएका Continue reading “Biplav Pratik – Jindagi : Pratyaksha Ra Apratyaksha Ma”
Biplav Pratik – Mero Geet
बिप्लव प्रतिक – मेरो गीत
विधाताले दिएको भिक्षा भाग्य
मलाई कहिल्यै मन्जुर भएन
मेरो आफ्नो कर्म, मेरो भाग्य निर्माण
तिमीलाई कहिल्यै स्वीकार भएन ।
मलाई तातोसँग खेल्न मन पर्छ
त्यसैले सधैँ सुर्यको गोला चिथोर्छु
मलाई तिर्खासँग खेल्न मन पर्छ
त्यसैले सधैँ पानीको मुहान थुन्छु
मेरा उत्कण्ठा, मेरा चाहना
तिमीलाई कहिलै स्वीकार भएन ।
जिन्दगीको यात्रा, न आरम्भ न अन्त
त्यही शून्यमा बेग्लै एउटा आयाम
म खोजिरहेछु, निरन्तर खोजिरहेछु
भनेँ नि, म नयाँ बाटो पहिल्याउन खोज्दछु
मेरो जिजीविषा र मेरा बैँसका गीत
तिमीलाई कहिल्यै स्वीकार भएन
विधाताले दिएको भिक्षा भाग्य
मलाई कहिल्यै मन्जुर भएन ।
नयाँसडक, २५ सेप्टेम्बर १९८७
Biplav Pratik – Sthiti
बिप्लव प्रतिक – स्थिति
म हाँस्न सक्छु, म रुन सक्छु
घृणा गर्न सक्छु
माया पनि गर्न सक्छु
जीवनको गीत
गाउन सक्छु, नगाउन पनि सक्छु ।
साथीहरू भेट्न सक्छु
बैरीहरू भेट्न सक्छु
भेटेको चीज नभेट्न सक्छु
नभेटेको चीज खोज्न सक्छु
खुसी हुन सक्छु, रिसाउन पनि सक्छु
चाहेँ भने बाँड्न सक्छु
फेरि केही खोस्न पनि सक्छु
म सुर्य निल्न सक्छु
म जून र्झार्न सक्छु
तर, म कमजोर पनि छु
दम्भले म मात्तिन सक्छु
हीनताबोधले आत्तिन सक्छु
म के हुँ सोच्न सक्छु
आफैँलाई बिर्सिन पनि सक्छु
स्वतन्त्र हुन सक्छु
तर, पराधीन पनि हुन सक्छु
शक्ति यति प्रशस्त छ मसँग, थाहा पाउन सक्छु
शक्ति यति प्रशस्त छ मसँग, चाल नपाउन सक्छु
तर, कतै पनि ढल्किँदा
पहिरो जान सक्ने सम्भावनाचाहिँ
किन यथावत् रहिरहेछ ?
कुनै एउटा सिरान समात्दा
अर्को पुछार छुट्ने श्रापचाहिँ
किन यथावत्, शाश्वत रहिरहेछ ?
यही सोचिरहेछु,
…नसोचिरहेको पनि हुन सक्छु ।
घट्टेकुलो, ९ अप्रिल १९९१
Biplav Pratik – Dar
बिप्लव प्रतिक – डर
मलाई डर छ
कतै कसैले मलाई प्रेम त गर्दै छैन ?
मलाई डर छ
कतै कसैले मलाई
पात–पात जोडेर
हाँगा–हाँगा खापेर
रूख त बनाउँदै छैन ?
म एउटा पात, जो पलाउँदा–पलाउँदै चुँडिन सक्छ
भुइँमा झ्र्न सक्छ र हावाले कतै लगेर मिल्काउन सक्छ
अनि माटोको गर्भमा कुहिदिन सक्छ
पातको के ठेगान, असमयमै झ्र्न सक्छ ।
मलाई डर छ
सहानुभूतिको मलम लगाएर
कसैले मलाई दया त गर्दै छैन ?
म गुलाफसँग उम्रिन्छु
पीपलसँग उम्रिन्छु
हावाद्वारा चुँडिन्छु, भुइँमा मिल्किन्छु, कुहिएर मल बन्छु
माटोसँग मिलेर फेरि उमार्छु अर्को नयाँ पूmल
चक्र जीवनको घुमाइरहन्छु निरन्तर
जीवनको धुनमा मग्न म
जिन्दगीकै गीत गाइरहन्छु निरन्तर
तर, मलाई डर छ आँसुले पखालेर
कतै कसैले मलाई बगाउँदै त छैन ?
Biplav Pratik – Antim Kshan
बिप्लव प्रतिक – अन्तिम क्षण
यतिखेर
म मृत्युशैयामा छु
मर्दैछु म केहीबेरपछि नै
म, मरणासन्न छु ।
मृत्यु भोग्नुपर्ने अवस्था कति गाह्रो हुन्छ
त्यही गाह्रो म भोगिरहेछु
तर, थाहा छैन किन हो
त्यसैमा आनन्द छ मलाई ।
केही बेरपछि नै
म तिम्रा बन्धन, जिन्दगीका बाध्यता र समाजका औँला
सबैसबैबाट बन्धनमुक्त हुनेछु ।
र, अहिल्यै म देखिरहेछु
कति आँखाहरू रोइरहेछन्
र कति आँखाहरूचाहिँ
मनमा खुसी हुलेर
केवल आँसु बगाइरहेछन् ।