Ram Prasad Prasain – Itihaas Ma Bartamaan Ko Ankha

रामप्रसाद प्रसाईं –  इतिहासमा बर्तमानको आँखा

पढेथेँ
पृथ्वी गोलो छ रे
क्रम उपक्रमहरूसंगै
समय, सन्दर्भ र चेतनाहरू
घुम्दा हुन्
यिनै र यस्तै वृत-परिवृतहरूमा
ठीक यसपालि पनि यस्तै भो

“जिन्दाबाद
मुन्ताजर अल-जायदी
अभिवादन मेरो
मेरो अभिमानको
गोरवशाली इतिहाँसको”

भन्ने

“म भोको पेट
म रोगी समय
म किलो शेरा टु र
रोमियो अप्रेसनका पाप्राहरू
धाँजा धाँजामा
धज्जी उडाइएका दशगजाका खम्बाहरू म
सुगोली सन्धिले आत्मदहन गरिरहेको
दुई ढुङ्गाहरूबीचको
तरूल म,
उनै राजा महाराजाले खाँडो जगाउँदा
बिटुलिइएको तिनीहरूकै दरबारमा
थन्किरहेको चाँदीको चुठुवा म”

अब धन्य छु
मुन्ताजर अली-जायदीहरूप्रति
तिम्रा विविध, परिमार्जित र नयाँ सँस्करणहरूप्रति

सुनेथेँ
हो, रहेछ
युग जन्मन्छ
घटना घट्छ
समयको भीरबाट
चेतनाका लाभा खस्दै जाँदा
युगको बलेसीमा
एउटा ठूलो बाघले
साना स्यालहरू

साना पाठाहरूलाई
टुक्रयाउँछ
सस्याना अस्थिहरूमा
अनि
मबाट ऊ भएपछि
मान्छे चोखे मन्छाउँछ

मोच मार्छ—जागीत्रहरूको,
कागति झुण्डयाउँछ—
धोकाधडीका ढोकाढोकाहरूमा,
खुर्सानीको धुलो छर्कन्छ—
खसखसाउँछन्, काला मनहरू
फाटेको जुत्ता चप्पल हल्लाउँछ—
स्वाभिमान र सँप्रभू अस्तित्व

स्वाधीन बर्चश्वहरूको
अनि उही
पुरानै जुत्ताको झट्टी हान्छ
नयाँ उसको लागि समय हो
दिन हो, भोलि अनि युगीन बुलन्द
फेरि
च्यातिइएका, टालेका जुत्ताहरू
देखाइरहन्छ
किनकि

सर्वहारा हो
ऊ रूपान्त्रण हुन्छ—
उनीहरूमा
अब
उनीहरूसंग नयाँ देखाउन
फगत सपनाहरू मात्र नयाँ छन्
जित्न समग्र संसार छ
हार्न भने झिटीकुम्लाहरू
हेपाइका ख्याउटे अनुहारहरू
अमानवीयताका माखेसाङ्लाहरू
दासत्वका ताण्डवीय सँस्कारहरू
जहाँ आदिम बर्बरताका
रजगजहरू

दापिइएकाछन्
दाबिइएकाछन्
धापिइएकाछन्

आधुनिकताका उँभार र उर्बर
रूप र स्वरूपहरूमा
निर्दोष रगतले टटिइएको वर्तमानका
कुरूप र कुटिल अनुहारहरूप्रति।

अक्टोबर १६ सन् २०१०
रामप्रसाद प्रसाईं “आशुतोष आंशु”
कालीखोला -२(तेम्बोक), ताप्लेजुङ्ग, नेपाल।
अबुधाबी श्रमशिविरबाट।

(Sent to Sanjaal Corps via Email)

Samba Dhakal – Paani Ko Geet

साम्ब ढकाल – पानीको गीत

बाहिर निस्कनुस् त महाशय
पानीले गीत गाइरहेछ ।

असार दर्केको बेला
पानीले गीत गाउन थालेको छ
र साउन पालो कुरेर बसेको छ
मेघाच्छन्न आकाशको चउरमा पानीको अकेष्ट्रा बजाउन ।

हरियो डाँडाको छाती चिरेर
टाढा जान हतारोमा निस्केका छङ्छङाउदा छहरा हेर्नोस त
अविराम यात्रामा निस्केका धमिलो/सङ्लो नदी हेर्नोस त
कसरी गाइरहेछन् पानीको गीत ।

हुन्छ, हुन्छ बलेसीमा सुन्दा नि हुन्छ तप्प तप्प
हुन्छ, हुन्छ हिँड्दाहिँड्दै छातामाथि बज्रेका
बिर्बिराउँदा वा जोडदार थोपासँग सुने नि हुन्छ ।

सुन्न त मलाइ टाढाको थुम्कोमाथि बसेर सर्सराएको झरीसँग
पानी गीत सुन्न मन थियो,
अझ आकाशबाट झर्दै गरेको मुसलधारे पानीगीत सुन्ने प्रबल
इच्छा थियो,
झन मलाई त बादलबाटै भुइँमा नझर्दै
दर्कने पानीको गीत सुन्ने मन थियो ।

जे होस पानीको गीत सुनेरै कता कता हराउने रहर अझै छ
जे होस पानीकै गीतमा जीवनको कुनै लय मिलाउने अठोट अझै छ ।
पानीको गीत ।
पानीको गीत ।
पानीको गीत ।
प्रेयसीका हातले धान रोप्दाका छुपुछुपु पानी गीत ।
हिलोमा लठारिएका लाठेहरूका छप्लाङ्छुप्लुङ् पानी गीत ।
तरेली परेका हरिया धान खेतबाट फाल हानेका समाहाको ध्वारारारारारारा पानी गीत ।
मकैका पातै बज्ने गरी बजारिएका थोपैथोपाका पानी गीत ।

मलाई कहिलेकाहीँ मेघमल्हार गाएर पानीपानी हुन मन छ ।
पानीको गतीशीलताको असाध्यै डाहा गर्न मन छ ।
बगिरहने पानीसँग केहि सिक्ने मन छ ।
मन छ ।
मन छ ।
मन छ ।
पानी गीत सुन्ने मन छ ।

Damodar Batuwa – Kasto Fohor Yo Kathmandu

दामोदर ‘बटुवा’ – कस्तो फोहर यो काठमाडौँ
(नेपाल साप्ताहिक ३८७)

जताततै दुर्गन्ध सहरमा
वाग्मतीमा ढलको गु (गुहु)
लाजै मर्दो, धत्तेरीका
कस्तो फोहर यो काठमाडौँ ।

यही खाल्टोमा थुप्रेको छ
भएजतिको विकृति
गुन्डागर्दी, उच्छृंखलता
मसल, मनीको संस्कृति ।

मै हुँ भन्दै भाषण ठोक्छन्
नाक नभा नकच्चराहरू
लाजै मर्दो …

धोबीखोला, विष्णुमती अनि
रोएका छन् मनोहरा
भानुभक्तको अलकापुरीको
भयो दुर्दशा कठैबरा ।

राजनीतिका खलनायकले
झन् आगोमा थप्छन् घिउ
लाजै मर्दो …

गाडी मानिस ठेलमठेल
सडकपेटीमा हाट सधैँ
धूवाँ, धूलोले आँखा पोल्ने
अस्तव्यस्त छ सहर लहै ।

छरपस्ट छ मलमुत्रादि
हिँड्नुपर्ने गरी थुःथुः
लाजै मर्दो … ।

Manoj Bogati – Hal Goru

प्रत्येक रात
पहरा दिएर
खेतको सुरक्षा गर्ने
हलगोरूको जुरोबाट उदाउँछ घाम।
हलगोरूको जुरोबाट अस्ताउँछ घाम।

पहरामा बस्दा
रातभरि हलगोरूको खुरले
लेखेको खेतका नीलडामहरूको अनुहार
देशको मानचित्रजस्तो देखिन्छ।

हलगोरू छैन भने
कसले जोत्छ देश?
नजोतेको देशमा
संविधान उम्रँदैन
संविधान नै नउम्रेपछि
गणतन्त्र फुल्ने कुरा आउँदैन।

हलगोरूले रातभरि देखेको
खड़ेरी नलागेको त्यो हरियो सपना
किन देखाउँदैन टीभीले?

Tanka Subba – Shabdakosh Ra Shabda Haru

टंक सुब्बा – शब्दकोष र शब्दहरु

शब्दहरु
शब्दकोषको पर्खाल नाघेर
बाहिरीएकाछन्
जुन शब्दहरु युगौ देखि
शब्दकोषमा कैदी थिए
तीनै शब्दहरु
आज स्वतन्त्र भएकाछन्
त्यसैले यी शब्दहरु
यत्रतत्र,सर्वत्र
वोल्न थालीएको छ
लेख्न थालीएकोछ
सुन्न थालीएकोछ
भेट्न थालीएकोछ
र त्यसका अर्थहरु खोज्न थालीएकोछ
शब्दमा मात्र सिमीत रहेका
शब्दहरु
यसरी ब्युझेर उठेकाछन्
यसरी जुर्मुराएर हिडेकाछन्
र सशक्त आवाजहरुमा परिवर्तीत भएकाछन्
आजभोलि तिनै शब्दहरु
जताततै घन्किन थालेकाछन्
तिनै शब्दहरुको संयुक्त आवाजले
शासक थर्काएकोछ
सरकार डराएकोछ
किनकी शब्दहरु शब्दकोषबाट
विद्रोह गरेर उन्मुक्त भएका हुन्
सुनामी छाल बनेर शक्तिसाली वनेका हुन्
खिया परेका शब्दहरुको
अर्थ नलाग्ने भएकोछ
र त्यो अपरिभाषीत भएकोछ
शब्दकोषमा उपेक्षित शब्दहरु
शब्दकोषमा अपहेलित शब्दहरु
आफ्नो आत्मासम्मान लागि
र पहिचान लागि
नयाँ युगसँग नयाँ अर्थमा
नयाँ समयसँग नयाँ परिभाषामा
आदिम शब्दकोषको चौघेरा नाघेर
अस्तित्वमा आएका हुन्
त्यसैले शब्दहरु
अव साच्चैका शब्द भएर आएकाछन्
नयाँ परिस्थितीमा पनि शब्दहरुले
प्राचीन शब्दकोषलाई पुकारी रहे
शब्दहरु शब्दबाट मूल्यहीन हुनेछन्
शब्दहरु शब्दवाट अर्थहीन बन्नेछन्
किनकी नयाँ शब्दहरु
वहुल अर्थमा जन्मिएकाछन्
त्यस कारण नयाँ शब्दहरु
पुरानो शब्दकोषमा अटाउँदैनन्
नयाँ शब्दहरुलाई
नयाँ परिवेश चाहिएको छ
नयाँ शब्दकोष चाहिएको छ
यर्सथ नयाँ शब्दहरुले
पुरानो शब्दकोषको संरचना भत्काएर
नयाँ शब्दकोषको निर्माण जुटेकाछन्
किनभने पुरानो शब्दकोषमा
नयाँ शब्दहरुको अर्थ र परिभाषा हुदैन

Bhupin Byakul – Andhyaro Ko Maunata Ma

भूपिन ब्याकुल – अँध्यारोको मौनतामा

अँध्यारोको मौनतामा
केहो पनि नचिन्न अभिशप्त भएको बेला
सिर्फ बोलिदिनु तिमी
म तिम्रो आवाजलाई चिन्नेछु !

अँध्यारोमा
बगिरहेको नदी देखिनेछैन
तर नदीको आवाज सुनिनेछ
अँध्यारोमा
रोइरहेका मानिसहरु देखिनेछैनन्
तर रुवाइको आवाज सुनिनेछ !
अँध्यारोमा
जीवन
प्रेमभोक
र पीडाका संवादहरु निर्लिप्त भएको बेला
अँध्यारोमा
एकअर्कालाई चिन्न असमर्थ भइरहेको बेला
एकअर्कालाई बुझ्न असमर्थ भइरहेको बेला
बाँच्ने विकल्प केहि नरहेको बेला

सिर्फ बोलिदिनु तिमी
म तिम्रो आवाजलाई पछ्याउनेछु !

अँध्यारोको मौनतामा
आवाजहरुमात्र विकल्प रहनेछन हामीसंग
आँफूलाई चिनाउन !

Nira Sharma – Hiun Ko Tanna Bhitra

सफा हिउँको तन्ना भित्र
म भित्रको झन् सफा मेरो मन
पग्लिरहेछ कसैको आगमनमा
हिउँ पग्ले झैं
कल्पनामा त्यो हिउँ
तन्ना बन्न सक्छ
फूल बन्न सक्छ
ऐना बन्न सक्छ
फेरी एकै छिन पछि
पग्लेर पानी हुन सक्छ
फूल जस्तो ओइलेर
भूईंमा झर्न सक्छ
ऐना जस्तै फुटेर
चकनाचर हुनसक्छ ।

मेरो मन
हिउँ जस्तो सफा छ
हिउँ जस्तै पग्लिन सक्छ
पग्लेर बहन सक्छ
तर पानी भएर होइन
माया भएर छताछुल्ल
यत्र तत्र सर्वत्र फैलिन सक्छ
कहिले काहीं हिउँको तन्ना भित्र मेरो मन
हिउँजस्तै जमेर साह्रो हुन सक्छ
ढुंगा जस्तै कठोर हुन सक्छ
मायामा ठेस लागे
ऐना झैं चरक्क चर्कन सक्छ
मायामा खडेरी परे
फूल झैं ओइलीन सक्छ ।

आफ्नो पनमा बादल लागे
टपक्क एक थोपा आँशु बनेर
सुटुक्क एक्लै बर्सिन सक्छ
हिउँको तन्नामा लम्पसार
म भित्रको मेरो मन
सबथोक झेलेर पनि
फेरी हिउँ जस्तै सफा हुन सक्छ
मधुर मुस्कान छर्न सक्छ ।

काठमाण्डौं, हाल अमेरिका

Min Dwandi – Bahira Niskina Hunna

घनघोर असिना पानीले
बाटो छेकिरहेको छ भने
बाटोमा छाता सापट पाइने आसामा
कोठाबाट बाहिर निस्कन हुन्न,
यात्रामा चाहिने सामल कुनै
झोलामा मौजुद छैन भने
बिसौनीमा सामल भेट्ने लालसामा
घरबाट यात्रामा निस्कन हुन्न ।
चारो स्वरूप ढप्केमा
कनिका छरिएको छ भने
परेवाका बचेराहरू
गुंडबाट बाहिर निस्कन हुन्न,
पानी खाने कुवामा
लिसो थापिएको छ भने
पेंवरा र कालिजहरू
त्यता निस्कन हुन्न ।
पेटको भोक मराइले
पासोमा पार्छ भने
त्यस्तो भोकलाई क¥याम–कुरूम
चपाईदिन सक्नुपर्छ,
पानीको प्यास मराइले
लिसोमा पार्छ भने
त्यस्तो प्यासलाई तनतनी
पिईदिन सक्नुपर्छ ।

Kusum Gyawali – Eklai Sabai Khanchhu Bhanda [Nepali Gajal]

भोकभोकै बस्नुपर्छ, एक्लै सबै खान्छु भन्दा
उल्टैलाग्छ आफैंलाई, अरुलाई हान्छु भन्दा

निर्दोशलाई बाँध्न खौज्दा, आफ्नै खुट्टो नेलमा पर्छ
आफ्नै जमिन धस्किनेछ, सबको खुट्टो तान्छु भन्दा

पराजय निश्चित छ, वैर गर्यौ सबै सित
भासिनेछौं तिमी आफैं, एक्लै पहाड थाम्छु भन्दा

अति गरे खति हुन्छ, भन्थे बुढापाकाहरु
समयले खोस्छ सधै, एक्लै सबै लान्छु भन्दा

बन्दुकले जित्ने हैन, मन जित्ने ठूलो मान्छे
आफ्नो सीमा तोक आजै, जनताले मान्छु भन्दा

Krishna Upadhyaya – Bhigelyand Uddhyan Ka Utkarsha

कृष्ण उपाध्याय – भिगेल्याण्ड उद्द्यानका उत्कर्ष

उत्तरी सागर माथि सगरमा
उत्तरी सगरबाट उत्तरी सागरतिर बगिरहँदा
मानस
स्वयम्भु र नागार्जुन डाँडामाथि भएको अनुभूत गर्छ
नागार्जुनको डाँडामा बसेको अनुभूत गर्छ
नागार्जुनको मन्द सुसेली सुन्छ
नागार्जुन बोलेको सुन्छ ।

भिगेल्याण्ड उद्द्यान उत्रिदा
भिगेल्याण्ड उद्द्यानमा उभिएका
मौन मूर्ति हेर्दा
मानस मान्छेका असंख्य रुप देख्छ
बालक देख्छ
बालिका देख्छ
युवा देख्छ
यौबना देख्छ
बृद्ध अनि बृद्धा देख्छ
जन्म र मृत्यु पनि देख्छ/
जन्म मृत्यु कुदिएका मूर्तिहरुमा
मूर्तिकारका मुर्त मूर्तिहरुमा
नागार्जुनका सुरिला सुसेली सुन्छ
नागार्जुन सुन्छ:

संसार सिमित छ
गुलाब फुल्छन
गुलाब फुलेर मर्छन
फुल्नु र मर्नुको कथा बनेर ।
एक पल्ट फुल्छन मर्छन
आखिर जीवन सिमित छ
संसार सिमित छ ।

एउटा पुस्ता आउँछ
एउटा पुस्ता जान्छ
एउटाले अर्कालाई पछ्याई पनि रहन्छ
पुस्ता पछि पुस्ता न आउछ
गुलाब मर्छ
फेरी फुल्छ
यो अविरल मर्छ
अविरल फुल्छ
हेर त मानस
संसार सिमित छ
संसार असिमित पनि छ ।

गुलाबको आफ्नै रुप छ
गुलाबको आफ्नै रुपान्तर छ
रुपान्तरण छ
यो फुल्छ, ओइलिन्छ, झर्छ
जीवन जस्तै ।
यो फुल्छ
यो ओइलिन्छ
अनि फेरी फुल्छ ।

अनुभूतिका अनुपम साँध सीमामा
जीवनका साँध सीमामा
भावनाहरु सल्बलाउछन
माथि उडछन, अक्कासिन्छन, मड़ारिन्छ्न
खुशी छर्छन, हास्छन
दुखेशो छर्छन, रुन्छन ।
भावनाहरु रुप र रुपान्तरणमा
सधै सधै सजिंछ्न
जीवनका छाया बनेर ।

उज्यालोमा हिंड्दा
छाया पनि त हल्लिन्छ
रुप फेर्छ
रुपान्तरण हुन्छ
गतिशीलबाट गतिहीनमा
चम्किलोबाट मधुरोमा
प्रस्टबाट अप्रस्टमा
फेरी गतिहीनबाट गतिशिलमा
मधुरोबाट चम्किलोमा
अप्रस्टबाट प्रस्टमा
पालै पालो
अविरल ।
अन्धकारमा
प्रकाशमा/
संसार सिमित र असिमित दुवै हो ।
अन्त-अनन्त हो ।

मानस !
तिम्रा प्रज्ञा र ज्ञानका सिमाहरुमा
तिमी नै संसार हौ
संसार सिमित र असिमित हो ।
तिम्रा प्रज्ञा र ज्ञानहरुमा
तिमी कालो पनि छौ
तिमी गोरो पनि छौ
कालो नहुदा गोरो हुन्छौ
गोरोपनाको अनुपस्थितिमा कालो छौ ।
सबै रङ्गमा इन्द्रेणी हौ
तिमि कालो र सेताका सिमा भित्र छौ
असिमित इन्द्रेणीका सिमा भित्र छौ
असिमित इन्द्रेणीका असिमित अंश हौ
असिमित इन्द्रेणी हौ ।

मानस इन्द्रेणी तिम्रो हो
अन्गाल!
गुलाब जस्तै
अन्त र अनन्तको वृत्तमा
तिम्रो इन्द्रेणी हाँसी रहन्छ ।

Krishna Upadhyaya – Nirwan Niyatra

कृष्ण उपाध्याय – निर्वाण नियात्रा

बिवर्ण वर्तमानका बग्रेल्ति बाटाहरु
बौद्धका बिरान बस्तिहरु
स्वयमभूका सिँढीहरु
मानसका मानचित्र हुन्
निर्वाण नियात्राकार

निर्वाण नियात्रामा मानस
स्वयम्भूका सिँढीबाट
कान्तिपुर र्हेछ,
उज्यालोमा उत्साहित हुन्छ ।
फेरी र्हेछ
टकिल्एको जूनमा
बागमती देख्छ
रगताम्य रातो बागमती
अब ऊ
स्वच्छ सजल बागमतीको कामना गर्छ ।

अलि माथि उक्लिन्छ
सुन्दर सुरम्य हिमाल देख्छ
डाँडाकाँडा देख्छ
गुम्बाका गायन सुन्छ
गौरवान्वित हुन्छ र
डाँडामा आँखा पूर्व पश्चिम कुदाउँछ
दक्षिणी फराकिला फाँटहरुमा आँखा कुदाउँछ
हूलका हूल आक्रोशित आकार देख्छ
डाँडाकाँडा फराकिला फाँट
अंशबन्डा गर्न उद्दत भिड देख्छ ।

निर्वाण नियात्राको मानस
बुद्ध बसाइ र्सान उद्दत भिड पनि देख्छ ।
उ दौडन्छ
कपिलबस्तु र लुम्बिनीमा पुगेर
उ बुद्धको पाउ कस्सिएर समातेर
उ त्यहिँ लडी रहन्छ ।

निर्वाण नियात्राको मानस
उज्यालो जूनको उज्यालोमा बर्बराउँछ
बुद्ध न वाड
फाट न वाड
डाँडाकाडा न वाडर

मानस
बुद्धको पाउ छोएर बर्बराइरहँदा
बुद्धका प्रेमपूर्ण आर्शिवादका हात
उसको शिर लक्षित गरिरहे
पूर्णिमाको जूनको प्रकाशमा ।

वेम्बली, लण्डन

Pravin Khaling – Tesro Gaun

प्रवीण खालिङ – तेस्रो गाउँ

अझै पनि साहुलियत पर्खिबस्नुपर्छ
भिजेल पोल्टिक्सले निर्धारित भाग्य
अभावको सोमालियामा
अपुगको टुमटुम बाँच्छ।
बरू भुँइचालो जानुनी
राहत ओखाइ पोखाइ हुन्थो, एक पेट भरिन्थ्यो
वीरमानको दिवास्वप्न बोल्छ।
फायलमा बनिएको सटक भएर
कलेज सकेकी छोरी आइपुग्छे
ब्युटीपार्लर चलाउने योजना लिएर।
फ्रस्टेटेड वीरमानको वीर्यहरू
शब्द जन्माउन असमर्थ छन्
गाउँमा शब्दको अकाल थाहा पाएर
चौतारीमा नेताले बैठक डाक्छ
सेल्सगर्ल आश्वासन दिएर जान्छ
छ्या! आश्वासन पनि डुप्लिकेट।
गाउँलाई आश्वासन बज्र जस्तो लाग्छ
तर धरती र गाउँ एकै हो
धरती किसानको हलो सहन्छ जीवन उमार्न
गाउँ आश्वासन सहन्छ सपना उमार्न।
अझै पनि बीपीएल चामल पर्खिबस्नुपर्छ
साहुलियतले निर्धारित भाग्य
पैह्रो जानुनी बरू
राहत शिविरमा बस्नु कति मज्जा हुन्थ्यो
सबै सरकारी, भात अनि तरकारी ।
गाउँमा पानीको दुःख छ
फेसबुकमा अपडेट गरेको उसको स्टाटस
सरकार समक्ष पुग्यो कि पुगेन
राष्ट्रपतिले पढ्यो कि पढेन
प्रधानमन्त्रीले लाइक गऱ्यो कि?
देशको हजरौं वीरमानशालाहरूमा
पानी छैन, खाना छैन र छैन छाना-नाना
किन कि यो राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्रीको गाउँ होइन
यो त तेस्रो गाउँ हो तेस्रो गाउँ।

Mahesh Prasai – Kayar Haru Marna Daraunchhan (Nepali Muktak)

महेश प्रसाई – कायरहरू मर्न डराउँछन् (मुक्तक)

कायरहरू मर्न डराउँछन्
क्रान्तिको इतिहास शहीदको बलिदानबाट शुरु हुन्छ
नामर्दहरू मारिन डराउँछन्
शान्तिको इतिहास तानाशाहको चिहानबाट शुरु हुन्छ ।

Umesh Rai Akinchhan – Mahatwa

उमेश राई ‘अकिञ्चन’ – महत्त्व
(मधुपर्क जेठ, २०६९)

बार्दलीमा बसेर
खोकिरहेको बृद्ध मान्छे
सोच्दो हो
किताबका भारी बोकेर
सिमाना काटेका छोराछोरीहरू
धर्तीको
कति नं. अक्षांश र देशान्तरमा
सपनाका गलैचाहरू बुनिरहेका होलान् ?
कुनै अधबैंसेलाई
कतै बसमा, माइक्रोमा, टयाक्सीमा वा
हिँड्दा हिँड्दै शहरका अनाम गल्लीहरूमा
आˆनो यौवनका दिनहरू
फर्केलाझैं बनाइदिने
पुराना दिनका गीतहरू
झट्ट सुन्दा
आˆनो शरीरमा दौडिरहेको रगत पनि रोकेर
दाँज्न मन लाग्दो हो
मध्यान्हपछि
सानो अझ सानो हुँदै
श्रीमतीको निधारमा अट्ने
टीकाजत्रो घाम
स्वार्थी प्रेमीको नाममा
पहाडजत्रो आँसुको ढिक्का झार्दै
त्यो बटुवा
ओझेल पर्दो हो
वारि डाँडाबाट पारि डाँडातिर
भागिरहेको बतासभन्दा छिटो, र
सोच्दो हो
गमलामा संसार देख्नेलाई
मीठो लाग्दैन सायद
जङ्गली फूलको सुवास ।

– विराटनगर

Komal Shrestha Malla – Prashna Chha

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – प्रश्न छ ??

सर्म्पर्क टुटाएर
कस्तो दुरी तय गर्न खोज्दैछौ ?
रगत बगाएको भूलेर
अझै व्यथा थप्ने कोशिस गर्दैछौ
के तिमीलाई देश प्यारो लाग्दैन ?
धेरै पढें तिमीलाई मैले,
तर विश्वास गर्न भुल भएछ
तहसनहसका ती दृष्य भुलेर
मेट्न खोजें हृदयका आला घाउ छटिराहरु
झन् झन् घाउ थपिदै चहर्‍याई रहेछ
यी आँखाले खिचेका चित्रहरु
तिमी भन कहिले मेट्न सक्छौ ?
अतितका ती मनमोहक दृष्यलाई
तिमी भन कहिले पुन निर्माण गर्न सक्छौ ?
सायद तिमी संग
ती अतितका विभत्स घटना छैन होला
छैन भने, विर्सेकै हौ भने
एक पटक नियाली हेर मेचीकालीको छातिलाई
कति गहिरो घाउ खटिरा, बेदना बल्झेको छ ?
तिमी नयाँ यात्राको नाउँमा
कुन यात्राको थालनी गर्न खोज्दैछौ ?
तिमी नयाँ बाटोको नाउँमा
कुन बाटो निर्माण गर्न खोज्दैछौ ?
देखाईदेउ नयाँ बाटो
जसमा करोडौ नेपाली हिड्न सकोस्
जसमा करोडौं नेपाली फुल्न र फैलन सकोस्
यहाँ त नयाँ नयाँ प्रश्नका काँडाहरु उब्जेका छन्
नयाँ नयाँ हजारौ मोड तय हुदैछन्
यात्रा कसरी बढाउने ?
जीवन कसरी चलाउने ?
परिवर्तनको जन्म पल पलमा भैरहेछ
आमाको पीडा र दुखाई कहिले निको हुन्छ ?
र हरेक नेपालीलाई
शान्तिको श्वास फेर्न कहिले मिल्छ ?
प्रश्न छ ??

Binod Roka – Kasto Jeevan

विनोद रोका – कस्तो जीवन

पछाडी हेरुँ त डर लाग्छ
फेरी तेही घडी दोहोरिन्छकी भनि
अगाडी बढ्ने कताहो कता
हिड्दै छु बर्तमानको पाइला गनी ||
मिहेनत पसिना कसको लागी
सोद्छु आँफैलाई प्रश्न गरी
छैन उत्तर आँफैसंग पनि
धिकार्छु आँफैलाई छक्क परी ||
दुलौदै प्याला आँखाहरु
सहाराको छागा भाच्दैछु
लुकी आफ्नो यौवनलाई
प्रकृतिको निम्ति साँच्दै छु ||
कस्तो जीवन रैछ मेरो
टुक्राई ह्रदय बच्दै छु
टुक्राई ह्रदय बच्दै छु ||

Komal Shrestha Malla – Bijuli Daud Ma Khai Kina

कोमल श्रेष्ठ मल्ल – बिजुली दौडमा खै किन ?

ओठले कुन थुङ्गा चुमेर
हार लगाउने
म मेरो भनेर ?
मान सान स्वाभीामानका ?
पात झरि रहेछ
हाङ्गा भाच्चि रहेछ
र बतासले उडाइ रहेछ जीवन
िबना आधिहुरि
म भने छद्म बादलको भरमा
सूर्य छेक्दैछु
झुण्ड झुण्ड मुण्ड मुण्ड
बस्ती बस्तीमा खुसीहरु भर्न मन
उदाउला भनेर ?
नबुझीने संप्रेषण
बुझपचाईएका कर्तलध्वनीहरु
अधरका सिमा नाघेर तरंगका
ईन्द्रधनु फलाक्दै
स्वर्ग निर्माण हुन्छ भनेर
प्राण बिनाका मुस्कान
आखा नानीमा राखेर
हरियालीको लोभमा … ??
अनी
पात भूल्दैछन
भोली खंंग्रीएर उडनु पर्ने
कसरी सोच्दैछन ?
कोरिन्छन सुन्दर भाग्यरेखाहरु
बालुवामा ????
बतासले सारगर्भीत ढुकढुकी
बिमोचन गर्छ भनेर
म अबुझ
होस्टे हैसेमा
टुक्रा टुक्रा मुटु खोज्दै
जात जातका डुङ्गामा
िशर निहुरि रहने
िशर निहुरि रहने
बिजुली दौडमा खै किन ?

Ramkaji Kone – Tin Muktak

रामकाजी कोने – तीन मुक्तक
(मधुपर्क जेठ, २०६९)

१.
जिन्दगीको धूप बिर्साउने छहारी छायाको
बयान कसरी गरूँ म त्यो कोमल कायाको
होलान् कति कति मर्ने त्यो रूपमा ए हजुर –
पहिलो सहिद बनाऊ बिन्ती मलाई तिम्रो मायाको ।

२.
छैन उज्यालो मसँग जिन्दगी पनि कालो कालो
मन दुख्दा र्झछ आँसु त्यो पनि कालो कालो
परेलीमा अँध्यारोकै बास भएर हो कि –
देख्न त देख्छु सपना त्यो पनि कालो कालो ।

३.
कोही पहिचानका खातिर आˆनै तस्बिर कोर्दै थिएँ
कोही वरदानका खातिर ईश्वर र मन्दिर खोज्दै थिएँ
मिहिनेतीहरू पसिनाको मसीले भाग्य लेखिरहँदा –
अल्छीहरू भावीसँग आˆनै भाग्य सोध्दै थिएँ ।

– महाराजगञ्ज ४, काठमाडौँ

Bhim Darshan Roka – Kuhiro

पर पहाडमाथि
पहाडभन्दा गरुङ्गो
तर स्पर्शभन्दा हलुङ्गो
लाम लागेर बिस्तार बिस्तार
उकालो चढिरहेछ कुहिरो

म पनि चढिरहेको छु
आफ्नै उकालाहरु
उसको समानान्तर एकले अर्कालाई हेर्दै
पहरा खोँच र खाडल तर्दै
उभिरहेछु पहरा र भीरहरुमा
बाढी र भेल बोक्ने नदीका तीरहरुमा
हिँडिरहेछु एक्लै एक्लै
क्षितिजपारिको आकाश हेर्दै
बादल भित्र आफ्नो आकार कोर्दै ।

Dr. Mohan Prasad Joshi – Bhinnata Herne Ki Samanata?

डा. मोहनप्रसाद जोशी — भिन्नता हेर्ने कि समानता ?

भन्छन् कोशीलाई पूर्वको
कर्णालीलाई पश्चिमको
उत्तरतिर खोज्दै जाँदा
पानी त दुवैको हिमालको !

पात रङ्गीन लालुपातेको
फूल लालीगुराँसको
नियालेर हेर्दा दुबैले
लाली त लालै लिएको !

स्वादमा अमिलो सिन्की हो
रस मीठो चानाको
यी दुइटै खान्कीको
मूल त आखिर मूलै हो !

लाहुरेको फूल धेरै रङको
सेतो र पहेँलो सुनगाभाको
माटोमुनि त दुवैको
गानोमै जिन्दगी बनेको !

औँलाको शोभा औँठीले
घाँटी सुहाएको सिक्रीले
आखिर दुवै गहनाले
सौन्दर्य पाएको सुनैले !

मनमोहक मूर्ति बनेको
घरको जग भै बसेको
जुन ढङ्गमा ढले नि ढुङ्गा
आखिर चोइटा चट्टानको !

(डा. मोहनप्रसाद जोशीको ‘कहाँ छ ठाउँ ‘ नामक कवितासङ्ग्रहमा समावेश भएको |)