Bhaupanthi – Yatra Jangal Bhitra Bhitrai

भाउपन्थी – यात्रा जंगलभित्रभित्रै
(नेपाल साप्ताहिक)

खोला पनि त्यस्तै न छन्, बगुवा बालुवाको, जति चलमलायो उतिउति भासिँदै जाने। थामिने पीँध त कता हो कता! म एकपटक त्यस्तोमा फसेको छु। कसोकसो गरेर निस्कन सफल भएँ। त्यो कुन खोलो थियो, तै नाम बिर्सेछु। तर होइन, त्यै स्याली त हो। राजमार्गभन्दा उत्तरपट्टि। त्यो बेला र यो बेला। स्यालीमा बर्खाको पानी घटेको थियो र पनि पानीको भित्री बेग अझै कायमै थियो। बर्खा बितेको थिएन। माथि आकाशमा बर्सिन तरखराइरहेका घना कालाकाला बादल खापैखाप थिए। खोला पनि भर्खर स्खलित उन्मत्तता सेलाएझैं शिथिल थियो। बालुवा पनि पानीको प्रवाहसँगै त्यस्तैत्यस्तै ढिस्काढिस्कामा रूपायित हुँदै अनेक तरेलीतरेलीमा परिणत भइरहेको थियो। म साइकलमा थिएँ। त्यता साइकलमा भुली गाउँतिरको ट्रिप लगाएर आइरहेको। भन्नु छैन, झन्डै साइकलसहित म त्यो बगुवा बालुवामा धसिएर जलसमाधि लिन नपुगेको। साइकल त गायबै भएको झन्डैझन्डै। जसरीतसरी न्वारनको बल लगाएर थुतेँ त्यसलाई र किनारमा ल्याएर त्यसलाई पनि पछारेँ खोलाको रसि पोख्नलाई र आफू पनि लखतरान चिसो जीउ बर्खाले पिटेको बगरमाथि पसारिएँ।

गाउँ जसलाई म बिर्सन सक्दिनँ र अझै पनि भित्रबाट चिच्याएर डाक्छ, ए आइज न गाउँमा! तर, अब गाउँ छ तर जंगल छैन, अतिक्रमित छ, सखाप छ। मन्त्रीदेखि वन माफियाहरूले क्लिन सेभ गरेका छन् जिल्लाको वन। वन हराएपछि स्रोतहीन खोला पनि बूढा भए, सुक्खासुक्खा उदासउदास बग्छन्। गाउँको सम्झना त आइरहन्छ परदेश लागेको तन्नेरी लोग्नेको यादझैं।

विश्वका समुद्र, पहाड, वनजंगल र आकाश सबैसबै नाप्नु जरुरी छ पैदलै,यस्तो म अझै पनि ठान्छु। त्यही यायावरीय भोक मेट्न म कहिले ट्रेकिङ् गर्थें, चुरेको डाँडाको टुप्पामा बसेको मलासतिर भने कहिले पुग्थेँ जोगबुडासम्म। पहिलेपहिले कहिले हो कहिले खुइलिएर गएको जुगमा जब मान्छे हिँडेरै पुग्थ्यो एक ठाउँदेखि अर्को गन्तव्य। चुरेको थाप्लामा ती बूढाहरूका पाइलाका डाम पहिल्याउँदै र डाँडाकाँडाको एकतमासको भित्री आत्माको सुसेली सुन्दै।

अहिलेको यात्रा हामी, हामी भन्नाले म र अमर, रिछा बजारसम्म पैदलै गइरहेका छौँ। रिछा बजार यो नाम थारू भाषाको हो। म यसको निरुक्ति गर्न सक्तिनँ। बजार कुन हो, त्यो म भनुँला।

त्यो समय गजबको थियो। २०/२५ वर्षअघि मात्र पनिनिर्भय हिँड्नुको आनन्द थियो। साथमा यात्राको डगर (बाटो)को खाका थियो। सिसैयातिरबाट नगएर हामी यता उल्टाखामबाट छिरेका थियौँपैदल। ट्रेकिङ्जस्तो। ट्रेकिङ् नभनूँ। ट्रेकिङ् भन्यो कि मलाई पहाडका गोरेटा, छहरा, खोचखोल्सा आदि भएको वातावरण नै हो भन्ने लाग्छ।

बागफाँटा, उल्टाखामउता चौँधरपारदिेखि जंगल सुरु हुन्थ्यो, चारकोसे। अब त त्यो चारकोसे स्मृतिमाकुँदिएको एउटा नाममा सीमित छ। जंगलहरू विस्तारै किरयिापुत्रीको खौरिएको कपालझैं स्वाहा भइरहेका छन्। हजामको धारलिो उस्तुरा लागेको टाउकोबाट झरेका रौँझैं जंगल कतिबेला हो, निमिट्यान्न भइसकेका छन्यसबेला।

अमर माने अमर डगौरा ! डगौरा थारू। मेरो साथी, सहपाठी। ऊ मलाई लिन आएको छ। ऊ भनिरहेछ, यता बसबाट कलुवापुर-बन्सा हुँदै जाऔँ। बीचमा अरू गाउँ पनि अचेल गजमोरिएका छन्। तिनको उल्लेख यहाँ साध्य हुँदैन तर मलाई सकसक लागिरहेछ कि कममा पनि एउटा यात्रा यतैबाट बनोस्, जंगलैजंगल। उसले कति भन्दा पनि मैले मानेको थिइनँ। अमरले हार खाएर भन्यो, “लौ त, जे भन्छस्।” अब त अमर पनि बूढो भइसक्यो। तर, उसको र मेरो आत्मीयता टुटेको छैन। यो तय भयो, बिहान खाईवरी निस्कने रिछाका लागि। रिछाभन्दा उता लक्ष्मीपुरमा छ अमरको घर। यसबेला जंगलभित्र कुहिरोले डम्म ढाकेको हुन्छ र मान्छेहरूको आउजाउ पनि शून्यप्रायः हुन्छ। त्यस्तोमा एउटा डर पनि हुन्छ कि कतै बाघले हमला नगरोस्। अमरलाई यही डर छ। तर, म मान्दिनँ किनभने मलाई लाग्थ्यो कि अमर साथमा छ भने म बाघको मुखबाट पनि उम्कन सक्छु। मतलब अमर बाघसित लडेर भए पनि मलाई बचाउनेछ। ऊ टार्जन होइन तर टार्जनको वंशज लाग्थ्यो। मैले बाघसित लड्ने अमरको के हुने हो, त्यता सोच्दिनथेँ।

अमरले एकपटक मलाई तर्साउन पनि भन्यो, “त्यो झाडीमा अस्ति भर्खर एक जना मान्छेलाई बाघले खाएको हो। माँ कसम !” मैले भनेँ, “छोड्दे यार, नतर्सा। बाघ मूलाले के नै पो गर्ला र?”

जंगलको एउटा दुर्निवार आकर्षण हुन्छ। मतलब घना जंगल त्यो पनि सालका रूखैरूख। एकपछि अर्को रूखले टम्म भरिएको जंगलभित्र पसेपछि र बीचमा त्यसका जराहरूमाथिबाट नै पनि जाने गाडाको लिकमा वा गोरेटामा हिँड्हिँड्दै अर्कोपट्टि निस्कने आनन्द र रोमाञ्च अर्कै हुन्छ। हुन्छ होइन हुन्थ्यो किनभने मैले यात्रा गरेको त्यो जंगल अब छैन, बूढाको थोते मुख भएको छ त्यो भाग।

अगाडि चौँधर थियो। यसको बगरबगरमा तरकारी खेती गर्ने चलन सुरु भइसकेको थिएन।

चौँधर तरेपछि हामीले सोझै त्यही बाटो समात्यौँ, जुन जंगलभित्र आलस्य लाग्दो गरी छिरेको थियो र त्यसमाथि हामी हिँड्दै थियौँ अनामन्त्रितझैं। बाटो यति मौन थियो मानौँ व्यथित भएर भनिरहेको थियो, “फर्कफर्क। यो अज्ञाततिर कता जान्छौ?” “अरे यार यसमा के छ र, जंगल त हो! जाडोको जंगल !” मैले आफैंलाई सम्बोधन गरेँ। मनमा कताकता भयको आशंका पुत्ताउन थालेको थियो। तर, भित्र एउटा रमाइलो अनुभूति पनि भइरहेको थियो कि आखिर म जंगलको बाटैबाटो यात्रा गररिहेछु। “साला पागल होस् तँ !” अमरले भित्रको डर व्यक्त गर्न फुसफुसाएर भन्यो।

जंगलको सान्निध्यमा मन रमाइरहेको पनि थियो। डर मात्र यस कारणले थियो, जाडोको क्षीण उज्यालो छिर्न सकेको थिएन। अलि पर अँध्यारोअँध्यारो लाग्थ्यो। एउटै चरो पनि बोलिरहेको छैन। यसभित्र हरनि र ढेँडु बाँदर देखिन्थे। आज अझै जागेका छैनन् कि ती अन्यत्र कतै चर्न गइसके ! सुनसान लागिरहेछ। जंगलको भयोत्पादक प्रभाव। जंगल मत्त थियो। समय यही हो, जंगल मात्ने। गर्मीमा त यो पात झरेर नांगै भएको हुन्छ। हपक्क पोल्ने पनि भएको हुन्छ। गर्मीमा पनि जंगलको तमथतमाइलो सौन्दय हुन्छ। सुकेका सुनौला पात भुइँभरि ओच्छिएका हुन्छन्। तर, त्यस्तोमा यात्रा खासै सम्भव हुँदैन। यात्रा त अहिले पनि त्यतिविधि आनन्ददायी छैन। तर, म खुसी छु कि जंगल छिचोलेर हामी अघि बढिरहेछौँ र बाटो हामीभन्दा अघि लागेर हामीलाई गन्तव्यतिर डोर्‍याइरहेछ।

“अर्कोपटक हामी, बुझिस् ऊ उताको चुरेतिर जाने।” मैले उत्तरतिर हातले इसारा गरेर भनेँ। मलाई यो सेरोफेरो जम्मैको तिर्खा छ। म एकएक पाइला हिँडेर यस ठाउँलाई नाप्न चाहन्छु। पैदलैपैदल। म यो ठाउँको एकएक खोलानाला, रूखपात, ढिस्का, गाउँगोरेटा र घरछाप्राका मान्छे एकएकलाई चिन्न चाहन्छु। म पिउन चाहन्छु, यसैको गन्धलाई, यही साल वनको सुसाइलाई आफूभित्र भर्न चाहन्छु, मीठो गीतझैं। उसै पनि पैतलामा चक्र छन् र मभित्र डुलुवा पसेको छ, यस्तो लाग्छ मलाई। पैतालाका चक्रले नै बेलाबेलामा जंगलजंगल गाउँगाउँ हिँडाइरहन्छ।

यात्राको पहिलो चरणमा हामी इमलिया पुग्यौँ। गाउँ जागिसकेको थियो। इमलियामा अमरका काका थिए। उनकामा पसेर हामीले बिहानै भए पनि दुईचार खोरी (दुनो) जाँड खायौँ। चमेना त्यही हुन्थ्यो। पहिले भएको भए सिमठारी चामलको जमोठ भातको डल्लो भुङ्रोमा पोलेर खाइन्थ्यो। तर, त्यो जातको धान अचेल लुप्त भइसकेको छ। कति जातका धान विलुप्त भइसकेकुन्नि? त्यसको सम्झना छैन। अर्को एउटा गुर्रा थरीको धान थियो, जसको बास्ना अति नै मीठो हुन्थ्यो। त्यो धान पनि हरायो। मानवसभ्यताको यात्रामा त्यस्तात्यस्ता धानका जात कति हराए, हराए। इजिप्टको तुतनखामनको चिहानमा कतै ती धानका बीउ भेटिएलान्? कसले भन्न सक्छ कुन सभ्यता कुनसित गाँसिएको छ? तर, नागर सभ्यताको विकास र परविर्तनमा यस्ता धान र चामलका कुरा कसैले वास्ता गर्दो रहेनछ। पैसा कमाउन पाए पुग्छ। हामी प्रविधि महासभ्यताको यात्रामा छौँ तर पनि यस महासभ्यताको पीँधमा मेरो त्यो जंगल यात्रा अझै आलैताजै छ। म बाँचुन्जेल कुनै पनि प्रविधिले यसलाई विस्मृत गराउन सक्दैन।

इमलिया जागिसकेको छ। त्यहाँ गाउँले घरअगाडि वा ओसारोमा पातपत्कर, झिंजादाउरा बटुलेर ठूलै मूढो जोतेर आगो तापिरहेछन्। गाउँलेहरूको जीउमा मैलो धुस्सा वा एकसरो बर्को छ वा त्यो पनि छैन। फाटेको मयलले कालो पल्टिएको स्यान्डो गन्जी छ र एउटा कच्छा। जीउमा ध्व्ााँसोको गन्ध छ। हामी पनि एकछिन त्यहीँ घुस्रेर हात र जीउ सेक्छौँ र अघि बढ्छौँ। एकातिर ओसारोको ढिकीमा धान कुटेको जीवन्त स्वर पनि सुनिएको छ। आज सखारै धान कुटिएनछ होला। कुटेको धान निफनेको पट्याँसपट्याँस पनि सँगसँगै भोक जगाउने गरी आइरहेछ।

गाउँ यस किसिमले जागेको छ कि माउ कुखुराका वरपिरि चल्लाहरू चिर्बिराउँदै चारो टिपिरहेका छन् र चनाखो माउ आमाको दायित्व निर्वाह गरेझैं क्वाँटक्वाँट गर्दै वरपिरि आसन्न आक्रमणको खतराबाट सन्तानलाई जोगाउन घाँटी ठाडो पार्दै यताउति टाउको घुमाएर हेररिहेकी छ। गाईगोरुहरू अझै फुकाइएका छैनन् तर स्कुल जानेहरू अलि सलबलाएजस्तो छ। डुल्न निस्केको मात्र थिएँ म। यसलाई छोटो यात्रा भनिदिँदा हुन्छ। मात्र यात्रा निर्वाहको यायावरीय हुटहुटी। हामी भात खाने बेलासम्म लक्ष्मीपुर पुग्छौँ होला। तर, यात्रा अझै धेरै शेष छ भनेर दर्शन छाँट्नुपर्ने बाटो विकट पनि छैन। घाम नलागे पनि उज्यालो मनग्गे भइसकेको छ। टाढा कता हो फँडानीकटानी भएका जंगलका शव ओसार्ने वाहन डुक्रेको आवाज यहीँ पनि सुनिँदैछ। यात्रामा कुनै जलविहीन मरुभूमि, समुद्र, हिमाल, तीर्थ, गगनचुम्बी भवन, अट्टालिका, ऐतिहासिक स्थल त्यस्तो केही पनि आकर्षण थिएन। तर, दुर्निवार आकर्षण थियो।

जाडोको समय। यस भेकका खोला, वषर्ात्को पानी निथ्रेर सुस्तसुस्त बगिरहेका खोला। खोला पनि त्यस्ता ऐतिहासिक होइनन्, जसका छेउमा सभ्यताहरू विकसित वा विनष्ट भएका होऊन्। म सोच्दै हिँडिरहेछु। यो एउटा अज्ञात क्षेत्रजस्तो छ। नयाँ मुलुक भनिए पनि नयाँ खोज्न कोही पनि आउँदैन। डीडीटी छर्केर उन्मूलनअघि औलोको डर थियो। मान्छे कामज्वरोले थला पर्थे र उपचारविहीन मर्थे। भाबर भनिने यो विपुल जंगलका धनी अचेल दीनहीन छन्। साल, सिसौ र खयरको धनी यो सुनखानी ठहरयिो। यसको चोरीकटानी धनीले पनि गर्‍यो र गरबिले पनि, विद्रोहीले पनि गर्‍यो र राज्यले पनि। यो अचेल टाट पल्टेको छ। टाट जुन जुवाको खालमा ओछ्याइन्छ र खाल उठेपछि टकटकाइन्छ, त्यो अर्थलाई यसले मूर्त गरेको छ। धन अर्कैले कुम्ल्याएका छन् र यहाँका आदिवासी थारू आदिकालभन्दा पनि झन् तन्नम भएर बाँच्न बाध्य छन्।

हामी फेरि जंगलभित्र छिर्छौं।

जंगल अघिभन्दा बढी जागिसकेको छ। अघिभन्दा उज्यालो पनि भएको छ। भित्रभित्र जंगलले हामीलाई स्वीकार गर्दै गएको भान हुन्छ। बाटो गोरेटो छ। हामी गाडाको लिक छोडेर गोरेटोबाट हिँडिरहेछौँ। छोटकरी। अमर यस जंगललाई आफ्नो घरको चोटाकोठाझैं चिन्छ, जान्छ पनि। जंगलले पनि उसलाई चिन्छ, आफ्नै सन्तानझैँ।

दक्षिण च्यापेर हामी हिँड्दैनौँ। त्यो हाम्रो दिशा होइन। त्यहाँ अझ घना जंगल छ र दक्षिणतिर सिमानामा महाकाली नदी पनि बग्छ। अहिलेलाई मलाई जंगलकै बाटो रमाइलो लागिरहेछ।

यात्राभरि जंगललाई भित्रभित्रै स्मृतिमा उतार्नु पनि छ, रिछा, अचेलको बेलौरी बजार नपुग्दासम्म ।

नेपाल साप्ताहिक अंक ४१२

Bhaupanthi – Sankraman Kaal

यो तस्बिरमा जुन मान्छे देखिइरहेको छ, यद्यपि त्यो तस्बिर यहाँ छाप्न सकिएन, त्यो मरिसकेको छ । गोपाल त्यो तस्बिर खल्तीमा राखेर हिँड्छ र उसको यो बानी भइसकेको छ, कहिलेदेखि हो त्यो भन्न सकिन्न, तर मैले उसलाई भेटेदेखि, चिनेदेखि भनौँ न, मैले थाहा पाइराखेको कुरो हो यो । ऊ अस्थायी मान्छे हो, भन्नाले कहीँ पनि स्थायी नोकरी पाउन सकेको छैन । परिवार पनि छन् । उसकी स्वास्नीको कुरो पनि छ । केटाकेटी त स्कुल जाँदै छन् तर उनीहरू सामान्यभन्दा अलि बढी खर्च लाग्ने स्कुलमा पढ्छन् र निश्चय नै यो उसको आम्दानीले थेग्न सक्ने होइन ।

यो गोपाल, गोपाल समथिङ्ग । यो नभनौँ थर के हो । बढी परिचित हुनु पनि छैन तपाईंलाई हामीसित ।

तस्बिर उसको बुबाको पनि हुन सक्थ्यो अथवा उसैको पनि, मैले त्यति रुचि राखिनँ । सुरुमा हेरेँ, तर नोटिस लिइनँ । पछि त्यो आदत बन्यो, उसको हेर्ने र मेरो पनि तर नहेर्ने । तस्बिर हेरेर फतफताउने गर्छ ऊ खाएको बेलामा । अहिले पनि ऊ र म सधैँको भट्टीमा छौँ, रेस्टुराँमा । रेस्टुराँको मालिक श्याम यसलाई रेस्टुराँ भन्न रुचाउँछ ।

साथमा लेखक पनि छ । ऊ पनि पिउने साथी भएको छ । बेलामौकामा यसरी हामी बस्छौँ, यो रेस्टुराँमा, नभए यति नै परिचित अर्कोमा । उधारो कोही दिँदैन । रेस्टुराँ नै लिलाम हुन्छ भन्छन् ।

लेखकहरू प्रायः आत्मप्रशंसामा डुबेका हुन्छन् । खासमा जब उनीहरू चर्चा पाउँदैनन् । लेखक कहिले भन्छ, ‘म आत्महत्या गर्ने विचार गर्दैछु ।’’

ऊ हामीलाई त्रस्त पार्न र आफूपट्ट िध्यान खिच्न त्यसो भन्दो हो । माथिमाथि त ऊ भनिरहेको हुन्छ, ‘म चर्चा चाहन्नँ । मेरो लेखनको मूल्य अर्कै छ, सङ्कट अर्कै छ । अहिले मैले आत्महत्या गरिराखे यस शताब्दीकाले नबुझे अर्को शताब्दीकाले बुझ्लान् ।’ आत्महत्या उसको थेगोजस्तै हो, तर भित्र दारु पसेपछि यो थेगो बाहिर आउने गर्छ ।

अँ, अर्को शताब्दी त के दशकदशकमै पनि अर्काअर्का जन्मिसकेका हुन्छन् । यो सिङाने लेखकीय आत्मरतिको काम छैन अब । सकिन्छ भने घच्च्याएर, लत्याएर अघि बढ्ने होइन भने क्लेम गर्न नआएको बग्गीखानामा थन्किएको चोरीको बाहनभै”m कुनै कुनामा गुमनाम बस्ने ।

शताब्दीको कुरो आएपछि भन्न पर्छ, देश कैयौँ शताब्दीसम्म ट्रयाकमा आउला भन्ने लाग्दैन । यो शताब्दीकाले नबुझ्ने लेखक मात्र किन सबै नेपालीलाई अर्को शताब्दीकाले झन् बुझ्न सक्लान् भन्ने लाग्दैलाग्दैन मलाई त । कारण यो छ कि अब बुझ्नेबुझाउने सार कुरो केही छैन । मानिस टेन्सन बढी भयो भने प्राणायाम र अनुलोमविलोमतिर लाग्छ अथवा एक बोतल बियर खाएर टन्न सुत्छ । भोलिको कुरो भोलि देखा जाएगा । त्यो साहित्य वा अरू केही पढेर समसामयिक उथलपुथलमय र अनिश्चित जीवनको सन्तापलाई शान्त पार्न चाहँदैन । भन्छ पनि, ‘टेन्सन लेनेका नहीँ, टेन्सन देने का, समझे क्या ?’’ हिन्दी भाषाको मागको असर परिहेछ मलाई ।

टेन्सनको कुरोमा के छ कि यो गोपालकी स्वास्नी पनि पहिले धेरै टेन्सनग्रस्त रहन्थी । पछि त्यसको निकास पनि मैले नै पहिल्याइदिएँ । यो परिवारसित उताकै जिल्ला मिल्ने हुनाले चिनजान र हिमचिम बढाउन सजिलो भयो । गोपालकी स्वास्नी राम्री छ । एक छोरी र एक छोरा जन्माए पनि ऊ राम्री छ । सुगठित शरीरकी, अनुपात मिलेको देहयष्टिकी । स्त्रीको त्यस्तो शरीर पनि एउटा पुँजी बन्न सक्छ यो महानगरमा । मैले सेक्सी भनिरहेको छैन, कारण त्यो भनाइ सस्तो हुन्छ, तर मूलतः सेक्सी हुनु नै हो पुँजी यो भाङ्गि्रएको महानगरमा । बिकाउ पनि हुन्छ त्यो शरीर बढी मोलमा । बाहिर धेरै सभ्य र शिष्ट देखिए पनि भित्रभित्रै कुहिएर फतक्क गलेको छ यो महानगर ।

गोपालले पहिले भन्थ्यो, “अरू कामभन्दा त ड्राइभिङ्ग सिकेर ट्याक्सी चलाउन थालेको भए हुने थियो ।”’ यस्तो लाग्न सक्छ कि, अरू पेसाभन्दा ट्याक्सी चलाउनु उत्तम मात्र होइन सजिलो रहेछ । म सोच्छु, यो डायलग दिँदा गोपालले मलाई किन मक्ख परेर हेर्छ । कतै उसले उसकी स्वास्नी र मेरो बीचको साँठगाँठ थाहा पाइसकेको छ कि ? थाहा पाएर पनि थाहा नपाएजस्तो गरिरहेको पो हो कि ? त्यसो भए सस्पेन्स नै खतम भैगो त ? ल, उसकी स्वास्नीलाई यो लाइनमा ल्याउन पनि लामो प्रक्रिया तय गर्नुपरेको हो । अभाव, गरिबी र रहरइच्छाहरूको दबाब पनि थियो । त्यो राजनीतिले भन्ने आवश्यकताको सिद्धान्तले पनि कर गर्‍यो । गोपालकी सुन्दर स्वास्नी गरिमाले बडो बोल्ड फैसला गरेकी हो, निकै सोचविचारपछि, कि यो जीउ पनि पुँजी हुन सक्छ, महानगरमा सुखले बाँच्नको लागि, आर्थिक उपार्जनको ।

तर शङ्का गर्नु व्यर्थ छ । गोपाललाई मैले भनेको छु कि उसलाई एउटा प्राइभेट कम्पनीमा काममा लगाइदिएको छु । मतलब, एक सम्पन्न परिवारको वृद्ध र अल्झाइमरपीडित आमाको हेरचाह गर्नुपर्ने काममा । अल्झाइमर हो वा त्यसको शुद्ध नाम के हो, त्यो कसैले सोधेन । मेरो सात पुर्खामा भएको बिरामी होइन, त्यसैले के थाहा, तर पेपरमा पढेको सूत्रका आधारमा भनिदिएको थिएँ- अल्झाइमर । यो बिरामी भएपछि, मान्छे सबथोक बिर्सन्छ, आफू को हुँ भन्ने पनि, खान र दिसापिसाबको कुरा त छाडिदिउ”m । अल्झाइमरग्रस्त हाम्रो मुलुकजस्तै । हो, त्यहाँ त्यो सेठकोमा हप्ताको दुई वा तीन पटक गरिमा जानुपर्छ सेठकी वृद्धा आमाको सेवाका लागि । रोग गोप्य राख्नुपर्ने हुनाले कसैलाई थाहापत्तो दिइएको छैन । सेठको इज्जतको कुरो भयो । किन भयो इज्जतको कुरो, त्यो स्पष्ट नपारेरै गोपाल सन्तुष्ट भयो । काम भए पनि अस्थायी मान्छे गोपालको लागि आठ दस हजारको आम्दानी नै प्रशस्त थियो, त्यो पनि स्वास्नीको मिहिनेतले कमाउने भएपछि ।

गोपालले मेरो विश्वास गर्‍यो । म असमञ्जसमा हुन्छु कहिलेकहिले । ममा त्यस्तो खासियत के छ ? यत्ति हो, म काममा निस्कन्छु नियमित, चाहे पेसिन्जर पाइयोस् या कुनै खाली ठाउँमा ट्याक्सी रोकेर कुरिरहनु परोस् तर ट्याक्सी खाली बस्दैन । मानिसहरू यस्तो महँगीमा पनि ट्याक्सी चढिरहेकै छन् । लुटपाट पनि छ, अपहरण पनि छ, हत्या पनि छ, बेपत्ता पारिँदै पनि छ, कब्जा पनि गरिँदै छ, बम पड्काइँदै पनि छ, बलात्कार हिंसा पनि छ । कहिले म सोच्छु बैङ्क लुट्नमा वा अपहरणमा मेरो ट्याक्सीको प्रयोग नभइजाओस् । रोमान्चित पनि हुन्छु, यदि त्यस्तो भयो भने…? यति चेपुवामा पनि तर पेसिन्जर चलिरहेकै छन् । एयरपोर्ट, पशुपति, ठमेल, बगलामुखी, दक्षिणकाली, डान्स बार, वेश्यालय…।

र, म दुई चार राम्रा र महँगा ठेगानहरू पनि जान्दछु, जहाँ एड्सको खतरा छैन, पुलिस छापाको भय छैन, इज्जत जाला भन्ने डर छैन । त्यता गएर पैसा पानीभै”m बगाउने सेठ वा अफिसरहरूलाई पनि अनुहारले चिनेको छु । तिनमा नेता पनि छन् । नेता भएन यस्तो मामिलामा भने बिना नूनको खल्लो तरकारी लाग्न सक्छ । इत्यादि…लिस्ट लामै छ । भनिदिए फरक नपर्ला, म एक नेताको यस्ती एउटी रखौटीलाई चिन्दछु जसले धन्दा अपर क्लासको शैलीमा चलाइराखेकी छ । तास, केटी, दारु, मासु, कोठा र केटो पनि । के चाहियो तपाईंलाई, यु नेम इट् एन्ड…। अगाडि के भन्छन् त्यो मैले बिर्सें यति बेला । म खासमा उच्चस्तरको पढेलेखेको त होइन, सुनेर नै फलाक्ने बानी पर्‍यो । हो, त्यहीँ लगेर भर्ना गरिदिएको छु गरिमालाई । कमिसन त छँदै छ, स्थायी स्रोतको रूपमा तर गरिमा कृतज्ञ छे, गर्नै नहुने काम के छ अब यस समाजमा ? सबैसबै पापको कमाइको सुन्दर मखुन्डो लगाएर त कथित प्रतिष्ठित र गण्यमान्य भएर सोसाइटीमा, प्रशासनमा, पोलिटिक्समा बसेका छन् ।

फेरि यो लेखक भन्ने जीव छ, जो गनगन गर्छ, मातेपछि अङ्ग्रेजी पड्काउन थाल्छ, सही वा गलत त्यो जानिफकारले छुट्याउने कुरो हो भन्छु म त तर हामीबीच यही छ बढी पढेलेखेको ।

म खुदै पनि ट्याक्सी चालक हुँ तर म यसलाई अन्य पेसाभन्दा उत्तम मान्दिनँ । यसका पनि अनेक जटिलता छन्, खतरा छन् र बेठेगानका रिस्कहरू छन् । त्यै त्यो लेखकले एक दिन त्यसरी भन्यो, ‘म आत्महत्या गर्नेछु कुनै दिन ।’’ गोपालले तस्बिर खल्तीमा घुसारिसकेको छ । यो एउटा औसत भट्टी हो । अलिअलि लाग्न सुरु पनि भएको थियो । एउटा सिसी हामीले सकिसकेका थियौँ रमको । दारु पिउन अभ्यस्त भएकाले हामीलाई खासै गाँज्न सकेको थिएन । अर्को सिसी मगाइसकेका थियौँ । आज म दारुको खर्च बेहोर्न सहर्ष तयार थिएँ, किनभने एउटा मोटो मुर्गा फसाएको थिएँ, मिटर घुमाएर ।

हामी बसेको टेबिल वरिपरिकाहरू एकअर्काप्रति निकै सहानुभूतिशील भएर आपसका कुरा सुनिरहन्छन् । अगाडि गिलासमा वास छ कसैको, कसैको सस्तो पक्कीको क्वार्टरको सिसी, जसले आज अफिसमा मोटो मुर्गा फसायो उसको अगाडि बियर वा अलि महँगो…। मान्छे रक्सीले मातेपछि अलि बढी संवेदनशील पनि हुन्छ, यद्यपि यहाँभित्रका सबै रुटिनअनुसार एक गिलाँस वा बढी लगाएर कोठातिर र्फकनेहरू छन् । कोठामा पुगेपछि रङ्गीन वा ब्ल्याक एन्ड हृवाइट टिभीमा समाचार हेरेर, देश, भ्रष्टाचार र संविधान बनाउन नसक्ने नेताहरू र नडकारी भत्ता पचाउने सभासद्हरूलाई गाली गरेर अथवा स्वास्नीसित भात गिलो/सार्‍हो भयो वा तरकारी अलिनो/चर्को भयो भनेर गलफत्ती गर्दै अथवा छोराछोरीको होमवर्कको बारेमा जानकारी लिएर वा निदाइसकेका छन् भने मुसारेर अथवा आदिआदि गरेर अर्को बिहान उठ्न गहिरो निद्रा सुत्नेहरू हुन् ।

‘सर, त्यो छोड्नुस् । मर्नेहरू भनेर आत्महत्या गर्दैनन् । अर्को राउन्डपछि हामी जाने । के मगाउ”m ?’ मलाई अलि उदेक पनि लागिरहेछ, यो सङ्क्रमणकालमा मानिसहरू आत्महत्या गरिरहेका छैनन् । यस्तोमा पनि बाँचिरहेछन् जिन्दगीलाई बन्धक राखेर । लेखकलाई आइडिया आउँछ । इन्नोभेटिभ हुन्छन् यी ।

लेखक लागेको बेलामा उठेर त्यो छेउको टेबिलमा गएर बतौरिन पनि सक्थ्यो । अहिले लिमिटमा छ र उसको दिमाग बत्तिएको थिएन । प्रायः ऊ खल्तीबाट झिकेर कविता पनि सुनाउँथ्यो । मेचबाट उठेर । पूरै कवि सम्मेलनमा सुनाउन लागेभै”m । त्यस्तो बेलामा मान्छेहरू खासखुस गरेर भन्थे, ‘जहाँ नपहुँचे रवि वहाँ पहुँचे कवि, साला कविहरू यहाँ पनि आइपुगे । के काम यिनको यहाँ, यो भट्टीमा । कविता बुझिस् तैँले ? रक्सी नै खल्लो भैगो । हिँड् जाउ”m अर्कैतिर’ तर कोही उठेर ताली बजाउँदै ‘वाह क्या कविता छ, कविजी अहिलेको समयको घाँटी समातेको छ है, वन्स मोर वन्स मोर Û’ पनि भन्थे तर त्यस्ता कमै हुन्थे । तैपनि शुष्क कविताको प्रभावले ग्राहकहरूको सङ्ख्या कम हुने भयले भट्टी मालिक हडबडिँदै आउँथ्यो र ‘कविजी कविजी, नेक्स्ट टाइम, यहाँ अहिले होइन,’ भन्थ्यो र हामीलाई हेरेर सुस्त स्वरमा पड्कन्थ्यो, ‘यार रमेश, तैँले हदै गरिस् गोपाल तिमी पनि त यार…’

गोपाल अलि खामोस छ, ऊ भाङ, धतुरो, गाँजा, चरेस र हेरोइन सब सेवन गर्छ, तर सतर्क भएर । जहाँ असफलता हुन्छ त्यसलाई जिन्दगीले टोलरेट गरोस् भनेर लागू पदार्थतिर लाग्छ ।

भट्टी मालिकलाई म चिन्दथेँ । उसको रेस्टुराँमा म ग्राहक लिएर आउँथे, मधेसतिरका, जसलाई खानुअघि एक पेग अनिवार्य चाहिन्थ्यो, सुटुक्क । ट्याक्सी मैले ग्यारेजमा राखिसकेको हुन्थेँ । पहाडबाट झरेको भए पनि जन्मेहुर्केकोले मधेस मेरो मूल घर हो र त्यहाँका साथी मसित भेट्न आउँथे वा चिठी पठाएर कसैकसैलाई पशुपति र अस्पतालमा पुर्‍याइदिन भन्थे । जे होस् । अहिले त मैले ट्याक्सी ग्यारेजमा बुझाइसकेको छु, नाइट सिˆटको लागि । दिउँसो के थाहा, कसले पोलिदिने हो । दिनका दिन गाडी पोलिएकै छन्, आगजनी भइरहेकै छ, गोली चलेकै छ । यस्तो लाग्छ यो चाँडै सिद्धिनेतिर गइरहेछ । सबैसबै देशसहित । एउटा रिक्तता मभित्र कहिलेकहिले आश्चर्यजनक खल्लो स्वादसहित सशक्त भएर आउँछ । यस बेला यो लेखक आत्महत्या गर्न मन लाग्यो भनिरहेछ । सायद यसलाई वर्तमानको इतिहासले लघारिरहेछ ।

यहाँबाट निस्केपछि पैदलै कोठामा र्फकनु छ । ट्याक्सीको दैनिक ज्याला यतिउति र ट्याक्सी मालिक जालिम छ भनेर यहाँ म राजनीति गर्न लागेको छुइनँ । शोषण त छँदै छ नि । राष्ट्रिय स्तरमै । रातिराति ट्याक्सी कता हो कता लगेर भाडा पनि नतिर्ने, त्यसमाथि दुई चार लात बात ख्वाएर भएको कमाइ लुटेर छोडेको अनुभव पनि छ । बस, एउटै कुरा यो थियो कि, यो लेखक भनाउँदो जीवप्रति म अलि आकषिर्त थिएँ । समलैङ्गकिताको आकर्षण होइन । कसोकसो । मित्रवत् ।

गोपालले थप मगाइएको दारु सबैको गिलासमा हालेको छ । अलिअलि पानी मिसाएका छौँ । पानी प्रदूषित भए पनि, मिनरल वाटर त यहाँ किन दिन्थ्यो, कीटाणु मरिहाल्ने हुन् । दारु पनि निरापद छैन । भोलि बिहान अन्धो भएर उठिने हो कि, एम्बुलेन्समा कुदाएर अस्पतालको बेडमा पछार्न लैजाने पो हुन् ? तैपनि विश्वास गरेर हामीले गिलास उचालेका छौँ । चियर्स गर्नु के छ र ? अघि नै भइसकेको छ । यो कुनै राजकीय भोज त थिएन, जनता र देशका मैत्री सम्बन्धको सुदृढताको लागि पटकैपिच्छे चियर्स गर्नु परोस् । यति हो, उपराष्ट्रपति झाले शपथ खानुहुन्छ कि ? उहाँको लागि चियर्स भन्न सकिन्छ । त्यो हामीले गरेनौँ । राजनीति…। अघिल्तिर ठूलो खसीको सेकुवा छ । कसो बˆलु ˆलु छैन, बर्ड ˆलु त पचाइसकियो । अब स्वाइन ˆलु भनिरहेछन् । यो मासुबाट हुँदैन । ठूलो खसी हो वा सानो त्यो अब प्रश्न गरिँदैन । मासु हो, भोलि कुनै अर्को जन्तुको पनि हुन सक्छ । मासुको तिर्सना जघन्य छ । तै, विश्वासका साथ दारु निलियो । केही कुरामा विश्वास गर्नैपर्‍यो ।

खल्तीभित्रको मोबाइलले धुन दिएको छ ।

‘हलो ? …हजुर, …यो राति, म्याम ?…ए त्यसो, हस् । ‘ मैले गोपालतिर हेरेको छु । उसले पनि मलाई हेरेको छ । ‘गरिमालाई बोलाएको छ । सिकिस्त भई रे तेरी बजै । अब के गर्ने ? ट्याक्सी ग्यारेजमा छ भने भाडा तिरेर ले तेरी दिदीलाई भन्छे सेठकी स्वास्नी । ओभरटाइम पनि दिउँला रे ‘ मैले स्वरमा विश्वास पैदा गराएँ, गोपालले शङ्का नगरोस् भनेर ।

सेठकी म्यामले भनेकी त के हुन्थी र, कुनै नेता हो कि अफिसर हो, कि तस्कर, धेरै टेन्सन भयो रे, अलि प|mेस माल चाहियो भनेर फोन आएको थियो । हामी सबै फटाफट खाइवरी उठ्यौँ । लेखक शङ्कास्पद रूपमा चुप थियो । लेखक भन्ने जाते शङ्काजीवी हो ।

गरिमा र म ट्याक्सीमा छौँ । नाइट सर्भिस कहिलेकाहीँ वर्षमा एक दुई चोटि पर्छ, जसलाई खुसीखुसी पूरा गर्नैपर्छ । गरिमा हँसिली पनि छे, अतिरिक्त आम्दानीको खुसीले । जिन्दगी साला सङ्क्रमणकालमा छ । राजनीति यसै भन्छ । संविधान लेखिएपछि यो टर्छ भन्छन् । खै संविधान कहिले पो लेखिने हो यो तालले । ट्याक्सीबाटै देखिन्छ, सहरको यो भागमा अकस्मात् ब्ल्याक आउट भइदिएको छ । झ्याप्पै बत्ती निभेको छ । हामी अँध्यारोमा अगाडि बढिरहेछौँ, मौन बसेर । ट्याक्सीका हेडलाइटले सडक र मोडहरू देखाइरहेछ, सधैँ हिँड्ने बाटो भए पनि, कुनै अज्ञात स्थलको जस्तो लाग्ने गरी, भयोत्पादक भएर ।