Manu Brajaki – Pachhyaute Agragaman

मनु ब्राजाकी – पछ्यौटे अग्रगमन

गणतान्त्रिक नयाँ नेपालको थाप्लोमाथि पुरानो साबिक सूर्य उदायो ।

वाग्मती भनिने ढलमतीको एउटा किनारमा पौराणिक भए पनि उत्तरआधुनिक देब्रे ढल्किएको शिवलिङ्ग पूजा प्राप्त गर्न ठडिएको छ । साबिक सूर्यको धूमिल गुलाफी प्रकाशमा कतैबाट एउटा भुस्याहा र लुत्याहा कुकुर प्रकट हुन्छ ।

अनि, त्यस पौराणिक कम, उत्तरआधुनिक बाङ्गो शिवलिङ्गमाथि आफ्नो र आफ्ना गणको क्षेत्र निर्धारण गर्न बलैसँग एक मानोजति मूत्राभिषेक गर्छ । लुतोग्रस्त स्वानको स्वानमूत्रले त्यस बाङ्गो शिवलिङ्गको योनिसदृश्य खोबिल्टे भाग मूत्रमय हुन्छ ।

ठीक यसैबेला त्यहाँ हातमा पूजाको थाली बोकेर अग्रगमन गर्दै सिर्जना शर्मा आइपुग्छे । कम्मरभन्दा एक कुरेतमाथि फ्याल्फ्याले गन्जी हल्लिँदैछ, तल प्यान्टी अड्याउने ठाउँमा प्यान्ट झुन्डिएको छ । नाभीको खोबिल्टो तेस्रो नेत्रझैँ तलतिरै कतै हेररिहेछ, माथि उसका नाभीको खोबिल्टोभन्दा पनि ठूलठूला आँखाले बाङ्गो शिवलिङ्गतिर अपलक हेररिहेछन् ।
अब भने सनातन सूर्य अलि उज्यालो भयो । हाँस्यो कि हाँसेन, थाहा भएन ।
सिर्जनाले सोची आज बेफर्ुसती छु । डग… सरी, डम डेब्लर शर्मासित भेट्नुछ । उसैसित ‘अग्रगमन र नयाँ नेपालमा युवाहरूको भूमिका’ भन्ने गोष्ठीमा जानु छ । वीरेले जुत्ताको फित्तँ सिएर ल्याइपुर्‍याउँछ कि पुर्‍याउँदैन । अस्ितर् इतिकाले डमतिर हेर्दै मेरो स्यान्डल कुल्चिदिएकी थिई…अनि मलाई खिसी गर्दै कानेखुसी गरेकी थिई, क्रिस्िचयनसँग लभ परेछ कङ्ग्राच्युलेसन! ए ज्या, अब तेती टाढा पशुपति को जाओस्! त्याँ पनि लिङ्गै हो, यो पनि लिङ्गै हो । अँ, अग्रगमनमा, नयाँ नेपालमा क्रिस्िचयनसित लभ गर्नु हुँदैन र –
यो प्रश्न सम्भवतः ‘राप्रउ पोखरेल’का लागि थियो ।
सिर्जनाले फोहरी वाग्मतीछेउ ठडिएको बाङ्गो लिङ्गलाई श्रद्धापूर्वक ढोगी । फूलपात छरी । तामाको पुन्टे अमखोराबाट एक तुर्को जल चर्ढाई । अनि, लिङ्गगर्भित योनिको खोबिल्टोबाट एक मुठी स्वानमूत्र शिवाम्बु ठानेर घुटुक्क पारी ।
नाक/मुख खुम्चिएको मुहार प्रदीप्त भयो । प्रसन्न भयो, डमको दीर्घआयु र सफलताको कामना गरेर । यस्तो अनुहार कस्तो भयो होला – नयाँ नेपालजस्तो – पेडाको प्रसाद पाएर लुते कुकुरले पुच्छर हल्लायो ।
परम्परागत सूर्य झन् उदायो ।
सिर्जना घर पुग्दा ८ बजेछ । बाटोमा नयाँ नेपालका कुण्डले/मण्डलेसित भेट गर्दा गर्दा अनि वीरबहादुर मिजार नाम्नी वीरेलाई ‘मेरो स्यान्डल छिटो ल्याउनू’ भन्ने आदेश/उपदेश दिँदादिँदा समय भिड्किएछ ।
घर पुगेपछि र्सवप्रथम उसले मोबाइलबाट डमलाई पुकारी ।
“हेल्लो! ड्याम … ।”
“वेट… वेट डार्लिङ्् । आ’म नट ड्याम, आ’म डोम डेब्ललर डी ओ एम । हाउ यू फरगेट – के छ प्रेटी बेवी – बिहानैदेखि मतिम्रो फोनको प्रतीक्षामा थिएँ । बाहिर थियौ कि -”
“अँ, हेर न डग… सरी डोम! म पशुपति जान हिँडेकी थिएँ, बाटैमा त्रिनेत्र भेट भए, मैलेतिम्रो दर्ीघायु र सफलताको पनि इच्छित कामना गरेँ । यार, आज हामीले अग्रगमनको गोष्ठीमा जानु त छँदैछ, बरु यतै आऊ, आफ्टर टेन, ड्याडी र मम अफिस गइहाल्नुहुन्छ अनि अप टू इलेभन आउँदै हुनुहुन्छ, महापण्डित प्रखरप्रज्ञा प्राञ्जलेश्वर वाशिष्ठायन पाशुपत सैन्याधिपति अखिलनयनज्यू । यार, आऊ है! आ’म वेटिङ् फर अ डग…आ’म सरी, डोम! सरी, आई स्पेल डी ओ एम । ओक्के -”
“यार,तिम्रो त्यो वाशिष्ठायनको म कुरै बुझ्दिनँ ।”
“कुरा त म पनि बुझ्दिनँ … ।”
“अब भन्छ, सबै कुरा वेदबाट निस्कियो रे । मलाई त लाग्छ आइन्सटिनले वेद पढेको भए भःऋद्द को सूत्र पनि यो वाशिष्ठायनले वेदकै कुनै मन्त्रद्वारा सिद्ध गर्ने थियो । मैले त केही बुझिनँ बा! हे, होली क्राइस्ट! धन्य, आइन्सटिनले वेद पढेको रहेनछ ।
“यार, ज्ञानको सीमा छ,” सिर्जना ।
“यार, अज्ञानको सीमा छैन,” डोम ।
“यार, प्रेमको सीमा छ,” सिर्जना ।
“यार, घृणाको सीमा छैन,” डोम ।
“यार, देशको सीमा छ,” सिर्जना ।
“यार, नेपालको सीमा छैन,” डोम ।
“सीमा छैन, छेकबार छैन, रोकछेक छैन, उसो भए आज आउने -”
“अनि, सँगै जाने अग्रगमनतिर, नयाँ नेपालतिर ।”
यसका साथै मोबाइल-वार्ता बन्द भयो ।
सिर्जनाले ऐनामा हेरी र आफ्नो भ्रामक मन र सिसाको सत्यनिरूपणलाई सत्य मानी ।
धन्य, भ्रामक मनले आफूलाई मात्रै छल्छ । भ्रामक मगजले सिसालाई समेत छल्छ । अनि कुन ऐना हेर्छौ ठूल्दाइहरू हो!
“मैया साप! मैया साप! जुत्तँ ल्याएँ हजूर ।”
मूलढोकामा, कुकुरभन्दा बाहिर, एक जोर स्यान्डिल लिएर उभिएको वीरबहादुर मिजारले झ्याट्ट सम्झ्यो, मैले ‘हजूर’ त भन्नु नपर्ने, भनिहालियो । क्या बित्था गरेछु । अब ‘राजा’ छैन रे! भरे चार गिलास घुट्क्याएर राँडीलाई दर्ुइ लात गोद्छु । छोरोलाई छातीमा च्याप्छु, छोरीलाई चिसो थाङ्नामा मिल्काउँछु ।
“मै’सापद्रद्र! म …।”
“ए वीरे, ल्याइस् मेरा स्यान्डिल -”
यति भन्दा नभन्दै सिर्जना शर्मा सशङ्कित भइन् आफैँसित, ए रात्तै, नयाँ नेपालतिर जानुछ अग्रगमन गर्दै । ह्या, के बोलिछु ।
“वीरबहादुर, ल्यायौ मेरो स्यान्डिल – तीँ राखिदेऊ है । कति पैसो भो -”
वीरबहादुर रुपियाँको हिसाब गर्दै आएको थियो, यहाँ भने पैसोको कुरा हुँदैछ ।
पुछारमा कुरा टुङ्गियो ।
मोलभाउ, दलाली, बार्गेनिङ्, सुनजोखामा जे हुन्छ, विश्वव्यापी रूपमा त्यही भयो यहाँ पनि ।
“पुग्यो -”
“ज्यू, पुग्यो ।”
यसपटक ‘हजूर पुग्यो’ भनेन ।
यसले कसको मर्यादा राख्यो, कुन्नि –
वीरबहादुरले हिजो ठूलाबडाका ‘दलाली’बाट जति पाउँथ्यो, आज पनि त्यति नै पायो । तर, उसले शिर पायो । पाउ गुमायो । अबका दिनमा काँडा टेकी हिँड्न उसलाई कसले सघाउला –
“ए, एकमुठी पानी ल्याओन है, छिटो ।”
सिर्जनाकी भाउज्यूले हतारँिदै अमखोरामा पानी ल्याइपुर्‍याई ।
“हरे, भाउज्यू तपाईं पर सरेकी हैन -” अनि, यो पानी चोखो हुन्छ त –
“नानी, मलाई थाहा भएन, रसिानी माफ पाऊँ ।”
लगत्तै भुन्टे छेत्रीले एक अमखोरा पानी ल्याइपुर्‍यायो । १४ वर्षो भुन्टेको कट्टु थिएन, भोटो थियो ।
नयाँ नेपाल ।

सिर्जनाले अलिकति पानी अँजुलीमा राखेर वीरबहादुरले ढोकाको पाइटोमा राखेको स्यान्डिलमा र्छर्किई । तर, त्यो पानी मात्र थिएन, सुनपानी थियो, कानका बालामा चोपलेर र्छर्किएको ।

सुन, जसको जीवन फलामबिना छैन ।
फलाम, जसको जीवन सुनले नै धानिरहेछ ।
१० बजे बिहानीको सूर्य अलि व्यङ्ग्यात्मक भयो ।
आकाश प्रच्छन्न छ ।

डोम डेब्लर यथासमय आइपुग्यो ।

यथासमय आइपुगे महापण्डित प्रखरप्रज्ञा प्राञ्जलेश्वर वाशिष्ठायन पाशुपत सैन्याधिपति अखिलनयनज्यू पनि । अनि दर्ुइ घन्टाको धाराप्रवाह वेद मन्त्रहरूको सव्याख्या प्रवचन चल्यो । डोम र सिर्जनाले उत्तरआधुनिक मुखमुद्रासहित परम्परागत ढाँचाले मुन्टो हल्लाए । भुन्टे छेत्री प्रस्तरखण्डझैँ अविचल बसिरह्यो । भाउजू पर सरेकी हुनाले सिर्जनाले महापण्डितसामु आउन दिइन ।

भीषण वैदिक मन्त्रको भाषण सकिएपछि अग्रगमनतर्फलम्किएका प्रेमी युगल ‘अग्रगमन र नयाँ नेपालमा युवाहरूको भूमिका’ भन्ने गोष्ठीतिर हानिए ।

गोष्ठीमा मञ्चदेखि दर्शकदीर्घासम्म सामन्ती र सामन्तवादी संस्कार बोकेकाहरूको घुइँचो छ । त्यसै घुइँचोमा प्रेमी युगल डोम र सिर्जना पनि मिसिए ।

त्यहाँ पत्याइनसक्नु गरी घनघोर अग्रगमन भयो । आउन अनकनाएको नयाँ नेपाल डरले थुरथुर काम्दै भोकै-प्यासै, नाङ्गै-भुतुङ्गै आइपुग्यो ।
यति भएपछि गोष्ठी सकियो ।

अब कता जाने – यो यक्ष्य प्रश्न खडा भयो ।

तर, अग्रगमनकारीहरूका लागि यो नितान्त सरल प्रश्न थियो र उत्तर झनै सरल थियो । साँझ झमक्क परसिक्या छ । साविकको सूर्य उतिबेलै नयाँ नेपाल देख्नासाथ अँध्यारो मुख लगाएर टाप ठोकिसक्या थियो । अतः डोम र सिर्जना पनि उज्यालो मुख लगाएर डिस्कोतिर बत्तिए ।
पाठकवृन्द! कथा भने सकियो । तर, मेरो कथाचाहिँ अलिकति बाँकी छ । मेरो कथा पनि प्रश्नबाटै प्रारम्भ हुन्छ । गोष्ठीपश्चात् अब म कता जाऊँ –
निकै घोत्लिएपछि मैले एउटा समाधान निकालेँ । र, लागेँ नेपालको हृदयस्थलतिर । न्यु हेवन एन्ड हेल ब्राइट फ्युचर डान्स रेस्टुराँ ।
हामीले लाखौँलाख नेपाली चेलीहरूलाई बेचिसकेका छौँ । लाखौँलाई सकसमा पारेर ‘पैसो कमाउन’ विभिन्न देशहरूमा घोक्र्याइसक्या छौँ । अब नेपालमा बाँकी रहेका नानी-चेलीहरूलाई पनि त ‘पैसो’ कमाउने जोहो मिलाउनुपर्‍यो । अतः यो रेस्टुराँ हामीले वीरतापूर्वक नेपालको मुटुमा खोलेका हौँ ।

नेपाल नृत्याङ्गना चेलीले स्टेजमा प्यान्टी र ब्रा फुकालेर फालिसक्दा पनि मैले चिन्न सकिनँ, यो कसकी छोरी हो भनेर । कतै मेरै त होइन –
नृत्य सकियो । झलमल्ल उज्यालो भयो ।

बल्ल पो चिनेँ, सिल्कको कुर्ता-पाइजामा लगाएका, ढाकाको टोपी ढल्काएका र मगही पानको गिल्लौरी चपाउँदै गरेका महापण्डित प्रखरप्रज्ञा प्राञ्जलेश्वर वाशिष्ठायन पाशुपत सैन्याधिपति अखिलनयनज्यूलाई । आडैमा रहेछन् ।

पाठकवृन्द! लौ त अब म गएँ, नेपाल साप्ताहिकको दसैँ विशेषाङ्कका लागि एउटा कथा लेख्नुछ । धन्यवाद!

Manu Brajaki – Bhaigo Dinu Pardaina

मनु ब्राजाकी – भैगो दिनुपर्दैन

एहे खर्दारनी बजै ! आउनुस् आउनुस् कताबाट ?

आफ्नो भताभुङ्ग कोठामा बसेर खरदार सुन्दैछ र आफ्नो जनैको जुम्रा विक्षुब्ध भएर मार्दैछ। मार्दैछ र आफ्नो नङ्लाई नङ्ग्रा सम्झने भूल गर्दैछ जसले जुम्राबाहेक अरु केही मार्न सकेन- न आफ्नो अभाव, न अर्काको प्रभाव, न भोक, न शोक। ऊ झ्यालबाट देख्छ, खरदारनी बजै (ऊ आफू खरदार भैटोपलेकोले) पल्लो घर पोर्टिकोमा उभिएकी रहिछ। चाइजिन इँटको रातो बंगलाभित्रैबाट घन्किँदै रहेछ।

बाहिर किन ? भित्र आउनुस्।

खरदारनी बजै (जो यो माघदेखि पच्चीस पुगेर छब्बीस लागी) भित्र पसी। बङ्गलाका मालिक (जो चालीस पुगेर अझै माथि उक्लिसकेका छन् र पक्कै पनि बजैका नाति होइनन्)हिटरनेर बसेर आह्वान गर्दैछन्।

आउनुस्, बस्नुस्, सञ्चै छ ?

सञ्चै, नमस्कार !

नातिसामु बजै खुम्चेर सोफामा बस्छिन्। बस्दा कतै पनि बिझाउँदैन, जसरी खरदार बाजे बिझाउँछन्। रन्केको हिटरसामु पनि माघको जाडो बिझाउँछ, सँगसँगै संकोच पनि बिझाउँछ। उत्सुक र प्रसन्न नातिको अनुहार मुख हुन्छ।

अनि भन्नुस् ?

अघि हरिहर साहुले घरमा आएर लोग्नेलाई बेइज्जत नगरेको भए ऊ यहाँ आउने थिइन। घरमै बसेर पनि के गर्नु ? यत्रा यातायातका साधन हुँदाहुँदै कहीँ न कहीँ, कतै न कतै, कसैकहाँ त हात थाप्न जानैपर्थ्यो। तिरौँला भन्ने लोग्ने र स्वास्नीको संयुक्त अठोटले गर्दा ऊ यहाँ पाँचौ पटक पनि आउन सकेकी हो। वरिपरिका अन्य ठाउँहरुमा ‘पटकहरु’ गन्न अहिले सकिराखेकी छैन। यति बेइज्जति प्राप्त भइसकेपछि अब केही दिनका लागि हरिहर साहुतिर निश्चिन्त भए हुन्छ। तर वर्तमान त काखमै छ, फुल्याउनु कि रुवाउनु ? फुल्याउनै पर्‍यो।

कति कामले आउनु भएको थियो ?

ए अँ, अलिकति घरायसी किनमेल थियो………यहाँसित …………..

फेरि बिझायो, सोफा होइन, संकोच। पाँच पटकमा पाँच वटा तगारा। सबै तगाराहरु एकैचोटी फड्किन कति गाहारो !

ए बुझेँ बुझेँ, कति चाहियो ?

अहिलेलाई गोडा पच्चिसेक भए……

ऊ तगारोतिर अचम्म मानेर हेर्छे, बुरुक्कै फड्किसकिएछ।

ल लिनुस्……….अँ, खरदार बाजेलाई भन्नुहोला यसो सिमन्टी पत्तो लगाइराख्‍ने भनेर। ग्यारेजमा काम छ।

हजुरलाई पछिको पनि हिसाप दिनु छ………….

भो-भो दिनुपर्दैन, काम चलाउनुस्। यो त मैले हिजो पप्लुमा जितेको।

ऊ दातातिर हेर्छे। दाता विधाता झैँ टुलुटुलु ऊतिरै हेर्दै रहेछन्। ऊ झस्केर हातको जिताउरी पट्याउन थाल्छे। ‘दिनुपर्दैन’ ले धेरै कुरा लिन खोजेजस्तो लाग्छ। के- के ? विवरण प्रष्ट छैन। अस्पष्टताले कुनै अन्यौलमा पार्दैन। बुझेर नबुझ्नुलाई नै व्यवहारिकता भन्दछन्। आदर्श ज्ञान र व्यवहारिक अज्ञानको रेखा कहीँ न कहीँ गएर अवश्य काटिएला र एउटा कुनो (कोण) बनाउला। यी दुवै कहिल्यै समानान्तर हुँदैनन्। एक न एक दिन ज्ञानले अज्ञान भेट्टाउँछ र अज्ञानले ज्ञान। अनि भेट हुने कुनामा पप्लु चल्छ। एउटा हार्छ, अर्को जित्छ।

ऊ हातको जिताउरी अभ्यासवश चोलोमा हाल्न खोज्छे तर विधाता सामु हुनाले यसो गर्न सक्तिन। स्वास्नीमान्छेले ‘सम्पति’ कि त चोलोमा हाल्नुपर्ने, कि त पेटिकोटमा। के यस्तो चलन होला ? लोग्नेमान्छेका भने जताततै गोजी नै गोजी छन्। यो सोचेर उसलाई झर्को लाग्छ। जिताउरीलाई हत्केलामा जोडसित अँठ्याउँछे। अब समापन भाषण पनि त हुनुपर्‍यो। ऊ भन्छे-

यस्तो संकटमा पनि हजुरले यति गुन……….

आ….केको गुन ? फेरि पनि सार्‍हो गार्‍हो परे आए हुन्छ नि !

हस् नमस्कार ! अनुहार झन् उज्यालो छ।

घरमा आउँदा दुवै छोरा पाठ घोक्दै रहेछन्। लोग्ने खुइलिएको जर्किनमा ठुटो खोजेर धुवाउँदै रहेछ। लोग्ने र छोराहरुलाई देखेर उसले विधातालाई बिर्सी र समस्या समाधानको उज्यालो मुखले हाँसी

दियो ?

दियो, पच्चीसवटा। यति नै माग्ने भनेको होइन ?

अँ, लौ काम चलिहाल्यो। आज त माछा पनि पर्ने भएको छ।

काँ ?

खोलामा हैन अफिसमा क्या। कस्ती लाटी रैछ। बाठो लोग्नेले लाटी स्वास्नीलाई कुरा बुझायो।

अलि ठूलो माछा पारे पो। कैलेकाहीँ पार्नुहुन्छ। त्यै पनि बुदुना र भोटी।

असला पर्छ क्या असला। अनि त्यो हरिहरेको मुखमा बुजो ठोकौँला।

असला कत्रो हुन्छ र ? त्यै हरिहरेको मुखमा पनि नअटाउला। मदिसे रहु पारे पो अलिक दिन ढुक्क होला।

तेरो खर्दारको मात्रै मुख छ, हैन ? अफिसमा त अरु छँदै छैनन् ? जतो जाल त्यत्रै माछा।

छोराहरु माछाको प्रसङ्ग सुनेर पाठ बिर्सन्छन्।

सानो छोरो, कत्रा माछा ल्याउने बा ?

ठूलो छोरो, एफ आई एस एच फिस्, फिस् माने माछा।

चूप लाग, पढ्नु सढ्नु छैन। पढ् बसेर।

दुवै एक साथ भन्छन् र बेग्लाबेग्लै झर्किन्छन्। अनि आफ्नो कुराको प्रसंग सम्झेर दुवै फेरि मुखामुख हुन्छन्।

त्यो आएपछि म एउटा सारी किन्छु ल ? बाहिर निस्कन पनि लाजमर्नु भैसक्यो। ऊ झल्याँस्स विधातालाई सम्झिन पुग्छे।

अनि सम्झिएरै फेरि भन्छे, उनले यी रुपैयाँ फर्काउनु पर्दैन भनेका छन्।

आफ्नो थोत्रो जुत्ता सम्झिराखेको ऊ झस्केर सोध्छ, किन ?

कुन्नि ? पप्लुमा जितेका रे, दिनु पर्दैन।

ऊ घोरिएर स्वास्नीतिर हेर्न थाल्छ। भनिसकेपछि ऊ पनि झस्केर लोग्नेतिर हेर्न थाल्छे। आफ्नो सारी किन्ने हिसाबको तानामाना मिलार्न खोज्दा उसको सुद्धि हराएछ- यसोभन्दा कसो पर्ला भनेर। ऊ देख्छे, लोग्नेको आँखामा परम्परागत पुरुष ठिङ्ग उभिएको रहेछ। ऊ छोराहरुतिर हेरेर सहज हुन खोज्छे।

हामी माग्ने त होइनौँ ?

घर व्यवहार भएको मान्छे माग्ने हुँदैन। अनि सापटी लिने चलन नौलो पनि होइन। सापटी लिने परम्परामा सकभर सापटी फर्काउने चलन पनि छैन-गाउँघरदेखि अन्तर्राष्ट्रियसम्म। अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा कसले कसको सापटी फर्काएको छ र ? बरु त्यसको सट्टा केही भित्री कुरा गए जाओस्। भित्री कुरा गएको कसले देख्छ र ? आफूले मात्र बुझिन्छ, जानिन्छ, अनुभव महसूस गरिन्छ। बुद्धि बढेर आउँछ। बुद्धत्वले छुन-छुन आँट्छ। कन्तुरको इज्जत कन्तुरमै रहन्छ। माग्ने त भइँदैन ?

एसएलसी पास गरेर अखबार पढेको बुद्धिले यति तर्क गरेपछि ऊ टोलाइराखेको स्वास्नीतिर फर्केर फेरि सोध्छ, अघिभन्दा किञ्चित् कठोर स्वरमा-

हामी माग्ने त होइनौँ ?

स्वास्नी दलिनभित्ता हेर्दैछ। उसलाई थाहा छ, यो लोग्नेमात्र होइन, लोग्नेमान्छे पनि हो। बहस गर्नु व्यर्थ छ। बरु झोला बोकाउनु बेस। अनि बल्ल खाली झोलाको शून्यमा लोग्नेमान्छे हराएर झोला बोकेको लोग्ने चतुर्भुज विष्णु झैँ ठिङ्ग उभिनेछ।

उनको भन्ने काम, भने। फर्काइदिउँला। ल, यो झोला लेऊ। यी रुपियाँ पनि। दुई किलो चामल, दाल होला, साबुन छैन, तरकारी आफूलाई चुरोट पनि ल्याउनू। कति ठूटो खाएको ? नखानू भन्छन्। टीबी हुन्छ रे।

झोला हातमा परेपछि उसले पनि परिस्थिति बुझ्यो। तिर्छु भनेपछि मन कत्रो भएर आउँछ ! बुझ्ने होइनन् यिनीहरु। उसले खाली झोलाको झटारोले खाटमा उक्लिँदै गरेको साङ्लोलाई हिर्कायो।

ए, अँ सिमन्टी खोजिदिनू भन्थे…..

मैले काम पाएको छैन र ? सक्तिनँ म त्यो सालाको सिमन्टी लिमन्टी खोज्न।

किन चिच्याएको ? सुन्लान् क्या, जसको खायो उसैलाई गाली गर्नु त भएन !

बाठो लोग्नेले फेरि कुरा बुझ्यो र चूप लाग्यो।

चूप लागेपछि गुम्सियो र रन्थनिँदै झोला बोकेर बाहिरियो।

एफ आई एस एच फिस्, फिस् माने माछा !

आमा ख्वै माछा ?

ऊ सडकमा आएपछि अनुहार छाम्छ, खस्रो लाग्छ। ब्लेड पनि किन्नुपर्ने। ऊ अझै रन्थनिएकै छ। तर सडकमा रन्थनिएर हिँड्नु भएन। किनभने कुनै रन्थनिएको वाहनसित जुध्न पुगिएला।

एउटा ल्याम्पपोस्टनेर एकछिन उभियो।

भएन, हुँदै भएन। ठ्याम्मै हिसाब मिलेन। बरु पचास माग्नुपर्ने रहेछ। के थाहा यति सजिलै पाइएला भन्ने। नत्र…………कसरी आदर्शवादीहरुले भौतिकवादीहरुसित रुपियाँ खुस्काउँछन् कुन्नि ?

थाप्लोमाथि गुलुप रहेछ, राति बल्ने। अहिले त सूर्य बलिराखेको छ- झलमल्ल। प्रकाश आँखासम्म आइपुग्छ, भित्र पस्दैन। त्यहीँबाट रिफ्लेक्ट भएर चारैतिर छरिन्छ र सबै कुरा देखिन्छ। देख्छ, बीस रुपैयाँ घरखर्च- जतिसुकै आओस् र पाँच रुपैयाँ आफ्नो गोजीमा। माछा समात्न अफिस पनि त पुग्नुछ। यसरी माछाको निहुँको हिसाबले आफूलाई सन्तुष्ट पारेपछि ऊ ल्याम्पपोस्टको छायाबाट अगाडि लम्कन्छ। यति वैज्ञानिक ढंगले त उसको अफिसको एकाउन्टेन्टले पनि अडिटरलाई सन्तुष्ट पारेको थिएन होला। अडिटर र ऊ सन्तुष्ट हुने एउटै गाँठी त हो- गोजीमा पाँच रुपियाँ।

अनुहार छाम्छ, खस्रै छ। दिक्क लाग्छ। पिउन गोकुलकी स्वास्नी, गाउँबाट आएकी कान्छीलाई फकाउन जाँदा पनि के यही अनुहार लिएर जानु ? छि छि यो त भएन।

अनि कान्छी पनि गाउँघरका जुँघामुठेहरुको बल्छीबाट फुत्किँदा फुत्किँदा छल्न खप्पिस् भएकी रहिछ। उसको जालमा पर्दैपर्दिन। हरे राम ! गरिपलाई कतै सुख छैन। होस् खस्रै अनुहार।

बीस रुपैयाँको जे जित आउँछ, किन्यो।

अब गोजीमा पाँच रुपियाँ छ, यसको आफ्नो निजी सम्पति। यसैबाट अब रोबरवाफ, कर्म कुकर्म, धर्म अधर्म सबै गर्नुछ।

पाँच रुपैयाँ छ। पुलकित छ।

ऊ यस लाइनको सबैभन्दा राम्री साहुनीकहाँ पुग्छ चुरोट किन्न। साहुनी, होटेल क्लब पार्टीमा जाने डाँफे मुनाल जस्तो चराचुरुङ्गी त होइन तापनि भँगेरो फिस्टो त हो नै।

दशओटा गैँडा देऊ त साहुनी मैयाँ ! ऊ अर्थपूर्ण ढंगले मुसुक्क हाँसेर पाँचको नोट दिँदै भन्छ।

साहुनी ‘मैयाँ’ शब्दले गर्दा झस्केर ऊतिर हेर्छे। ऊ पासो थापेर बसेको शिकारी झैँ चनाखो भएर साहुनितिर हेर्दैछ। साहुनीले उसको आँखा र हँसिलो अनुहारमा के देख्छे कुन्नि, बट्टा खोलेर छिटोछिटो दशवटा गैँडा चुरोट ऊतिर लम्काउँदै कन्तुरमा चानचुन खोज्न थाल्छे। ऊ दशवटा चुरोटको साथसाथै पाँचवटा औँला पनि तान्न खोज्छ, हुँदैन। साहुनी ध्यान चानचुन खोज्नतिर लागेकाले यस कुरातिर कुनै वास्ता हुँदैन।

चानचुन त छैन बाजे, अरु के चाहिन्छ ?

‘बाजे’ले उसलाई झस्काएर ‘नाति’ छेउ पुर्‍याउँछ। नाति झैँ मुसुक्क हाँसेर रवाफिलो स्वरमा अर्थपूर्ण दृष्टि दिँदै भन्छ, भैगो, दिनुपर्दैन।

ऊ निधारमा गाँठो पारेर भन्छे, किन ?

किन ? ऊ अलमलिन्छ। ऊ अलमलमा परिराखेकै बेला साहुनीले पसलभित्रको सानो ढोकाबाट के भन्छे कुन्नि एउटा लोग्नेमान्छे त्यहाँबाट गोजीमा हात हाल्दै बाहिर निस्कन्छ र चानचुन पैसा ऊतिर लम्काउँदै रिसाएको स्वरमा भन्छ, लेऊ।

ऊ परिस्थिति नबुझेर नाति झैँ कल्पनामा रङ्गमगिँदै उस्तै रवाफिलो स्वरमा घोषणा गरे झैँ भन्छ, भैगो भैगो पर्दैन।

किन पर्दैन बाज्या ? भनेर उसले चानचुन पैसा भूँइमा छर्दै उसको खुइलिएको जर्किन समातेर मुण्ट्याइदिन्छ।

पैसाको साथै झोलाका चीजबीजहरु पनि छरिएछन्।

ऊ ‘नाति’ को प्रभावलाई मनमनै सराप्दै आफ्नो अनुभव बटुल्न थाल्छ।

के भो ? के भो ?

मुण्टो उचालेर पुलुक्क हेर्दा उसलाई लाग्छ, त्यहाँ साहुनी मैयाँको सट्टा बजै मैयाँ ऊतिर हेरेर मुसुमुसु हाँस्दैछिन्।

मानिसहरु बटुलिन्छन्। मात्र तमासा हेर्ने।

(‘तिम्री स्वास्नी र म’ कथा संग्रहबाट)