Purna Munankarmi – Sarpa Udhhyog

पूर्ण मुनंकर्मी – सर्प उद्योग

एकजना सपेरा गाउँमा चटक देखाउन आएको थियो । उसले विभिन्न जातका थरिथरिका सर्पहरूलाई नचाउँदै गाउँलेहरूलाई मनोरन्जन गराइरहेको थियो । सर्पमध्ये सबै भन्दा राम्रो देखिने गोमनको महत्व र आर्थिक तथा औषधिय गुण बारे पनि जानकारी दिएको थियो ।

‘गोमन हाम्रो शत्रु होइन मित्र हो’, सपेराले चटक हेरिरहेका सबैलाई विश्वास दिलायो । एउटै गोमनको मूल्य लाखौँ पर्ने र गोमनको खेती अरू सबै खेती वा ब्यावसाय भन्दा आर्थिक दृष्टिले उच्च रहेका पनि जानकारी दिए । मनोरजन र आर्थिक दुबै दृष्टिले दर्शकहरू नजानिँदो रूपमा गोमन प्रति आकर्षित हुन पुग्यो । सपेराले गोमनलाई आफ्नो हात, घाँटी र जीउमा बेर्ने चलाउने आदि पनि गरी दर्शकको भरपूर मनोरन्जन गराइरहेको थियो । दर्शकमध्ये केही साहसीहरूलाई पनि गोमन जीउमा बेर्न प्रोत्साहित गरे र एक दुई जनाले आफ्नो जीउमा लगाए पनि ।

गोमनलाई जीउमा बेर्ने युवा त्यस गाउँमा ‘नामी’ भए, ‘बहादुर’ कहलाइए र गाउँका ‘अगुवा’ भए ।

सर्पले डस्न सक्छ भन्नेहरू पनि निस्किए, दर्शकमा । तर ती बहादुर अगुवाहरूबाट ‘कायर’मा गनिए, सपेराले पनि तिनिहरूलाई ‘डरपोक’को संज्ञा भिडाए । उनिहरू धपाइए ।
गाउँमा सर्प प्रति राम्रो धारणा बन्यो र गोमन जीउमा बेर्ने युवा अगुवाको नेतृत्वमा सर्प उद्योग गरी गाउँलाई सम्पन्न बनाउने योजना बन्यो । छिट्टै नै गाउँलाई धन र नाम दुवैबाट प्रख्यात बनाउने संकल्प गरियो । सर्पदेखि डराउने ‘डरपोक’हरूलाई गाउँलेहरूबाट बहिस्कार गरायो । र उनिहरू विस्थापित भए ।

सर्पको बानी ब्यहोरा खानपान तथा वातावरण थाहा भएका सपेरालाई नै सर्प उद्योगको सल्लाहकारमा नियुक्त भए । केहि सर्प सल्लाहकारबाट पनि अनुदानमा प्राप्त भयो । विदेशी पाहुना समेतलाई निम्त्याएर भव्यताका साथ सर्प उद्योग संचालन भयो ।

सर्पको संख्या बढ्दै गयो । सपेरा र ‘बहादुर’ ‘अगुवा’हरूको पनि आय तथा मान दुवै बढ्दै गयो । गाउँका मानिसलाई सर्पसँग परिचित गराए । गाउँमा सर्पहरूको व्यापक जनसंख्या बृद्धि भयो । सर्प उद्योगमा गाउँलेहरूले आफ्नो लगानी बृद्धि गर्दै गए ।

सर्पलाई गाउँलेहरूले अब ‘मित्र’ भन्ने निर्णय भयो । नागपंचमीमा जस्तै सर्पलाई हरेक दिन दुध खुवाउने गर्न थाले ।

सर्पले पनि गाउँलेलाई गुन तिरे । अन्न खाएर दुःख दिने सबै मुसा सर्पको शिकार भए । गाउँलेहरू दङ्ग भए । मुसा बिहीन गाउँको घोषणा भयो । सर्प उद्योगको नेतृत्व लिने सपेरा र ‘अगुवा’हरूको भव्य सम्मान भयो, धेरै खादा बुने र फूलको धेरै माला गांसे ।

सर्पको जनसंख्या बृद्धिले गर्दा गाउँमा मुसा मात्र होइन अन्य साना पशुपंक्षी सबै शिकार भए । गाउँमा कुनै कुखरा र चराचुरुंगी रहेनन् । बिराला र साना पशुहरू पनि सर्पको खानामा परिणत भयो । विस्तारै-विस्तारै ठूला घरपालुवा पशुका पाडाहरू पनि सर्पको शिकार भए । गाउँका सबै पशुपंक्षीको वंश लोप भयो ।

गाउँलेको प्रमुख आय आर्जन खेती किसानीमा यसले निकै ठूलो नोक्सानी भयो । चराचुरुंगी नहुँदा किरा फट्यांग्रा र ढुसीको प्रकोप बढ्यो । खेतमा लगाइएका सबै बाली रोगले सखाप भए । गाउँमा भोकमरी भयो । खाने कुनै जनावर पंक्षी नभए पछि सर्पले मानिसलाई पनि डस्न थाल्यो । सर्पको डरले गाउँलेहरू गाउँ छोडी अन्यत्र पलायन भयो ।
* * *
कथामा वर्णित सपेरा र अगुवाहरू कहाँ छन् र उनिहरू को हुन् मलाई थाहा छैन । गाउँ छोड्न बाध्य पारिएका ती गाउँले दाजुभाइहरू कहाँ छन् ? कतै तपाइहरू त पर्नु भएन ? वा ती ‘अगुवा’हरू तपाईँ कै छिमेकमा त छैनन् ? यदि तपाइहरू मध्ये कसैलाई थाहा भए त्यस पछिको कथा पनि लेख्ने मौका हुने थियो । कृपया जानकारी दिए अनुगृहित हुने थिएँ ।

Rashi Pande – Nikah

राशि पाण्डे – निकाह

अब्व्दुल अस्पताल भर्ना भएको थियो । रजिया दुई महिनादेखि दिनरात उसको सेवामा खटिरहेकी थिई । आफ्नो जिल्लामा उपचार हुन नसकेपछि ऊ राजधानीको यस सुविधासम्पत्र अस्पतालमा थप उपचारका लागि आएको थियो ।

बिरामीको हेरबिचार गर्न उसकी औरत रजिया पनि सँगै आएकीले केही महगो भए तापनि क्याविन मै बस्ने निधो गरेको थियो अब्दुलले । बिरानो ठाउँ, आफ्नो जात, विरादरीको कोही चिनेका मानिसहरू थिएनन् । डाक्टरसँग सल्लाह गर्ने, औषधि किन्ने, एक्स–रे गराउने, रिपोर्ट ल्याउने अनि रातभरि जागेर बिरामी रुँग्ने सबै काम रजिया आफैँ गर्दथी । ऊ दिनरात केही नभनी लोग्नेको स्याहारसुसारमा तल्लिन थिई । राजधानी बसेर पढ्ने, व्यापार गर्ने वा जागिर खाने गाउँतिरका मानिसहरू पनि कहिलेकाहीँ सञ्चोबिसन्चो सोध्न आउँने गर्दथे ।

रजिया लोग्नेको गोडानिर बसेर पैताला सुम्सुमाई रहेकी थिई, कतिबेला आँखा झिमिक्क भएछ होसै पाइन । जब ऊ झल्याँस्स भई । आँखा खुल्दा ओच्छानभरि, कपडामा, अब्दुलको जीउभरि रगतैरगत थियो । ऊ आत्तिएर रुन थाली । नर्सहरू दौडिएर आए, ड््युटिको डाक्टरलाई पनि बोलाइयो ।

बिरामी निदाएको बेला छटपटाएर, सलाइन् दिएको निडल थुतिएर रगत बगेको रहेछ, “आत्तिनु पर्दैन, केही हुत्र” नर्स र डाक्टरले आश्वासन दिँदा पनि रजियाको आँसु थामिएन् । ऊ आफूलाई धिक्कार्न थाली, कोस्न लागी । आफूबाट भएको गल्तीका लागि अल्लाहसँग माफी मागी, घुँडा टेकेर धरतीलाई ढोक्दै आफ्नो गल्तीमा पश्चात्ताप गरी । अनि मक्काको काबातर्फ मुख फर्काएर कलमा पढ्न, प्रार्थना गर्न थाली –ला इलाही इल्लिल्लाहो, मोहम्मदुर रसुलल्लुह७ । उसले अब्दुललाई चाँडै बिसेक गरिदिन अल्लाहसँग दुआ मागी ।

रजियाको आलापविलाप सुनेर अब्दुलका पनि आँखा रसाए । उसले आँखाभरि आँसु गरेर सम्झाउने कोसिस गर्यो – अर्रहमनिर रहिम ! नरोऊ, तिम्रो गल्तीले गर्दा यसो भएको होइन, म आफैले बिराएर हो । सलाइन दिएको ठाउँबाट अलिकति रगत मात्र बगेको छ, यति रगत बगेर केही हुन्न । आफ्नो सानो गल्तीले बिरामीको शरीरबाट त्यति रगत बग्यो, रजियाको रुवाई रोकिदैँ रोकिएको थिएन ।

अब्दुलले रजिया तिर हेर्यो– ऊ धेरै दिनको अनिदोले बिरामीजस्ती देखिई । गाउँमा बूढा आमाबुआ मात्र, जान्नेसुन्ने इष्टमित्रहरू सबै कमाइका लागि विदेश गएकोले आफन्तहरूमध्ये केही पढेलेखेकी उही रजियामात्र थिई । अनि उसैलाई साथीको रूपमा लिएर काठमाडौँ लैजाने घरसल्लाह भएको थियो ।

गोडा मिचिरहेकी रजिया अति माया लाग्दी देखिएकी थिई । ‘यसलाई बिहा गरेर मैले पापै गरेँछु, अल्लाहले मलाई माफ गर्ने छैनन्’, अब्दुल मनमनै सोच्न थाल्यो र आफूले बिहेका लागि स्वीकृति दिएकोमा पश्चात्ताप गर्न लाग्यो ।

उनीहरूको बिहा भएको पनि ६ महिनाभन्दा बढी भइसकेको थियो । रजिया दुलही बनेर आएपछि, गाउँघरमा सबैकी चहेती बनेकी थिई । सबैसँग हाँसेर बोल्दथी, सबैलाई सकेसम्म सहयोग गर्दथी । मदरसा इस्लामियामा पढ्ने केटाकेटीहरूलाई ऊ अरबी भाषामा लिखित पवित्र ग्रन्थ कुरान सिकाउँथी । सरकारी स्कुलमा पढ्नेहरूलाई अङ्ग्रेजी र हिसाब गर्न मद्दत गर्दँथी । आइमाई बूढीहरूलाई इस्लामिक धार्मिक गीत मिलाद सुनाउने गर्थी । के केटाकेटी, के बुढाबुढी सबैले रजियालाई मन पराएका थिए ।

अब्दुलको परिवार गाउँभरिमा सम्पत्र थियो । दसदस विघा जग्गा थियो, गोठभरि गाईभैँसीहरू थिए, किराना पसल थियो । अब्दुल घरको एक्लो छोरो, उसका दुई बहिनीहरू बिहे गरेर छिमेकीे गाउँमा घरजम गरिरहेका थिए । अब्दुलको परिवारले गाउँमा मदरसा, मस्जिद बनाउन पाँचपाँच कट्ठा जग्गा दान दिएका थिए । समाजमा उनीहरूको परिवारलाई मान, सम्मान, इज्जत सबै प्राप्त थियो ।

अब्दुलकी आमालाई अब एउटी बुहारीको मात्र खाँचो थियो । उसले वरपर छरछिमेक वल्लोपल्लो गाउँ सबैतिर बिहेयोग्य केटीहरू हेरिरहेकी थिई, तर अब्दुल बिहा गर्न राजी भएकै थिएन । अम्मा, अर्काकी छोरीको जीवन किन बर्वाद गर्ने ? म बिहा नगरी त्यसै बस्छु । बिहाको कुरा चल्दा ऊ आमालाई सम्झाउँदै भन्ने गर्दथ्यो ।

छोरा ! खुदाले हामीलाई सबै थोक दिएका छन् । तर समाजमा इज्जत राख्नैको लागि पनि तिम्रो बिहे गर्नुपर्दछ । मानिसहरूले दसथरी कुरा काट्न लागिसके । बरु दुःख पाएकी, गरिब केटीसँग बिहा गर, अन्धी, लुलीसँग बिहा गर, जोसँग गरेपनि मलाई एउटी बुहारी ल्याइदेऊ । आमा हरतरहले अब्दुललाई बिहेका लागि राजी गराउने, फकाउने कोसिस गर्थी ।

ऊ आमालाई सम्झाउन खोज्दथ्यो, “अम्मी! तपाइँलाई सबै कुरा थाहा छ र पनि किन मेरो बिहेका लागि यति जिद्दी गर्नुं हुन्छ ? म बिहे गर्नै सक्दिन, म कसैलाई स्वास्नी बनाउन सक्दिन ।”
चुप लाग, यस्तो कुरा गर्ने होइन । आइमाईहरू सहनशील हुन्छन्, बिहे गरेपछि सबै सहन्छन्, आआफ्नो नसिब हो । उसकी आमाको आग्रहअघि अब्दुल लाचार बन्दथ्यो । अनि जब अब्दुलकी बहिनीले रजियासँग बिवाहको प्रस्तावलिएर आई । उसले रजियाको फोटो हेर्ने मौका पायो । अनि अब्दुलले आफ्नो बिगत, वर्तमान सबै बिर्सेर बिहा गर्ने स्वीकृति दियो । ओहो ! यो त इदको चाँदजस्तै मोहक रहिछ – सुन्दर, सुशील ।

बङ्गाली मुसलमान रजिया गरिब परिवारकी थिई । रजियाको सुकुम्वासी परिवार बङ्लादेश पाकिस्तानकै अधिनमा रहेको बेला दङ्गाबाट विस्थापित भएर नेपाल पसेको थियो । जाती, धर्म, रितीरिवाज एउटै भए पनि नेपाली मुसलमानहरू बङ्गाली मुसलमानलाई आफू भन्दा सानो र निम्नस्तरका मान्दथे । आफ्नो चेली उनीहरूलाई दित्रथे तर उनीहरूको छोरी, बहिनीलाई बुहारी बनाउँथे ।

रजियाको जन्म यहीँ नेपालमै भएको थियो । पहाडे हिन्दू केटाकटीेहरूसँग खेल्दै, हुर्केकी, रजिया नेपाली, हिन्दी, उर्दू सबै भाषा राम्रै बोल्दथी । उसले झापाको सरकारी विद्यालयमा कक्षा पाँचसम्म पढेकी थिई । अनि आफ्नो काकासँग घर मै अरबी भाषा पनि सिकेकी थिई । ऊ पाएसम्म धर्मग्रन्थका पुस्तकहरू पढ्ने गर्थी, रोजा राख्दथी, नमाज पढ्थी । प्रत्येक शुक्रबार हुने जुम्माको नमाजका लागि मस्जिदमै जाने गर्थी । दीनदुःखीहरूको सक्दो सेवा र जकात गर्थी ।
सुरुमा भद्रपुरमा बसेको रजियाको परिवार केहि वर्षपछि कोसीछेउको यस बस्तीमा दुई कट्ठा जग्गा किनेर बसाइँ सरेको थियो । यस गाऊँमा तराईबासी छ््यासमिसे हिन्दू परिवारका साथै पुस्तौँदेखि बस्दैआएका नेपाली मुसलमाहरूको बाक्लो बस्ती थियो । रजियाको बुबा किसान मजदुरी गरेर परिवार पाल्थ्यो । ऊसँग पैसा नभएकोले उमेर नाघिसक्दा पनि छोरीको बिहा गर्न सकेको थिएन ।

रजियाजस्ती गरिब, दुःख पाएकी केटीसँग बिहे गरे धर्म हुन्छ, परोपकार हुन्छ भन्ने विश्वासका साथ अब्दुल बिहे गर्न राजी भएको थियो । अनि केही दिनभित्रै रजिया बुहारी बनेर अब्दुलको घर आएकी थिई । रजियाको व्यवहार, आफूभन्दा मान्यजनहरूलार्ई गर्ने आदरसम्मान, सासूससुरा तथा परिवारका अन्य सदस्यहरूप्रतिको माया र सेवाबाट सबै प्रशत्र थिए । तर अब्दुल एउटा चिन्ताबाट पिल्साइरहेको थियो । ऊ रजियासँग एक्लै भएको बखत बडो दुखी भएर भन्थ्यो, “रजिया ! मलाई माफ गर । मैले तिमीलाई ठूलो धोका दिएँ । अन्धकारमा राखेँ, तिम्री जीवन बर्वाद बनाएँ । मैलै एउटा कुरा तिमीलाई थाहा दिएको छैन । तिमीजस्ती राम्री, ज्ञानी र सुशिल केटीले राम्राराम्रा लोग्ने पाउने थियौ, अझ पनि पाउन सक्छौ ।”

“यो के भत्रुभएको मेरो आका ! मलाई तपाइँले बिहे गरेर कत्रो उपकार गर्नु भएको छ, नत्र हामी जस्तो गरिब केटीसँग कसले बिहा गर्ने थियो ? अल्लाह दयालु छन् । तपाईले यस्तो कुरा गर्नु हुत्र । लाइलहा इल्लालाहुल अलियुल अजिम, अल्लाहको नाम लिनोस् । यस्तो पाप नबोल्नुहोस् । तपाइँ किन यस्तो सोच्नु हुन्छ ?” ऊ अब्दुलको गोडा समाएर रुने गर्दथी ।
रजिया, अब्दुलको गोडा मिचेर बिगतका कुराहरू मनमा खेलाइरहेकी थिर्ईं । नर्सहरू आफ्नो नियमित ड््युटिका लागि आएको बेला अब्दुललाई अझै जागै र चिन्तित देखेर निद्रा लगाउने इन्जेक्सन दिएर गएका थिए । अब्दुल आँखाभरि आँसु लिदै लट्ठ भएर निदाएको थियो ।
रजियाको मन फेरि विरक्त भयो । मनमा विभित्र शङ्काउपशङ्का जाग्न लागे । ऊ बिगतमा हराई । बिहा गरेर ऊ अब्दुलको घर भित्रिएपछि, उसले घरव्यवहार समालेको देखेर अब्दुल झन्झन् उदास देखिन्थ्यो । ऊदेखि टाढाटाढा जाने, केही पश्चात्ताप, केही गल्ती गरेजस्तो उसको व्यवहार बुझीनसक्नुको थियो । ससुरा प्रायः दिनभरि पसलमै बस्थे । सामान बिक्री गर्नु, फुर्सत भएको बेला हुक्का तात्रु, नियमित रूपले नमाज पढ्नु, मस्जिद जानु रोजा, बकरिद पर्वहरू धूमधामसँग मनाउनु, उनी एक आदर्श मुसलमान थिए । सासूससुरा दुवैले रजियालाई आफ्नी छोरी जस्तै माया गर्दथे । रजियालाई कुनै चिजको कमी थिएन । उसलाई एउटै कुरामा आश्चर्य लाग्दथ्यो बिहा भएको ६–६ महिना बितिसक्दा पनि अब्दुल एक रात ऊसँगै सुतेको थिएन । धेरैजसो ऊ घरबाहिर बस्ने औसर खोज्दथ्यो र घरमै बसेको रात एउटै कोठाभित्र सुत्दा पनि ऊ सन्चो नभएको, तवियत खराब भएको बहाना बनाउँथ्यो । ऊ अब्दुलको गोडा मिचीदिन्थी, तेल लगाइदिन्थी । भो, भो तिमी थाकेकी छौ भन्दाभन्दै ऊ निदाएर घुर्न लाग्दथ्यो । रजिया उसको बलिष्ट पाखुरा र चौडा छाति हेर्दै छटपट गरेर धेरै रातसम्म अनिँदै रहन्थी ।

पसलका लागि सामान कित्र, घरका लागि केही सामान ल्याउन इनरुवा वा सीमा पारिको शहर विरपुर जानु पर्दा रजियालाई पनि सँगै लिएर जाने आदेश अब्दुलकी आमाले दिन्थी, “बुहारी दिनभरि एक्लै बसिरहन्छे, भटभटियामा पछाडि राखेर दुलहीलाई पनि लिएर जा, उसको मन बहलिन्छ ।”

सामान कित्र धरान वा विराटनगर जाँदा रजिया अन्य स्वास्नीमानिसहरू जस्तै साडी वा सेरवानी मात्र लगाउँथी तर सीमापारि भारतको विरपुर बजारमा सस्तो सामानहरू कित्र जाँदा रजिया बुर्का पनि लगाउँथी । बुर्का लगाएकी महिलालाई मानिसहरू इज्जत दिन्थे, बुर्काले उसलाई लोग्नेमानिसहरूको उत्ताउलो नजरबाट पनि जोगाउँथ्यो, ऊ आफूलाई सुरक्षित ठान्दथी र मनलागेको कुरा निर्धक्कसँग बुर्काभित्रबाट हेर्न पनि सक्थी ।

रमदान पर्व नजिक आइरहेको थियो । घरयसी सामान कित्र उनीहरू मोटरसाइकलमा बसेर वीरपुरतिर जाँदै थिए । डुमराही नजिक एक्कासि एक हूल नापाक जन्तु (सुँगुर) च्वाँच्वा गर्दै बाटो छेक्न अगाडि आइपुगेको थियो । या अल्लाह, त्यहि अपवित्र जन्तुबाट बच्न खोज्दा उनीहरू दुर्घटनामा परे । संयोगले रजिया लडेर एउटा बलौटे खाल्डोमा खसी तर अब्दुल अगाडिको रूखमा ठोक्किन पुगेको थियो । गाउँलेहरूले उनीहरूलाई नजिकैको हेल्थपोष्टसम्म बोकेर पुर्याएका थिए ।

घाउ त्यति गहिरो छैन भनेर उनीहरू स्थानीय स्वास्थ्य केन्द्र मै उपचार गराएका थिए तर घाउ झन्झन् बल्झिएर सेप्टिक भएको थियो । अनि उनीहरू लाचार भएर काठमाडौँ आएका थिए– थप उपचारका लागि ।

रजिया अल्लाहसँग बिलौना गर्दथी, “किन यो घाउ मलाई लगाइदिएनौ, अब्दुललाई किन यति दुःख दिएको ?” ऊ अल्लाहसँग प्रार्थना गर्दथी । ऊ विगतमा हराएर कति बेला निदाइ पत्तो नै भएन ।

“बेगम, बेगम”! अब्दुल उसलाई बोलाइरहेको थियो, उसलाई पिसाब लागेको रहेछ । युरिनलमा पिसाब फेराउन लाग्दा ऊ जहिले पनि रजियालाई अर्कैतिर हेर्न, भित्तातिर फर्कन भन्ने गर्दथ्यो । रजिया अचम्म मान्दथी कस्तो लाज मान्ने लोग्नेमानिस हो, आफ्नी स्वास्नीसँग पनि यति धेरै लाज मान्छन् र ? ऊ छक्क पर्दथी ।

अब्दुललाई हेर्न, उसको सञ्चोबिसन्चो सोध्न उनीहरूकै गाउँको हमिद कहिलेकाहीँ आउने गर्दथ्यो । हमिद, अब्दुल भन्दा करिब तीन, चार वर्ष जेठो थियो । तर एउटै गाउँ, एउटै ठाउँ, सँगै गाईभैँसी चराउँदै, कोसीमा पौडी खेलेर हुर्किएका थिए । अचेल ऊ माझीहरूले मारेको कोसीको माछा काठमाडौँमा ल्याएर बिक्री गर्दछ । राम्रो आम्दानी हुन्थ्यो । गाउँघरतिरका मानिस काठमाडौं आएको बेला, आवश्यक सहयोग उसैले गर्दथ्यो । अब्दुलको लागि पनि गाउँबाट पैसा ल्याइदिने उनीहरूको हालखबर आमाबुबासम्म पु¥याउने काम उसैले गर्दथ्यो । हमिदकी स्वास्नी केही वर्षअघि कोसीको भङ्गालो तर्न लाग्दा डुबेर मरेकी थिई । त्यसपछि उसले अर्को बिहा गरेको थिएन । हमिद, रजियालाई हेरेर जिस्काउँने गर्दथ्यो, “बेगम साहिवा ! आफ्नी स्वास्नी त अल्लाहकी प्यारी भई, मलाई तिमीजस्तै राम्री एउटी खोजिदेऊ न ।”

हमिद अस्पताल आएको दिन अब्दुल पनि निकै खुसी हुन्थ्यो । उसको अनुहार हँसिलो हुन्थ्यो । उनीहरू धेरैबेरसम्म हाँसीहाँसी बाल्यकालका कुराहरू गर्दथे । बसको पछिपछि झुन्डिएको, कोसीटप्पुमा चराको सिकार खेलेको, कोसीमा माछा मारेको, पौडी खेल्दा डुबेर पानी खाएका कतिकति कुराहरू हुन्थे । अनि अब्दुल, हमिद र रजियालाई सँगसँगै बस्न लगाएर कस्तो सुहाएको जोडी भन्दै जिस्काउँथ्यो । जब हमिद जान्थ्यो, अब्दुल थकान र कमजोरीले लस्त भएर अलसतलस बन्दथ्यो ।

डाक्टरको उपचारले, रजियाको सेवासुसारले अब्दुललाई धेरै बिसेक हुँदै गएको थियो, गोडा काट्नु परेन, उसका घाउ भरिदै आएको थियो । जब अब्दुल आफैँ केही हिँड्डल गर्न सक्ने भएको थियो उसले हमिदसँग अनुनय गरेर रजियालाई काठमाडौँको घन्टाघर स्थित जामेमस्जिद, दरबारमार्ग स्थित पञ्च कस्मिरी, बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको स्वयम्भू, हिन्दूहरूको पशुपति आर्यघाट, विदेशी पर्यटकहरूको थलो ठमेल, किनमेलको बजार न्युरोड सबैतिर घुमाउन लगाएको थियो ।
रजिया पराया लोग्नेमानिससँग एक्लै घुम्न जान मान्दिनथी । अब्दुल उसलाई फकाउँदै भनेको थियो, “हमिद त आफ्नै परिवारको सदस्य हो, ऊसँग के लाज मात्रु, फेरि यहाँ परदेशमा ऊ बाहेक हाम्रो को छ र ? तिमी अल्लाहसँग दुआ माग्न मस्जिद जान लागेकी हौ, पाप लाग्दैन, जाऊ, काठमाडौँ आएको बेला, जानुपर्छ । अहिले हामी मक्का जान नसक्नेहरूका लागि यही जामेमस्जिद हाम्रो लागि मक्का हो, मौका गुमाउनु हुन्न ।”

रजिया लोग्नेको लागि दुआ माग्न पनि मस्जिद जान राजी हुन्थी । उनीहरू फर्केर आएपछि अब्दुल, हमिदको खुब तारिफ गर्दथ्यो, “बडो असल मानिस छ । आर्थिक रूपले सम्पत्र छ, आफ्नी स्वास्नीलाई एकदम माया गर्दथ्यो ।” अनि उदास भएर भन्ने गर्दथ्यो, “रजिया म गुनहगार हुँ, मैले नापाक काम गरेकोले अल्लाहले मलाई यो दुघटनाले एउटा सजाय दिएका हुन्, सचेत गराएका हुन् । अखिरत का दिन दोखज जानुपर्नेछ, म नरक जान चाहात्र । अल्लाह मियाँ, मलाई माफ गर ।”

यस्तो कुरा नगर्न रजिया ऊसँग अनुनय, गर्दथी, बिन्ती गर्दथी । तिमीलाई पाएर म एकदम सुखी छुँ, खुसी छुँ भन्थी । तर किन हो किन अब्दुल भित्रभित्रै जलिरहेको हुन्थ्यो ।
अब्दुललाई डिस्चार्ज गर्ने समय आउन लागिसकेको थियो । रजिया पनि अचेल निकै खुसी देखिन्थी अल्लाहले कृपा गरे– रहम गरे भनेर । अल्लाहको लाखलाख शुक्र३७ छ, धन्यवाद । आफ्नो लोग्ने, आफ्नो हरम बिसेक भएकोमा ऊ अल्लाहलाई मुरीमुरी धन्यवाद दिन्थी ।
रमजानको महिना चलिरहेको थियो । मुसलमानहरू रोजामा थिए, दिनभरि निराहार भएर व्रत बस्थे । आज पनि हमिद, अब्दुललाई भेट्न आएको थियो । अब्दुलले रजियालाई सेवई र खजुर किन्न बाहिर पठाएर हमिदसँग कुरा गर्न लाग्यो ।

अब्दुलले हमिदको हात समातेर विनित स्वरमा भन्यो, “हमिद मियाँ मलाई पैगम्बरबाट एउटा इलहाम प्राप्त भएजस्तो लाग्छ । मलाई अल्लाहले हजगर्न जाऊ, मक्का जाऊ भन्ने आदेश दिनु भएको छ । म अब यो साँसारिक मायामोहबाट छुटकारा चाहान्छु । म तिमीलाई एउटा परोपवारको काम सुम्पन चाहान्छु । यो पवित्र महिना हो, तिमीले मलाई सहयोग गर्ने बचन दिनुपर्छ । एक सच्चा मुस्लिमले धर्मको कामबाट नाइँ भत्र मिल्दैन, मलाई बचन देऊ ।”
हमिद बडो दुविधामा पर्यो । ऊ पनि एक सच्चा मुसलमान थियो, फेरि रमदानको महिना । सिकिस्त बिरामी भएर थला परेको बाल्यकालको मित्र, उसले सक्दो सहयोग गर्ने बाचा गर्यो । हमिदबाट आश्वासन पाएपछि अब्दुल भत्र लाग्यो, “हेर ! हाम्री रजिया अहिले पनि उस्तै पवित्र छ, जस्ती बिहा गर्नु अघि थिई । तिमीलाई थाहा नै छ, जब म तीनचार वर्षको थिएँ, मेरो मुसलमानी गर्दा खतना गरेको ठाउँमा बाँसको कर्चिले घोचिँदा संक्रमण भई पाकेको थियो । पछि त्यो घाउ बिसेक त भयो तर जननेन्द्रियका नसाहरू गुँडुलो परेर बडहरको फल जस्तो गुजुल्टो परेको छ । अब त्यो अङ्ग एक पिसाप फेर्ने प्वालको रूपमा मात्र बाँकि छ । तिमी भन यस्तो अवस्थामा मैले रजियासँग बिहा गरेर महापाप गरिन् ? के लाई अल्लाहले माफ गर्छ्न् ? तिमी मलाई यो पापबाट उन्मुक्त्ति देऊ, तिमी रजियासँग बिहा गर ।”

अब्दुलसँग छलफल भएपछि हमिदले रजियालाई आफूले पनि बिहा गर्ने कुरा सुनायो । केटी पनि फेला परिसकेकी छ तर उनको स्वीकृति लिनमात्र बाँकी भएको भन्दै उसले रजियालाई रोजाएर काठमाडौँमा थुप्रै लत्ताकपडा किन्यो, गहनाहरू बनायो ।

अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएपछि अब्दुल, रजिया र हमिद एउटै बसबाट सँगै आफ्नो गाउँ रहिमपुर आए । घर पुगेको केही दिनपछि अब्दुलले गाउँमा एक भोजको आयोजना गर्यो, इफ्तारीको आयोजना गर्यो । इष्टमित्र, मौलवी, हाजी सबै निमत्याइए । भोजको कार्यक्रममा रजिया सहित अन्य महिलाहरू पर्दा पछाडि बसेर सहभागिता जनाइरहेका थिए । उपस्थित भद्र भलादमीहरूको बैठकमा अब्दुलले रजियालाई पनि निम्त्यायो । ऊ लजाउँदै, डराउँदै पर्दा पछाडि आएर बसी ।
अनि केही गम्भीर भएर उपस्थित भलादमीहरूको ध्यान आफूतिर आकृष्ट गर्दै अब्दुलले रजियातिर हेरेर भत्र सुरु गर्यो, “रजिया एकदम नेक कन्या हुन् । उनले मलाई, मेरो परिवारलाई र मेरो सेवा स्याहारमा कुनै कमी राखेकी छैनन् । उनमा कुनै खोट छैन, तर म एक योग्य पति हुने क्षमता राख्दिन, म उनको योग्य छैन । म रजियालाई स्वतन्त्रता दिन्छु, उसलाई आफ्नो बन्धनमा बाँधी राख्न चाहन्न । उसँग सम्बन्धविच्छेद गर्न चाहान्छु । हाम्रो सम्बन्ध लोग्नस्वास्नीको रूपमा नरहेतापनि हामी सधैँ एक असल मित्र रहने छौँ ।” अनि उसले इस्लामी सरिअन अनुसार तीन पटक भन्यो –
“तलाक!”
“तलाक ! !”
“तलाक ! ! !”

“रजिया अवाक् भई, ऊ रुन लागी । यो के भयो, उसले के र कहाँ के गल्ती गरी, किन अब्दुलले यसरी तलाक दियो ? उसले केही थाहा पाइन ।
मानिसहरू खासखुस गर्न लागे । केही युवाहरूले विरोधको स्वर उठाउन चाहे । अनि मानिसहरूलाई शान्त पार्दैं भीडबाट उठेर हमिदले भन्यो, “इहदिनास सिरातल मुस्तकिम, अब्दुल एकदम नेक मानिस हुन् । उनी अल्लाह र उसका रसुलमा विश्वास राख्छन् । रजियासँगको तलाक पनि अल्लाहको रसुल हो । तपाइँहरूलाई थाहै छ, मेरी बेगम मरेकी पनि आज तीन वर्ष भयो । म एक्लो छुँ– म पनि परिवार बसाउन चाहान्छु । घरजम गर्न चाहान्छु । रजियाको स्वीकृति पाए म ऊसँग निकाह गर्छु । म उनलाई जीवन साथी बनाउन चाहान्छु ।”
उसले मौलाना तिर हेरेर हात जोड्दै निकाहका लागि स्वीकृति माग्यो । उपस्थित जनसमुदाय तर्फ हात जोड्दै समर्थन चाह्यो, अनि पर्दा पछाडिकी रजिया तिर हेर्दै सहयात्राका लागि याचना गर्न लाग्यो ।

गाउँका पाका मानिसहरू अब्दुलको प्रशंसा गर्न लागे, “क्यावात, क्यावात अब्दुल ! तिमीलाई हाम्रो शुभकामना छ ।” ंअब्दुल र हमिद आपसमा अङ्कमाल गर्दै एकअर्र्कालाईं बधाई दिए । पर, पर्दा पछाडि बसेकी रजिया एकै पटक मिलन र बिछोडको भुमरीमा परी । हर्ष र बिस्मातको भँगालोमा भासिई । उसको अनुहार भूपिको ‘मैनबत्तीको शिखा’ झैँ भयो–
एकातिर धप्पधप्प बलिरहेछ अनुहार !
अर्कातिर तप्प तप्प ढलिरहेछ अश्रुधार !!

Raju Sharma – Television

राजु शर्मा – टेलिभिजन

“के हो रमेश बाबु आज त सखारै पाल्नु भएछ नि” छिमेकीको घरमा टेलिभिजन हेर्न गएका रमेश बाबु प्रतिको व्यङग कस्न उनले किन चुक्थे र !
“आज कार्यालयबाट छिटटै फर्किएं कोठामा त्यसै बुिुसराख्न पनि मन लागेन त्यसैले काका कहां आउदा काका सगं भेटघाट पनि हुने टेलिभिजन पनि हेर्न पाईने हैन त काका” उस्ले पनि लाचारी ब्यक्त गर्यो ।
“ छोरा छोरीको जांच निजिकिदै छ त्यसैले आज टि, भि नखोलौं की ?” छिमेकिको आशय उस्ले प्रष्ट बुझयो ।
पैताला देखि टुप्पी सम्म रिस दौडियो । जुरुक्क उठेर वाहिरीयो । एउटा टि, भि किन्न सकेको भए यी नालाएक मिेकिको यसरी बेज्जत खप्नु पर्ने त थिएन् । मुटुबाट मुख सम्म आएको रिसलाई धुटुक्क निल्यो । अनुहार भरि एउटा मुस्कान दल्ने असफल प्रयास गर्यो ।
भोलि पल्ट कार्यालय जान घरबाट निस्कियो । खल्ति छाम छुम पार्यो । उसको एउ६ा तल तल छ भात खाए पछि सुपारी चपाउनै पर्नै । आफनो पहिरनको सम्पूण खल्तीहरु छाम छुम पार्दा पनि एक टुक्रा सुपारी भेट्टाउन सकेन् । एक टुक्रा सुपारिको लागि आशा रामको पसल तर्फ आंखा फाल्यो । पसल अगिल्तिर गएर ठिङग उभियो।
“ अफिस तिर हो कि कसो हो बाजे ” । आशा रामको जि१ासामा उस्ले मुन्टो हल्लायो ।
“ दुई टुक्रा सुपारी देउ त ।” एक रुपैंयाको नोट पसार्यो ।
आशा रामले शिशि भित्रबाट दुई टुक्रा सुपारी उस्को हातमा थमाई दीयो । एक टुक्रा मुख भित्र हुल्यो । अक्र्राे एक टुक्रा पाईन्टको खल्ति भित्र छिरायो । ङिच्च दांत देखाएर पलाएन हुन खोज्यो ।
“ बाजेको छोरा छोरी कति वटा छन् ?” आशाराम साहुले कुरा कोट्टयायो ।
आशा रामको प्रश्नमा छाति फुलाएर “दुई छोरा दुई छोरी” गर्भले फुक्यो ।
“बाजे मात्रै हेर्दा खेरी सोझो जस्तो ? तर छोरा छँेरी त स्मार्ट रहेछन् नि ?” आशारामले कुरा कोटयायो ।
उस्को शरीरमा शंकाको सानो छिद्रा पर्यो । शंकैं शंकामा सोध्यो “तिमीले के आधारमा भनेका हौ ?”
“आ बाजे पनि बाजेको छोरा छोरी मेरै पसलबाट त फोन गर्छन नि । फोनमा भएको कुरा म बुझदीन र ?”
आशा रामको स्पष्टोक्तिले उस्मा शंकाको बादल मडारीन थाल्यो । आशा रामको बोलिबाट निस्किएको प्रत्येक शब्दले उस्लाई च्वास च्वास घोच्न थाल्यो । कतिखेर उस्ले दात ङिच्च पार्यो र त्याहांबाट पलाएन भयो उस्लाई पत्तै भएन ।
“एउटा जाबो फोन हालिदिन सकेको भए छुसि साहुले ब्यङग कस्न त पाउने थिएन् ?“
उस्ले बा६ोको छातिमा एक्कासि अफुलाई लुरुलुरु हिडिरहेको महसुस गर्यो । आफनो नालाएकी पनमा उस्को लोग्ने मान्छे नजानिदो किसिमले जाग्यो , रिसले दांत चपायो । कल्पनामा नै भए पनि उस्ले छोरा छोरीको गालामा कस्सेर एक एक ठप्पड बजायो । “एउटा टेलिफोन र एउटा टेलिभिजन किनेर राख्न नसक्ने छुसिले हैकम लादन खोज्नु हुट्टि टयांउले आकाश थाम्ने प्रयाश गरे जस्तो त न हो“ उस्लाई आफै प्रति धृणा उर्लिएर आयो । “यस्तो छुसि नालाएक मान्छेले महानगर पालिकाको छातिमा गल्र्याम गल्र्याम बुट बजार्ने अधिकार पनि छैन् ।“ उस्ले आफंैलाई धिक्कार्यो ।

राति सुत्ने बेलामा श्रीमतीको अर्को घोषणा जारी भयो “घरमा एउटा टेलिभिजन हेरुं भनेको जिन्दगी त्यसै बित्यो ।”
उस्ले फकाउदै भन्यो “छोरा छोरी पढदैढन टेलिभिजन लेराए पछि उनिहरु टेलिभिजनमा बढि पढाईमा कम ध्यान दिन्छन् , पढाई बिग्रन्छ , बरु उनिहरुको पढाई सकिए पछि लेराउंला नि हुन्न् ।”
उ किन फक्किन्थि र ? झन मुख बंगाई “नाच्न नजान्ने आंगन टेडो , छिमेकिका घरमा बढेमानका टेलीभिजन छन् कोठै पीच्छे । टेलिफोन छन् तलै पिच्छे । तैपनि उनिहरुका छोरा छोरी राम्रो श्रेणिमा पास हुन्छन् । खाने मुखलाई जुंगाले छेक्दैन ।” श्रीमतिको धारा प्रबाहा रोकीएन ।
घुप्लुक्क मुख छोपेर सुत्नुमानै कल्याण सम्झीयो ।

भोलि पल्ट सबै सगैं बसेर भात खांदै थियौं । श्रीमतीले कुरा कोटयाई हालि “आज त बिर्सिने होईन नि ?”
“दुई चार दिन पखन” अझै सम्झाउने प्रयत्न गर्यो ।
“अबत ढाटन पाईन्न है ?”अबत झन श्रीमती सगैं हो मा हो मिलाउदै छेरा छोरी सबै एकै ढिक्का भैदिए । छोरा छोरीहरुलाई उठेर एक एक लात र दुई दुई चडकन चडकाउने ईच्छा भयो…., तर सधैं झै परिस्थितिको अगाडि लत्रक्क संग गल्यो । हिजोको घटनालाई उग्राउन थाल्यो ।

सालीको घरमा निम्ता मनाउन स–परिवार गएको ।

भर्खरै तयार भएको आघुनिक बंगला ।

बगंलाभित्र सजिसजाउ बेडरुम , डाईनिङरुम ।

बेडरुम भित्र बिस ईन्चिको कलर टेलिभिजन दराजमा थुनिएर हामिहरु प्रती ब्यङग कस्तै हांसिरहेको ।
मन भित्र गुम्सीएको श्रृष्या र लाचारी पनको वेदना बोकेका बाह् जोर आंखा एकै पटक झिलिक्क झील्कीएर त्यस टेलिभिजनमा गएर घस्सियो । मेरो कान्छी छोरी आफुलाई थाम्न नसकी त्यस आधुनिक संसारको जादु सम्म पुग्न सफल भई र लामो सास लिई । त्यसलाई छाम्ने दुषप्रयास गर्न थालि । त्यसको दुर्लब स्नेहले आफनो तिर्खाएका आंखाका नानि भित्र सजाउन थाली , अनायास सुकोमल ओठ उघारी “आहा कस्तो राम्रो टेलिभिजन ?”
उस्को कन्सीरीको रौ तात्यो । मुटु पट्ट फुटला जस्तो भयो । छटपटि बड्यो । कान्छी छोरीले टेलिभिजन उचालेर मेरो टाउको माथि गल्र्याम्म बजारेको अनुभब भयो ।
अब पालो आयो मेरो कान्छो छोरोको उ पनि के कम टेलिभिजन हेर्न हतारियो र बिस्तारै मुख बायो । उस्को आसय टेलिभिजन खोलिदिय हेर्न पाईन्छ भन्ने थियो । मेरी श्रीमती झन के कम हुन्थी र बहिनीको सामु बड बडाइ हालि “एक पल्ट टेलिभिजन खोलन् ?”
बहिनी पनि किन कम हुन्यी र “भान्छाको काम त्यसैछ पहिला भान्चाको काम सकुं अनि टेलिभिजन खोलांैला ? हिडनुस भान्चामा” मेरो श्रीमतीको अनुहारमा चुक छरेको प्रष्टै देखियो । बाध्यताको सामु उ पनि लुत्रुक्क परी ।
उस्को अभीभाबकत्व मुर्छा पर्यो ।

एक वर्षको अन्तर द्धन्द पछि उस्ले कठोर संकल्प लियो । ब्रम्हान्डै धुलो पिठो भए पनि । आकाशै खसेपनि , दशैंको पेश्की र तलब जोडजाड गरेर भए पनि एउटा टेलिभिजन नकिनी छाडदिन् ।

आखिर दशै पेश्की र तलब पाउने दिन पनि टुप्लुक्क आयो । घर परिवारहरुका आंखामा उमङग छायो । स्वास्नीको अनुहार भरी उषाको लाली चम्कीएको देख्न पाईयो ।
“भोलि त दशैं पेश्की र तलब दुबै हातमा थाप्ने दिन हैन त ?”
“हो ?”
“एक बर्ष पछिको पर्खाई विर्सनु होला नि ? सम्झनुभा छ हैन् ? फेरी कुनै छुटटै बहानाको अबिस्कार गरिसक्नु भएको त छैन् ? यस पालि त यता उता भन्न पाईन्न ।” श्रीमतीले बिर्सेकि रहिनछ । दिन रात यसैको सपना देख्थी की ? कसो ।
“बिर्सैको छैन किन बिर्सन्थयें ? वरु पुग्ने हो वा होइन” अलीकति शंका ब्यक्त गर्यो ।
“थप थाप….. सर सापट गर्नु पर्छ नि…. । अब छोरा छोरीले पनि रहर गरिरा छन् त्यसै उम्कन कहां पाईन्छ र ?” श्रीमती अली नरम भई ।

उस्ले खल्ति अलि उकास्सीए जस्तो अनुभब गर्यो । यो दिगभ्रमित त पक्कै होईन् । जेहोस पक्कै उस्को खल्ति आज एक बर्ष पछि अलिकति बढि रकमले भरीएको थियो । सधैं स्याप्रीएर चाउरी परेको खल्ति आज पुष्ट भएर उकासिएको देख्दा उस्को आत्मा आनन्दको भुंमरीमा पौडिन थाल्यो । गर्भले छाती फुलेर आयो ।
दशैंको आगमन सगैं कार्यालयमा रौनकता छाएको त छदैंथियो । यो प्रत्येक बर्षको नियमिततानै हो । प्रत्येक दशैंमा झै यस दशैंमा पनि सरकारले एक महिनाको तलब बोनसको रुपमा सबै कर्मचारीलाई बांडेकै थियो । त्यसैले होला ? कर्मचारीहरु प्रसन्न देखिएका थिए ।
कार्यालयमा सखारै सुन्यता छाउन थाल्यो । सबै कर्मचारी धमाधम तलब थाप्दै एउटा न एउटा बहाना बनाउदै कार्यालयबाट वाहिर जान थाल्य । उस्को पनि आज बहुप्रतिक्षीत दिन भएकोले गैर्वान्वित हुनेनै भयो । उस्को पनि आज ठूलै आबश्यकता पुरा गर्नु छ । आत्मा सन्तुष्टिको छुटटै परिकार छान्नु छ अनी कपा कप आफु पनि खांदै अरुलाई पनि खुवाउनु छ । घडिले तिन बजेको संकेत दियो । पांच बजे सम्मको जागिर आज तिनै बजे छोट्याएर हिडने बिचार लियो । त्यसैले उ बाहिरियो । बाटामा निकैनै चहल पहल बढेको देखिन्थ्यो । हरेक दशैं ताक यस्तै हुने गर्दथ्यो ।
उ सरासर न्यूरोड तिर हानियो । बाटोमा उस्को हात धेरै पल्ट पाईन्टको खल्तीमा गएर टांस्सिन्थयो । नोटको सुरक्षको खातिर उस्ले खल्तीको सुरक्षामा पुरै ध्यान दिने सोचाई वनाई रहेकै थियो । त्यसैले उ कुनै जोखिम नलिई नोटको सुरक्षमा मात्र आफुलाई केन्द्रीत गराएको थियो ।
हिसाब किताब गर्ने फुर्सत उस्लाई आज कहां छ र ? उस्को मानस पटलमा सलाइड बनेर टेलिभिजन भित्रका दृष्यहरु यता उता सलबलाएको मात्र महसुस भैरहेको थियो । उस्ले ठम्माएको र बुझे सम्मको सम्मपूर्ण अक्कलहरु प्रयोग गर्दा पनि उस्को खल्तीको नगदले ठुला ठुला सपनाहरु खरिद गर्नै हिम्मत जुठाउन उस्ले सकेको थिएन् । उस्ले केबल एउटा ज्ञद्ध ईन्चीको चाइनिज टेलिभिजन किनेर काखी च्याप्ने जमर्को गर्यो । उस्को बर्षौ पछिको धोको पुरा गर्ने मनसाएले न्यूरोडका गल्ली गल्ली चाहार्यो । चोटाकोठा घुम्न भ्यायो । संम्पूणर््ँ डिलर , सबडिलर , खुद्रा सबै पसलका कोठाचोटाहरुमा चियाउन पुग्यो । मोल मोलाई गर्यो ।
बिना परिश्रम बिना मूल्य धेरै पल्ट उस्ले चाहंदा नचाहंदै पनि साथि भाईको मुखबाट टेलिभिजन को बारेमा कथा ब्यथाहरुको पोको फोएर सुन्न भ्याएकै थियो । उस्ले धेरै अधि देखि सांचेर राखेको ति सब कथा ब्यथा र अनुभबलाई एक पछि अर्को गर्दै फुकाएर उगराउन थाल्यो । त्यसैको निचोड स्वरुप उ महांबौद्धको गल्ली भित्र चियाउन पुग्यो । चिनियां उद्धार निति र नेपालको खुल्ला ब्यापारबाट मौलाएर छुटटै न्वारण गरिएको बजार खासा बजारलाई लम्बाई चौडाई उचाई र गहिराई सम्पूर्णँ परिबेशबाट छाम्न थाल्यो । बजारको निरिक्षण पश्चात उस्ले एउटँ १४ ईन्चीको रंगिन टेलिभिजन खरिद गर्ने निचोडमा आफुलाई पुर्यायो ।
धेरै शंका उपशंका विच वल्ल एउटा १४ ईन्चिको रंगिन टेलिभिजन छान्यो । मोल मोलाईमानै उस्ले धेरै समय खर्च गर्यो । उस्को खल्तिको नगद नाराएण मध्यबा६ अझै केही नगद नारायण उब्रने हिसाब किताब देखिन आएकोले उ अझ हसिंलो बन्यो । आफुसंग भएको रुपैयां मध्य तिन चौथाई ठयाम्मै साहुलाई सुम्पीएर उस्ले एउटा बाकस छान्यो । समाजको बुझरुक कहलिएको , जान्ने सुन्ने भएको , सरकारी कर्मचारीे उ आफुलाई निकै जान्ने सुन्ने भएको ठान्थ्यो । त्यसैले त बुज्रक वनि धेरै सोध खोज र परीक्षण पश्चात एउटा ठूलो बाकस आफनो भागमा छुट्यायो ।
आफनो भागको एउटा ठुलै कागजको बाकस च्यापेर फुत्त बाहिर निस्कने असफल प्रयास गर्यो । वाकस ठूलै भएकोले उस्को प्रयास सफल हुन सकेन् । भरियालाई खोज्न उ बाहिरीयो । धेरै बेरको मोल तोल पछि भरियाको ज्यालामा उस्ले सहमती जनायो । भरीयालाई लिएर पसल भित्र छिर्यो । भरीयाको ढाडमा बाकसलाई वोकाएर उ पसलबाट वाहिरीयो । भरीयाको पछि पछि लाग्यो ।
यो बाकश बोकाएर घर सम्म पुग्न त सकिन्न भन्ने निषकर्ष निकाल्यो । चौबा६ोमा लगेर भरीयाले बोकेको वाकस विसायो । “हात्ती छिर्यो पुच्छर अडक्यो“ गर्न पनि त भएन नि ! त्यसैले उ टयाक्सी खोज्न थाल्यो । राजधानिमा डेरा जमाएको धेरै बर्ष बितिसक्दा पनि उस्ले कुनै दिन पनि टयाक्सी चडन पाएको थिएन् । त्यसैले उ अल्मलियो । जता हेर्यो उतै टयाक्सी नै टयाक्सी……! टयाक्सी टयाक्सी बिचबाट उस्ले एउटा पनि टयाक्सी छनोट गर्न सकेन् । उ दिग्भ्रमित भएर टवाल्ल परेर हेरी मात्र रहयो । उसैको सामुन्ने आएर एउटा टयाक्सी टक्क रोकियो । उ टयाक्सी तर्फ बडयो । यत्तिकैमा एउटा अधबैंशे आईमाई टयाक्सीको ढोका खोलेर भित्र छिरी । टयाक्सी अगाडी बडयो । उ नतमस्तक भएर हेरिरहयो । एउटा निरीह सरकारी कर्मचारी हुनुको पिडा उस्ले भोग्यो ।
उस्को महिनाभरको तलबले छाक टार्न मात्र पनि हम्मे हम्मे पर्ने अबस्थामा उस्ले टयाक्सी मात्र नभै कुनै पनि सार्बजनिक सबारी साधन चडने कल्पना पनि गर्न भ्याएकै थिएन् । त्यसैले उ घर र कार्यालयको दुरी लाई आफना पाईतालाले नै नापेर भ्याउने गर्दथ्यो ।
अनेक प्रयास बाबजुद बल्ल बल्ल दोब्बर भाडा दिने सर्तमा एउटा टयाक्सीलाई मनायो । आफनो प्रयासलाइ ठुलै बिजयको रुपमा लियो । सकी नसकी बाकस उचालेर टयाक्सी भित्र छिरायो ।
बिस्तारै बिस्तारै टयाक्सीले आफनो गति बडाउन थाल्यो । उस्ले डाईभरको अनुहारमा आंखा नचाउन भ्यायो । कालो चुक छरेको अनुहार भित्र ड्राईभर रुपी मानबता नियाल्ने प्रयास गर्यो । मोल मोलाई गर्दा उस्को र ड्राईभर बिचमा एकै छिन तनाब सिर्जना भएको थियो । त्यसैले ड्राईभर रुपि मानबलाई दानबको रुपमा रुपान्तरीत गर्ने जमर्को गर्यो ।
“अलि विस्तारै हाकन भाई खाल्डा खिल्ीको जोल्ठीनले मेरो टेलिभिजन ाएल बन्न के बेर ।” बाकस दरो गरी च्याप्यो ।
“किन डराउनु भएको दाई केहि हुदैन ” । डाइबरले अश्वस्त पार्यो । ड्राईभरको नरम ब्यबहारले ड्राईभर प्रतिको उस्को सोचाई गल्र्याम्म ढल्यो ।
“तै पनि होसियार हुनु नराम्रो पनि होइन नि ?” उसको जबाफमा ड्राईभरले गेर बदल्यो । टयाक्सी झन हुत्तीएर हुंईकियो । उस्को मुटुको ढडकन बढयो । दुबैहातले बाकसलाई कस्सेर समायो । टयाक्सी भित्र पनि उसले चैनले सास फेर्ने फुर्सत पाउन् । एउटा घुम्तीमा गएर डा्रइभरले घयाच्च ब्रेक थिच्यो । डाईभरको सिट पछिल्तीरको भागमा गएर उस्को मुन्टँे ठोकियो । तैपनि उस्ले बाकसलाई हल चल गर्न दिएन् । बाकसको हेर बिचारमा आफनो दुखाई पनि बिर्सियो । डाइभर नबुझीने भाषामा फत फताउन थाल्यो ।
“के भयो र भाइ ?र्” बिनम्र भाबमा सोध्यो ।
“के हुनु नि ? घुस ख्वाएर लाईसेन्स लिन्छन सालाहरु….? अनि जथा भाबी चलाउछन् ?” उस्ले आक्रोस ब्यक्त गर्यो ।
अगाडि पछाडि गाडिका तांतिहरु लइृन लागिसकेका थिए ।। सबै गाडिका हर्नहरुले बाताबरण गुन्जाय मान भयो । सबैलाई हतारो छदैथियो । उस्को आंखा भने आफनो सामुन्नेमा रहेको मि६रमा गएर ठयाम्मै ठोकियो । उ हेरेको हेरे भयो । मिटर नेपालको गरिबी जस्तै गरेर छिटो छिटो बडदै थियो । “नेपालको बिकाशको गतिमा किन हिडन सक्तैन यो मिटर” उ मुर मुरीयो ।
उस्को टयाक्सी डेराको मुखैमा आएर थ्याच्च रोकियो । टयाक्सीको घयार ….घयार…आबाजले उस्की श्रीमती झयालबाट फुत्त देखा परीन् । उनको मुहारमा कान्ति छाएको खुट्टयाउन उस्लाई कुनै कसरत गर्नु परेन । “ये के हेरीराखेको छौं ?” उस्ले मद्यतको लागि गुहार्यो ।
सबै एकै पल्ट टयाक्सीलाई छोप्न आई पुगे ।
“बिस्तारै निकाल है ?फुटला ?” उस्ले सतर्क पार्यो ।
उस्ले घरको रौनक , ईज्त र प्रतिष्टा निकै बडेको महसुस गर्यो । गर्भले छाति फुलायो । वरीपरी छर छिमेकिका घर आंगनमा एउटा गर्भको आंखा फाल्यो । सबै छिमेकीहरु आंगनमा आउन र उस्लाई हेरुन्….. । उ संग टेलिभिजनको बिषयमा कुरा गरुन् । उस्ले जे चाहेको थियो त्यो भएन् ।
विहानै उस्ले उर्दि जारी गर्यो “बेला न कुबेला टेलिभिजन खोल्ने होईन नि ? वेलुका दुई घण्टा मात्र खोल्नु ? काम न काजका हिन्दी सिरियल नहेर्नु …….ज्ञयान गुनका …समाचार मुलक कार्यक्रम मात्र हेर्नु ?”

वेलुका सखारै कार्यालयबाट घर फर्कियो । उस्ले तनलाई कार्यालयमा टिकाई राख्न सकेन । उस्को मन र मष्तिस्क घर र घरमा भएको टेलिभिजन प्रति मात्र केन्द्रित भैरहेको थियो । वेचैनिले उस्को शरीर तातिएर फुटला जस्तो भयो । टाउको तातेर टन्किन थाल्यो । ह्दयमा ब्यथा , मनमा कैतुहलता अनि शरिर आलश्यमा डुबेको जस्तो अनूभुतिले गर्दा उ कार्यालय समय भन्दा अगावै घर भित्रीयो ।
कोठाको दृष्यले उस्को मुटुको धडकन बडयो । छोरा छोरी , श्रीमती सबै टेलिभिजन अगाडी झुम्मीएर हिन्दी टेलिसिरीयलमा आफुलाई रुपान्तरण गर्दै गरेको देख्यो । त्यो दृष्यले उस्ले दांत चपायो । उस्को कन्सीरीको रौं तन्किएर ईलास्टिक बन्यो । मस्तिष्कमा ज्वला बल्यो । उस्ले कति गर्दा पनि रीसलाई दबाउने हिम्मत जुटाउन सकेन् । टेलिभिजन बन्द गरेर रीसलाई साम्य पार्यो ।
एकछिनको लागि घर भरी सन्नाटा छायो । सबै आ आफनो कोठा तर्फ पलाएन भए । उ पनि ओच्छयानमा गएर लम्पसार पर्यो । श्रीमती फत फताउदै बाहिर लागी ।
जुन उदेश्यले उ घर फिरेको थियो ।

टेलिभिजन सामुन्ने बस्ने ।

श्रीमतीलाई मिठा मिठा परीकार बनाउन लगाउने ।

मिठा मिठा परीकार खादैं टेलिभिजन हेर्ने ।
कोठाको बाताबरणले उस्को उदेश्यमा पूर्णबिराम लाग्यो । जुन कौतुहलताले उस्लाई सताएको थियो । त्यहि बाताबरण कोठामा देख्दा उस्को कौतुहलता सत्य साबित भएर झुलुक्क झुल्कियो । निमेष भरमै उस्ले निभाई दियो । उस्ले आबेशमा आएर टेलिभिजन बन्द गर्यो । यो उस्ले ठिक गर्यो या गरेन् ।
यकछिनको मौनता पछि पल भरमै उस्ले गल्ति महसुस गर्यो । “हेर्न लेराएको हो हेरेर के भयोत ?बिथ्यामा बन्द गरेछु । हेर्न लेराएको नहेरेर त्यसै राख्नु पनि त भएन नि ! उमेरमा नहेरेर कैले हेर्नु त ? बिचरा छोरा छोरी बिचरी श्रीमती …।“ परिवार प्रति मायां ओर्लिएर आयो । आफनो गल्तिमा पश्चाताप महसुस गर्यो ।
विस्तारै उ साधारण अबस्थामा फर्कियो । उस्मा कौतुहलता त छदैंथियो । टेलिभिजन हेर्ने उत्कण्ठ अभिलाषले गर्दा त उ सखारै कार्यालयबा६ घर फर्कियो । जुन उदेश्यले उ फर्किएको थियो । त्यो उदेश्य पुरानभए पछि निस्चयनै उस्को मन र मष्तिस्क घायल बन्न पुग्यो । बिस्तारै हात लम्काएर टेलिभिजन खोल्यो । टेलिभिजनको पर्दा भित्रको दृष्यमा आफुलाई हराउने प्रयास गर्यो तर उस्को प्रयास सफल हुन सकेन् । मन र तनमा उ बिरामी बन्दै जान थाल्यो । कोठाको वातावरणमा उ र उस्को सामुन्नेमा टेलिभिजन एकोहरो फत फताई रहेको थियो । उस्लाई केहि नपुगे जस्तो , केहि अपुग भए जस्तो महशुस भयो । केहि कमि त भएकै हो भन्ने अनुमान लगायो । कोठाको बाताबरण सुनसान र उजाड जस्तो लाग्यो
उसले कण्ठ फुलाएर चीच्यायो “ए तिमिहरु कहां छौ ? आवो ? ” सवैलाई एक मुस्ट निम्तो दियो ।
पल्लो कोठाबाट कुनै जवाफ र प्रतिकृया आएन । उस्ले पुन प्रयास दोर्यायो । “ठूले …ठूली….साने…..सानी….” सबैलाई छुट्टा छुट्टै सम्बोधन गर्यो । अझ उस्को प्रयास सफल हुन सकेन । उताबाट कुनै जबाफ फिरेन । घरी टेलिभिजनमा ३री वल्लो पल्लो कोठामा उ आफुलाई केन्द्रित गरीनै रहयो ।
वेचैनिले उ छटपटाईनै रहयो । टेलिभिजनमा देखा परेको दृष्यमा उस्को ध्यान जान सकिरहेको थिएन । उस्को क्षेणिक आबेशले उस्लाई घायल बनाउदै लान थाल्यो ।
श्रीमती च्याठिदै भित्र छिरी “हेर्नु नि ! आफु मात्र मन लागेको ” अब छोरा छोरी हेर्दैनन टेलिभिजन । आफैं एक्लै हेर्नु भै हाल्यो नि ? ” श्रीमतीको रिस साम्य भैसकेको थियन् ।
“भैहाल्यो ….अब आएर हेर्नु नि ? मैले मात्र हेर्न लेराएको हो र ? जे पायो त्यो पो नहेर्नु भनेको ” परिस्थिति सामु सिर निहुर्यायो ।
“जेपायो त्यो भनेको के हो…….?जे राम्रो लाग्छ त्यो हेर्न पनि पाउनु पर्यो नि ?” श्रीमती किन कम हुन्थि र ।
“ल भैगो जे मन लाग्छ त्यहि हेर्नु” बाक्य पनि पुरा भएको थिएन् । वल्लो कोठा पल्लो कोठाबाट छोरा छोरीहरु हुरीदै आएर टेलिभिजन वरी परी झुम्मीए ।
अब उनिहरुको फर्माइस बडन थाल्यो । जाबो एउटा टेलिभिजनले उनिहरुको छुट्टा छुट्टै फर्माईस पुरा गर्न सक्ने कुरै भएन् । जेठो आफनो फर्माईस पुरा गर्न च्यानल फेर्न थाल्यो । जेठी के कम हुन्थी र ? उ पनि आफनो इच्छामा च्यानल यता उति नचाउन थालि । त्यो सबै हेरेर बसीरहेकि कान्छी मात्र किन कम हुन्थी र ? उ पनि च्यानललाई यता उति नचाएर घुमाउन थाली । कान्छो त अझै बाकी छदै थियो । उ त झन के कम हन्थ्यो र ? च्यानललाई अन्तै फर्काई दियो । एउटा रिमोटकन्ट्रोल आठ हातमा यता उता तानिएर घाएल बन्यो । आठ हातको थिचाइले रिमोटकन्ट्रोल थिल थिलो भयो ।
श्रीमती कुर्लन्थी “त्यो घर परिवार सम्बन्धि सिरीएल आउने बेला भएन् ?”
मेरो समाचार हेर्ने अभिलाषा परिवारको आ आफनै फर्माईसमा ३ाएल वन्दै जांदै थियो ।
सबै जना वेलुकाको खाना खाईवरी ओरीपरी झुम्मीएर टेलिभिजनलाई गुरु थाप्दै यकलब्य बनि ध्यान मग्न थियौं । जेठि छोरीले आफनो ईच्छामा च्यानल फेरी । जेठो छोरोले पनि त्यसै गर्यो । श्रीमती के कम हुन्थी र ? हुत्तीएर रिमोट थुति अनि जानि नजानि च्यानल घुमाउन लागि । कान्छी छारीलाई आमाको कृयाकलाप पाच्य भएन । हातैबाट रिमोट थुतेर आफनो माग पुरा गरी । कान्छो छोरो केकम हुन्थयो र ? दिदीको हातबाट रिमोट छिनेर च्यानल धुमाउन थालिहाल्यो । यि सब दृष्यहरुले मेरो पाईताला देखि टुप्पी सम्मको भागमा रीस डौडिएर कुदन थाल्यो । अभिभाबकत्वले दाह ङिच्याएर जिस्काउन थाल्यो । धैर्यको बांध फुटयो । वाजले चल्ला झम्टीउझै रिमोटमा मेरो हातले झम्टा हान्यो । समाचारको च्यानलमा गएर टक्क रोकियो । छोरा छेरी श्रीमती सबेै मेरो अनुहारमा एकोहरो टोलाई रहे । म गर्भले छाति फुलाएर आफनो बिजय उत्सब यकोहरो टेलिभिजनमा केन्द्रित भएर मनाउन थालें ।
एकै पलमा टेलिभिजन फिस्स फुस फुसायो । टेलिभिजनको ढाडबाट अलि कति धुंवाको मुस्लो उडयो । टेलिभिजनले बिश्राम लियो । सबै मिलेर रिमोट थिच थाच पार्यौं । टेलिभिजनलाई चारै तिरबाट सुम सुमायौं । यता हल्लायौं , उता हल्लायौं , टेलिभिजनले सासफेर्ने लक्ष्यणै देखाएन् । सबैको आखा टेलिभिजनमा केन्द्रित छदै थिए । ……..सबै टोलाएर हेरीमात्र रहयौं । ……….टेलिभिजन चिर निद्रामा समाधिस्थ भयो । हामी अबाक टोलाई रहयौं ।

Raju Sharma – Bisarjan

राजु शर्मा – बिसर्जन

जब म कोठा भित्र छिर्छु । उ पलङमा पलिटरहेकै हुन्छ । हातमा किताबको ठेली । ओठमा ठुटो चुरोट । उस्को नियमितता नै हो । यत्र तत्र छरपस्ट किताबै किताबहरु । भित्ताका र्याकहरुमा पनि अटेश मटेश गरेर किताबका तांतिहरुनै लईन बद्ध भएर बसेका देखिन्छन् । एउटा अब्यबस्थित कोठा भित्र अब्यबस्थित जिन्दगी बांचिरहेको छ उ । एकाग्रतालाई भङ्ग गर्न नचाहेर हुन सक्छ ? सल्काएको ठुटो चुरोटको छोटो पनलाई समयमै महसुस गर्न सक्तैन् फलस्वरुप आंैलाका काप सबै निकोटिनको दागले पहेंलो भएर रङिगसकेका छन् ।
मेरो आगमनमा उ झस्कीन्छ । उस्को एकाग्रतामा बादा परेको महसुस गर्छु । उ मलाई भित्र छिर्ने निम्तो दिन्छ । पलङको पुछार तिर आखां फाल्छ । उस्को ईसारा मुताबिक पलङको पुछारमा गएर थ्याच्च बस्छु ।
नव्वेशालको भूकम्पले पनि भत्काउन नसकेको जिर्ण घर । कांचो इट्टाको जोडाईमा उभिएर पनि तन्दुरुस्त देखिन्छ । महानगरपालिकाको छातिमै अबस्थित जीर्ण तर तन्दुरुस्त देखिने घरको छिडिमा उस्को कोठा छ । भूईका माटाका टुक्राहरु उप्किएर खोबिल्टाहरु बनेका छन् । वरिपरिका गाहको कापहरुबाट चिसो रसाईरहेको छ । नाममात्रको सानो कोठामा एउटा थोत्रो पलङले कोठाको आधा भाग ओगटेको छ ।
उ थोत्रो स्टोपमा दम दिन थाल्छ । सलाई कोरेर सल्काउछ । स्टोेप दन्किएर बल्छ । निमेष भरमै झयाप्पै निभ्छ । उ पुन कोशिश दोहर्याउछ । तै पनि उस्को कोशिस खेर जान्छ ।
“शायद मट्टितेल सकिएर होकी….. ?” मेरो जीज्ञासामा बाकसको कुनाबाट पांच लिटरको ग्यालन झिग्छ । ग्यालनको पिद सम्म मात्र अस्तित्वमा रहेको मट्टितेल ढल्काएर स्टोभ भित्र चुहाउछ । पुन दम दिन्छ । सलाई कोर्छ । घरर …घररर……स्टोेप दन्किएर बल्न थाल्छ । एउटा थोत्रो तपेश स्टोप माथी बसाल्छ । दुई गिलास पानि तपेशमा खनाउछ । एक चिया चम्चा चिया पत्ति होम्छ । दुई चम्चा चिनी पनि त्यसैमा खनाउछ ।
“फिक्का चिया चल्छ हैन्” बास्तबिकता उदाङगो पार्छ ।
“तिमिले ख्वाए पछि जे पनि चल्छ” आत्मिएतामा दांत मुस्कुराउछ ।
चिया उम्लन थाल्छ । स्टोप निभाउछ । स्टिलका दुई गिलास सतर्क पार्छ । थोत्रो लुंडो हातमा लिन्छ । तपेशलाई अठयाउछ । चिया खन्याउछ । एउटा गिलास म तर्फ बडाउछ । अर्को आफैं समाउछ । सुरुप्प …. सुरुप्प …. गर्दै चिया पिउन थाल्छ । “ गुलियो त छ हैन् ?” म तर्फ आखां फाल्छ ।
“छ……तिम्रो आत्मीयतामा चास्नी मिसिएको छ ” वास्तबिकतामा ह्दय बोल्छ ।
चियाको सर्को सगैं म पुन कोठा छाम्न थाल्छु । साहित्य , दर्शन , मनोबिज्ञान , कला , संस्कृति , राजनिति , आदिका अनगिन्ती किताबहरुका पंक्ति बद्ध तांतिहरु तर्फ आखां नचाउछु ।
उस्को कोठामा आउनु । एक गिलास फिक्का चीया पिउनु । उस्को विगत खोतल्नु । वर्तमानलाई समसुमाउनु । उस्को सामिप्यतालाई नजिकबाट आत्मासाथ गर्नु । यत्तिनै हो मेरो उ प्रतिको दैनिकी ।
“डेडामा पनि यती बिघीं किताब को संग्रह । ” म आश्चर्य प्रकट गर्छु ।
“लेख रचनाहरु छापिन्छ । धेर थोर पारिश्रमिक आउछ । ती पारिश्रमिक मध्य आधा जीबन यापनमा र अधा पुस्तक खरीदमा खर्चने गर्छु ।” उस्को जबाफ सलल बग्छ । यो पनि एउटा नियमितता भित्रको वास्तबिकता मात्रै त हो । मेरो जीज्ञासा र प्रश्नमा उ सधैं जसो सलल बग्ने प्रयत्न गर्छ ।
मेरो आस्ता र बिश्वाशको पात्रको रुपमा उ मेरो दैनिक जीवनमा खोटो टास्सीएझै टासीं रहेकै छ । जसलाई उपकाउन म कदापी सक्तिन् । मलाई गर्भ छ । म उस्को सामिप्य हुन सकिरहेकोमा । उस्को बिगत र आगतको तुलनाले नै मलाई उ प्रती आकर्षित तुल्याएको हो । मैले जैले देखि उस्लाई चिन्न थालें त्यस बेलादेखिनै उ मेरो आस्ताको केन्द्र बिन्दु बन्न थाली हाल्यो । त्यस बेलादेखी म उस्लाई आदर्शको रुपमा हेर्ने गर्छु ।
जुन दिन म उस्लाई भेटन पाउदिन त्यस दिन मलाई पक्कै निद्रा लाग्दैन् । प्यास भोग केहि पनि हुदैन् । जीन्दगिमा कता कता के के नपुगे जस्तो लाग्छ ।
“सांच्चैनै राम्रो पुस्तकालय वन्न सक्छ तिम्रो कोठा ” हिजो अस्तिकै बाक्य दोहर्याउछु ।
सधा झै उ थप्छ “ठिकै छनि ! म मरे पछी …..यहि कोठालाई पुस्तकालय घोषण गर ” ।
उस्को त्यो बाक्यले मलाई नमिठो सगं चीमोटछ । पलभरको लागि नरमाईलोले गांज्छ । सांच्चैनै उ मर्यो भने …….? म कल्पनाबाटै पनि नराम्री तर्सन्छु । “यस्तो वाईयात कुरा पनि गर्ने हो मर्न त सबै मर्छन तर पनि पटक पटक मर्दैनन् । एक पल्ट मात्र मर्छन् ।” म उस्को भाबना संग सहमत हुन सक्तिन् । हुन पनि मलाई उस्को त्यो बाक्यले सारै नराम्रो संग चिमोटछ । “मेरो आशय यस्तो थिएन् । यतिका बिधी किताब तिमी पढन भ्याउछौ ?” मैले त यत्ती जान्न चाहेको ।
“मेरो कामै के छ र ? ंंंं…….. जागिर छैन् ……. कोहि आफन्तहरु छैनन् ……, त्यस्तो भ्याई नभ्याई काम पनि त छैन नि ! मन लागेको बेला पढ्यो , मन लागेको बेला सुत्यो ……। एउटा एक्लो जीबन भोगेको मान्छे , …… । ” उ अडकी अडकी भए पनि खुलस्त हुन खोज्छ । उस्को यही खुलस्त हुने बानी मलाई असाध्य मन पर्छ । बानी मात्रै कहां हो….र । उस्को बिगतका भोगाईहरु मेरो लागि बर्तमानमा गहकिलो शिक्षा साबित भएको छ । हुनत मैले प्रत्यक्ष रुपमा उस्को विगतको भोगाईहरु उस्को आफनै मुखबाट सुन्न पाएको छैन् । उस्को पुराना मित्रहरु र दौतरीहरुवाट भने उस्को बारेमा धेर थोर जानकारी हांसिल गर्न पाएको छु । उस्को त्याग र समर्पणको भाबना सुनेरनै म उ प्रति आकर्षित भएको थिएं । उस्को जीबननै एउटा उदाहरणीय त छदैछ । त्यस्मा पनि खुलेर कुरा गर्ने बानिले गर्दा म उस्लाई आदर्शको रुपमा लिने गर्छु ।
“फेरी म सम्पूर्ण किताब खार्दिन ……, किताबको गहिराई सम्म पुग्ने प्रयत्न पनि म गर्दिन ……..। कुनैको मध्य …। कुनैको सुरु ….। कुनैको अन्त्य ..। यसरी किताबको अबस्था मात्र छाम्ने प्रयत्न गर्छु ”। उ आफनो बानिलाई प्रष्टयाई रहेको हुन्छ ।
“यसरी एकै साथ सबै पुस्तकहरु पढ्दा सिल सिला टुटे जस्तो एक अर्कामा मिसिए जस्तो, छयास मिसे अपठयारो त पर्दैन ।” मलाई उस्को किताब पढँई अनौठो लाग्छ ।
”जीबननै छयासमिसे छ भने , त्यसमा अल्झीएर बस्नुको कुनै तुक छैन । जीबनको संपूर्ण भोगाई भोगीसकेको मान्छेले गहिराईसम्म गएर डुबुल्की मार्नु पर्छ भन्ने पनि त छैन् नि ! जीबनलाई वाहिर बाटै छाम्ने प्रयत्न गरे पुग्छ । जबिनको गहीराईसम्म पुग्ने काशिस गर्यौ भने हातमा लाग्यो सुन्यो सिबाय केहि हात लाग्दैन् । त्यसैले सन्तुष्टि प्राप्त गर्नु छ भने जीबनलाई वाहिरवाटै मात्र भोग्ने प्रयत्न गर । तिमि अबश्य सफल हुनेछौ । ” उ मलाई अर्ति दिन थाल्छ ।
उस्को प्रबचन अझै सकिएको हुदैन् “कुनैलाई बढी महत्व , कुनैलई कम महत्व पनि दिनु नपर्ने । सवै किताबहरुको एकै साथ रस्वास्वादन गर्न पाईने हुदां अझ बढी मिठो भई नौलो स्वाद चाख्न पाईन्छ । विभिन्न परिकार एकै पल्ट चपाए जस्तै हुन्छ । ” उ प्रस्ट पार्छ ।
उस्लाई तर्कमा कस्ता कस्ता बिद्धवानहरुले हराउन सक्तैनन् भने म छुसिले के हराउन सक्थेंर ?अनौठो र भाबनात्मक विचारले म उस्को विगतका भोगाईहरुलाई क्रमशं एक पछी अर्को गर्दै उग्राउन थाल्छु ।
उस्को परिचयमा दुई अक्षर खर्चनु पर्दा निम्न बुंदाहरुमा उस्लाई नियाल्न सकिन्छ ।
समयको थप्पडले निलडाम हुने गरी हिर्काएको एउटँ राजनितिज्ञ होे उ ।
देशलाई नजिकैबाट नियालेर निश्वार्थ भाबनाले समर्पित भएको एउटा सच्चा राजनितिज्ञ हो उ ।
गहन अध्यन , चिन्तन र मनन्को सीङगो रुप हो उ ।
लामो समयसम्म जेल नेल खेपेको राजनितिज्ञ हो उ ।
सरकार द्धवारा सर्बस्व हरण गरेको राजनितिज्ञ हो उ ।
देशको राजधानिमा सम्पन्न परीवारमा जन्मीएर पनि बिदेही भएर जनताको मुक्तिको लागी लडेको ब्यक्ती हो उ ।
वावु बाजेको शान र ईज्जतलाई थांती राखी राजनितिमा होमिएको जुझारु ब्यक्ति हो उ ।
प्रत्यक्षरुपमा दरबारमा संम्पर्क भएर पनि दरबार प्रती बिद्रोही भाबना भएको एउटा सच्चा नेपालीको छोरा हो उ ।
पहिलो क्रान्तिमा डटेर लाग्यो । आफना वरीपरीका सारा सुख सुबिदा र पुगिसरीले पनि आकर्र्षीत गर्न नसकेकाले नै उ बिदा्र्रेही भएर देखा पर्यो । उ आफनो लागी नभएर अरुको लागी मात्र लडथ्यो र त उ निश्वर्थी थियो । धेरै पल्ट जेल पर्यो । अनेकौ पल्ट सरकारको आखांमा छारो हालेर विदेशियो । कैयौं पल्ट गोल घरमा राखेर मानसिक र शाररीक पिडा दिईयो ।
मानब शरीर हाड मासुबाटनै बनेको हुन्छ भन्ने कुरा त बिज्ञानले नै प्रमाणित गरीसकेको छदैछ । बिगतमा पाएको शारीरीक र मानसिक यातनाहरुले उस्को पनि शरीर थिल थिलो बनि सकेको थियो । अनेक पिडा र यातनाहरुको परीणमस्वरुप अनेकौ रोगहको लक्षण देखिन थाल्यो । शारीरीक रुपमा उ असक्त भए पनि उस्को जोस र जांगर अझै ताजा छदै थियो । उस्ले आफनो जोश र जांगरलाई मर्न दिएको थिएन । त्यस दिन भएको जन आन्दोलनको नेतृत्व उ आफैंले गरेको थियो । जुन दिन राजधानिमा मानब शागर ओर्लिएको घटना उस्ले पत्याई नसक्नुको थियो । उ अग्र भागमा नारा घनकाउदै लस्करको नेतृत्व गरेको क्षेण सलाईड बनेर आखां सामु जब नाच्न थाल्थे । उ त्यस घटनालाई सबिस्तार बर्णन गर्ने गर्दथ्यो ।
आन्दोलनको आंधि । आन्दोलनले लेराएको परिवर्तन । आन्दोलनमा भएको घात प्रतिघात । आन्दोलनमा भएको दमन । आदि ईत्यादी विषयमा उ छाति फुलाएर कुर्लने गर्दथ्यो ।
त्यो दिन राजधानिको मुटुमा अबस्थित पूर्ण कदको शालिकको क्षेवैमा उ पनि उभिएको थियो । ढवङ….ढवाङ….. बन्दुक पटकीएको आबाज सगै उसैको अगाडि भटा भट भङेरा ढले जस्तो मानब लाशहरु ढल्दै गएका थिय । लाशै लाशको चाङनै लागी सकेको थियो । कालो पत्रे सडकको ढाड स्वात्तै रगतले पोतिएको थियो । कोलाहलको बाताबरणमा पनि प्रजातन्त्रको नरा धनकदै थियो । युबा जोस र जांगरकोे अगाडी सामन्ती भाबना मूर्छा पर्दै थियो । कति आमाहरुको कोख रीत्तिदै थिए । कति बाबुहरुको जांगर मूर्छा पर्दै थिए । कति दिदि बहिनीहरुको माईती रीत्तिदैथिए । तै पनि आन्दोलन अगाडी बढदै थियो । आन्दोलनकारीहरु थाकेका थिएनन् । थाकेका थिएत प्रतिगमनकारी आन्दोलनका विरोधीहरु ।
उस्को प्रयाश अनि सम्पूर्ण न्याय प्रेमी जनताहरुको अथक प्रयाश स्वरुप प्रजातन्त्र पुन प्राप्त भयो । प्रजातन्त्रको पहिलो निर्बाचनमै उस्ले पनि सांसदको टिकट पाएको थियो । पार्टि्रले पनि उस्को कदर नगरेको होईन् । उस्को कदर गर्दै पाट्र्रिको बहुमतले उस्लाई सासंदको उम्मेदवार धोषण गरेकै हो । उस्ले टिकट लिन मानेन् । उस्को ठम्याईमा उस्को बुझाईमा प्रजातन्त्र आशिंक रुपमा मात्र प्राप्त भएको ठहर्यायो । त्यसैले उस्ले टिकट लिन मानेन् । आर्थिक क्रान्ति गर्नै बाकी सम्झिएर उ बाहिरै रहेर पार्टि्रलाई योगदान दिने बिचार प्रस्तुत गर्यो । उ अध्यनशिल त छदै थियो । उस्लाई भौतिक अभाब पटक्कै थिएन् । उस्को ठम्याईमा सासंद भए पछि लोभी लालची भईन्छ भन्ने नै लाग्यो । उस्ले सासंद बन्न चाहेन् । उस्को योगदानको कदर गर्दै , उस्को चाहना अनुरुप पाट्र्रिले पनि उच्च मूल्याङन गर्यो । पार्टि्र संगठनको महत्व पूर्ण पदमा उस्को पदोन्नती भयो । उस्ले पनि हलुका महसुस गर्यो । गहन जीम्मेवारीलाई सहर्श स्विकार गर्दै पार्टिलाई अझ अगाडी बडाउदै लग्यो ।
सासंदको टिकट उ भन्दा कनिष्ट नबप्रबेशिलाई प्रदान गरीयो । नब प्रबेशीहरुको हालिमुहाली सुरु भयो ।
उज्जल भबिष्यको लागि सारा नागरीकहरु जागरुक देखिए । आ आफनो सिद्धान्त अनुशार भोट खसालियो । चुनाबको परिणम निकै नै आशालाग्दो र एउटा बिकशित देशको जस्तो आयो । उस्को पाट्र्रीले बहुमत हांसिल गर्यो । विपक्षमा बस्ने पाट्र्री आन्दोलनमा सहभागी पाट्र्री मध्यकै दोस्रो पाट्र्री थियो । एउटा पाट्र्रीलाई राज्य संचालन गर्ने अभिभारा सुम्पीईयो भने अर्को पाट्र्री हासियार र खबरदार गर्न बिपक्षमा बस्यो । यसरी जनताहरु निकैनै जागरुक , सक्षम , सजक, भएको महसूस गरीयो । अब देशले काल्टे फेर्छ भन्ने भाबनामा तिर्ब बिकाश भयो ।
पार्टि्रको गतिबिदी निकैनै सक्रियो देखिन थाल्यो । हरेक दिन जसो बैठकहरु बस्न थाल्य । केही महत्वपूर्ण निर्णयहरु प्रकाशमा आय । अनेकौ नाराहरु थपिय । जनताको चाहना र आबश्यकता अत्याधिक थिए । सिमित श्रोत र साधनबाट अत्याधिक चाहना र आबश्यकता पुरा गर्न प्राय असम्भब जस्तै देखिन्थ्यो । असम्भबलाई सम्भब तुल्याउन पर्छ भन्ने भाबना पाट्र्री भित्र प्रकट हुन थाल्यो । फलस्वरुप पाट्र्रीले पनि नयां र नौला कार्यक्रमहरु प्रकाशित गर्यो ।
बिस्तारै बिस्तारै पार्टि्र भित्र नबआगन्तुकको प्रबेश दिनानु दिन बडन थाल्यो । सुख सुबिधाको उपभोग गर्नु पर्छ भन्ने माबना मौलाउदै गयो । प्राडो र पजेरोको माग बडन थाल्यो । फलस्वरुप सुबिदामा प्राडो र पजेरा झिगाइयोे । जनताका प्रतिनिधिहरु प्राडो र पजेरोमा घुईकिन थाल्ये । राजधानिमा सबै नेताहरुको आधुनिक सुबिधा सम्पन्न धर निमार्ण गर्नु पर्छ भन्ने निर्णय पाट्र्रीको बैठकले गर्यो । पार्टि्र प्रबेशमा सुट र टाई अनिबार्य गरीयो । जनतालाई एक तुर्को पानि उपलब्ध गराउन नसक्ने सरकारका नेताहरुको पार्टि्रमा मिनिरल वाटरले प्रबेश पायो । पार्टि्रमा अनुशासनको कदर हुन छाडयो । पाट्र्रि कुनै नेताको ब्यक्तिगत बैठक जस्तो लाग्न थाल्यो । हैकम बाद र सामन्त बादको बोलवाला चल्यो । जनतालाई झुक्याउन अनेकौं आकर्षक नाराहरु रचिय । देश दुब्लो बन्दै थियो । नेताहरु मोटाउदै थिय । देशको पैसा बिदेशी बैकमा सार्ने क्रम बढन थाल्यो । उस्को आत्माले यि सब कृयाकलापलाई स्विकार्न सकेन् । उस्को आखां सामुन्ने दिन हिन चिथरा ख्याउटे अनुहारहरुको मात्र तस्बीर नाच्न थाल्यो । प्रजातन्त्र मूर्छा पर्दै गयो ।
उस्ले आत्मा बन्दक राख्न चाहेन फलस्वरुप उस्ले आफनो असन्तोषहरु पट्र्रीमा राख्न थाल्यो । बिगतका अबस्थालाई बर्तमानमा उदाङग पार्न थाल्यो । सबैलाई बिगत र बिगतमा गरेका बाचाहरु सम्झन अनुरोध गर्न थाल्यो । उस्ले मार्ग बिराएकाहरुलाई सही मार्गमा हिडाउन अनुरोध गर्यो ।
उ एक्लो बृहस्पति साबित भयो । बर्तमानका बुख्यांचाहरुले उस्लाई पागलको संज्ञा दिए । उस्को भाबनाको कदर हुन छाडयो ।
हुन पनि उस्ले कैले पनि मन्च माथि उभिएर ठुला ठुला सपना र आश्वासनका पोकाहरु फोएन् ।
उस्ले कामलाई मात्र प्राथमिकता दियो ।
उस्ले न त कैले गल्ली गल्ली चाहर्दै , आश्वाशनका पक्तिहरु पाठ गरेन्

न त कैले रेडियो र टि भिबाट सिगांरीएर आफनो योगदानको बैलटठी बखान छांटेन् ।
उस्को आंखाकै सामुन्ने उस्का दौतरीहरुका बिगत र बर्तमान छर्लङ घाम बनेर झुल्कारहेकै थिए ।
हबाई चप्पलको त्यो ध्वनि आज पनि उस्को कानमा प्रष्ट सगं गुन्जिरहेकै थियो ।
मैलो सुरुवाल , ध्वजा परेर च्यात्तिएका कमिचका फेरा , फाटेको टोपी लगाएर एक मूठी चिउरा र दालमोठ चपाउदै राजधानीका गल्लि गल्लि चाहार्दै हिडने आकृतिलाई उस्ले चाहेर पनि बिर्सन सकेको छैन् ।
बर्तमानमा ति आकृतिहरुले छेपारोले कांचुली फेरे झै आफनो आकृतिलाई फेरेका थिए ।
विदेशी जुत्तामा ती उभिएका थिए ।
टाई र सुटमा सजीएका थिय ।
ओठमा शिकार चुरोट च्यापेर बिकासे सेमिनारमा धाउंथ्ये ।
प्राडो र पजेरोमा कुदथे ।
साला साली , भान्जा भान्जी , छोरा छोरी , ज्वाई जेठान सबैलाई आकर्षक पद सिर्जना गरेर भर्ना गरेका थिए ।
बिकाशे राजनितिले सबै नेताहरुलाई स्वात्तै निली सकेको थियो ।
पाट्र्री भित्र उस्को कदर हुन छाड्यो । समय अनुशार चल्न नसक्ने अर्धपागलको पगरी उस्ले गुथन भ्यायो । उस्लाई क्रमशं पाट्र्रीको जिम्मेवारीबाट पन्छाउन थालियो । अब उस्को उपस्थिति केबल उपस्थितिमा मात्रै सिमित राखियो । राजनितीमा देशको कांचुली फेर्ने सपना बोकेको उ अब पाट्र्री भित्रै एकलिन थाल्यो । जवानी राजनितीमा बितायो । जनताको सेबामा समर्पित हुन चाहने हुनाले उस्ले बिबाह गर्ने फुर्सत पनि निकाल्न सकेन् । धर जम गर्दा सेबा भाबनामा प्रश्न चिन्ह लाग्न जन्छ भन्ने ठानेर कैले पनि बिबाह गर्ने बिचारै गरेन् । घरबाट आएको अलिकती सम्पत्ती पार्टि बिस्थारमा प्रयोग गर्यो । अलि कति सरकारी कोषमा दाखिला भयो । बांकी दाजुभाईको गिददे नजरबाट बच्न सकेन् । त्यसैले गर्दा उ घरबार बिहिन सुकुमबासी बन्यो ।
उस्ले जीबनलाई आधा दशक भन्दा बढी भोगि सकेको थियो । उस्को जीबनलाई यसरी अर्थाउन सकिन्थ्यो ।
आधा जीबन जेलको कठोर सजायंमा ब्यतित गर्यो ।
एक चौथाइ जीबन मेची दखि महांकाली सम्म पाट्र्रि बिस्तारमा खर्च गर्यो ।
बाकी एकचौथाई जीबन बाल्यकालमा आमाको काख र बाबुको कांधमा बितायो ।
अलि कति जीबन स्कूल, कलेज धाउंदा धाउदै बिते ।
जीबनको उत्तरार्धमा पुगेर उस्ले पाट्र्रीबाट अनुशासन भङग गरेको आरोपमा साधारण सदस्यताबाट निस्कासन गरेको जानकारी जुन दिन पाएको थियो । त्यसै दिन उ सरासर पशुपतिको मन्दिर भित्र छीर्यो । मन्दिरको दायांहुदै सरासर आर्यघाट तर्फ ओर्लियो । घिनलाग्दो गरी बहेकी बाग्मती मूर्छित देखिन्थिन् । जसो तसो बग्ने प्रयत्न गर्दैथिईन् । उस्ले बाग्मतीको ढाड छाम्ने प्रयत्न गर्यो । दुर्गन्दीत भएर मुर्छा परेकी बाग्मती उस्को श्पर्शले ससङिक्त भईन् । दुबैहात फैलाएर स्वागत गर्न सधैं लालायीत यी बाग्मती आज किन ….ससङीत बनिन्….। शयद उस्को शपर्शले हो कि ….?
बाल्यकालमा त्यही वाग्मती को काखमा उ पोडेर खेल्ने गर्दथ्यो । डुबुल्की मारीरहेका असला माछाहरुलाई समाउन उ माछा संगै तेलकासा खेल्थ्यो । बल्छी हाल्थ्यो । बल्छीको टुप्पोमा झुन्डीएर माछाले आत्मा हत्या गर्दथ्यो । कलकलाउदी बागमतीको पानि खाएर उस्ले कति पल्ट तिर्खा मेटन भ्याएको थियो । जुन बेला बाग्मती सङली थिईन् । राजनिती पनि सङलो थियो । वाग्मती फोहरी भईन् राजनिती पनि डुङ , डुङती गनाउन थाल्यो ।
वाग्मतीको दुर्गन्दित जल अंजुली भरी समेटेर फोहरी राजनितिज्ञहरुको सम्पूर्ण गुठियारहरुको संझनामा तिलान्जली दिदै आफनो राजनिती बाग्मतीमा बिसर्जन गर्यो । उस्को एक अन्जुली पानि दुर्गन्दित बाग्मतीमा कता बिलाए बिलाए ।
त्यसबेला देखि उस्ले आफनो जीबिकाको लागी साहित्य साधना गर्ने अठोट गर्यो ।

Gopal Birahi – Kabrastan

गोपाल विरही – कब्रस्तान

आज खैरे पनि अचानक विरामी प¥यो । बिहानदेखि अहिले भर्खरसम्म त ऊ राम्रै वा स्वस्थजस्तो नै देखिएको थियो । तर, यताबाट उता र उताबाट यता उठबस गरिरहेको छ अहिले ऊ । उसले आफू पनि सेतेजस्तै रोगबाट ग्रस्त रहेको सङ्केत दिइरहेको छ । सेते अर्थात् उसको भाइ पनि क्षणभरमै हृष्टपुष्ट र स्वस्थ थियो । तर, क्षणभरमै उसले हामीलाई छाडेर गएको पनि हो । हिजोमात्रै सेते परलोक हुनु र, फेरि आज खैरे छट्पटाउन थाल्नुले हामीलाई अवाक् तुल्यायो । खैरेलाई झट्पट् अस्पताल लानुपर्छ भन्ने कुरा मैले र बहिनीले उठायौ“ । बुबाले ‘केही क्षण विचार गरौ“’ भनिरहनुभएको र, नशालु झारपात खाएको हुन सक्ने आशङ्का गरी परम्परागत मान्यतानुसार चूक (अमिलो) पनि खुवाइदिनु भएकाले हामीले केही बेर पख्र्यौ“ । तर खैरेले कुनै प्रतिक्रिया जनाएन । ऊ झन् उफ्री–उफ्री छट्पटाउन थाल्यो । अब त हाम्रो धैर्यको बा“ध टुटिसकेको थियो । हामी सेतेको मृत्युबाट यति भयभित भइसकेका थियौ“ कि खैरेलाई पनि कतै त्यस्तै हुने त होइन भन्ने त्रासले हाम्रो मनमा बादल लाग्न थाल्यो । अस्पताल लैजाने कुरामा हामी सबै सहमत भयौ“ । तर कहा“ हो अस्पताल ? मलाई केही थाहा थिएन । बुबाले यसभन्दा अगाडि खैरे, सेते वा मुनीकै आमाहरुलाई पनि ज“चाउनका लागि अस्पताल पु¥याइसक्नुभएकाले समस्याको हल उत्तिखेरै निस्कियो । मैले साइकल कुदाइहाले“ । बुबा खैरेलाई समातेर साइकलको पछाडि बस्नुभयो । केही सोच्ने फुर्सद् कसलाई थियो र ! मलाई कतै बाटैमा साइकलको पाङ्ग्रा फुटिहाल्ने पो हो कि ! अथवा चेन नै फुत्किने हो कि ! भन्ने भयले समातिरहेको थियो । हुन पनि त्यो साइकलले एक–एक थोक बिग्रेर हैरान पारिसकेको थियो मलाई । मनमनै कुनै सङ्कटले हाम्रो मार्ग अवरुद्ध नगरोस् भन्ने प्रार्थना गर्न थाले“ । खैरे कराइरहेको थियो । हामी कुद्दै गयौ“, खैरेको मे“–मे“स“गै हाम्रो साइकलले गति लियो ।
‘के भएको हो त्यस्तो खैरेलाई !’–मैले जा“दा–जा“दै सोचेछु । हुन पनि अचानक टोलाउन थालेको थियो खैरे । सधै“ ‘खैरे !’ भनेर बोलाउने बित्तिकै खुर्र दगुरेर छेऊमै आइपुग्ने ऊ आज किन जहा“को त्यही“ छ ? किन खैरेले अटेरी गरिरहेको छ ? उसले पनि सेतेले जस्तै सबैस“ग सधै“का लागि अटेरी गर्न खोजेको त होइन ? अह“! खैरेलाई केही हुन सक्दैन ! खेरे हामीलाई छाडेर जान सक्तैन !
खैरेकी आमा पनि आज ऊप्रति केही बढी प्रेमभाव दर्साइरहेकी थिई । आफ्नो एउटा जवान छोराको अनुपस्थितिको शोकले रन्थनिएकी खैरेकी आमालाई खैरेको त्यो दयनीय अवस्था देखेर कस्तो लाग्यो होला ? यो प्रश्नको उत्तर ऊ आफैले पनि दिन सक्दिन । तर खैरेलाई चाटिरहेकी मुनीलाई देखेर सबैले यो कुरालाई महसुस गरेको हुनुपथ्र्यो कि वास्तवमा पशुहरु अत्यन्त संवेदनशील हुन्छन् । उनीहरुको हृदय यति सुकोमल हुन्छ कि उनीहरु आफूलाई कसले माया गरेको छ र, कसले घृणा गरेको छ भन्ने कुरा सजिलै छुट्याउन सक्दछन् । त्यसैले त हाम्रो प्यारो सेते हाम्रै घर पल्तिरको एउटा मोटे मान्छेस“ग सधै“ तर्केर हि“ड्थ्यो । कुरा के थियो भने हाम्रो सेतेलाई देख्नासाथ त्यो मोटेले प्याट्ट–प्याट्ट हिर्काइरहन्थ्यो । कहिले मुखै थुनिदिन्थ्यो र, कहिले चारवटै खुट्टा च्याप्प पारेर राख्दथ्यो ।
अ“, हामी पशुहरुको औषधि पसलमा पुगुञ्जेल मलाई वर्षै बितिसकेजस्तो लाग्यो । सधै“ ओहोर–दोहोर गरिरहेकै त थिए“ नि त्यो बाटोमा । तर किन त्यही बाटो मेरा निम्ति कैयौ“ माइल दूरीको भयो ? यो पनि मेरो समझमा आएन । बाटोमा खैरे कराइरहेकाले मलाई अत्यास लागिरहेको थियो । कतिखेर आइपुग्ला त्यो अस्पताल भनेर सोच्दैमा म किंकर्तव्यविमूढ भइरहेको थिए“ ।
‘बुबा, अझै कति टाढा छ ?’ भनेर पचासपल्ट सोधेहु“ला मैले साइकल चलाउ“दै गर्दा । खैरेले ‘मे“–मे“’ गरिरहेकाले आ“खामा थोपाहरु चुहिन थालिसकेका थिए मेरा । ‘मलाई छिटो अस्पताल पु¥याओ, म जा“दैछु’ भनेर खैरेले भनेको हो कि भन्ने सम्झेर मेरो मुटु फुट्ला कि जस्तो भइसकेको थियो । म ‘हु“क्क’ गर्ने अवस्थामा पुगेको मात्रै के थिए“, औषधि पसल आइपुग्यो । ‘ऊ त्यो रुखको फेदैमा हो’–बुबाले भन्नुभएपछि मेरो मन केही शान्त भयो । तर धैर्यको बा“ध टुटिरहेकै थियो । झटाझट् साइकल रोकेर खैरेलाई समात्न पुगे“ म । औषधि पसलमा गएर सोध्यौ“ । डाक्टर त्यहा“ नभएको र अझ केही पर पुग्नुपर्ने कुरा बताए औषधि विक्रेताले । म रुन मात्रै सकिन“, खैरे कराइरह्यो, झन् जोड–जोडले कराउन थाल्यो । लौ न नि १ के बित्यास प¥यो १ भन्ने सोचेर खैरेलाई छिटोभन्दा छिटो डाक्टरकहा“ पु¥याउन नसकिएकोमा पछुताउन थाले“ म । बुबाले खेरैलाई समात्नु भो र, मैले कुदाइहाले“ साइकल । जस्तोसुकै दुर्घटना किन नहोस् १ मैले साइकल बेस्सरी कुदाए“ । खैरे जोडस“ग कराएको सुन्दा मुटु ढुक्ढुक् गथ्र्यो ।
केही बेरमै डाक्टरकहा“ पुगिएछ । डाक्टरले यसो हेरेर औषधि र इन्जेक्सन दिए । त्यतिबेला मलाई त्यो डाक्टर देवताजस्तै लाग्यो । डाक्टरका अनुहारभरि टाटै–टाटा थिए । तर त्यतिबेला त्यसैमा मैले ईश्वर देखे“ । उसको पूजा नै गरे पनि कम हुन्छ जस्तो लाग्यो मलाई । डाक्टरलाई धन्यवाद दिनका लागि मस“ग शब्द त थिएन नै १ साथै हर्षले मेरो मुखबाट केही निस्कन सकेन । इन्जेक्सन लगाउ“दा खैरे कराएको थियो र, एकपटक डाक्टरलाई पुलुक्क हेरेको थियो । सायद ‘मलाई के गरेको !’ भनेर सोधिरहेको थियो । डाक्टरले त्यति मायालु आ“खाले नहेरे पनि इन्जेक्सन लगाइदिएर ऊमाथि ठूलो उपकार गरिरहेका थिए । त्यस क्षणमा त्यही डाक्टरकै अभावले गर्दा त हाम्रो सेतेले प्राण त्यागेको थियो । आज खैरेले पनि डाक्टर देख्न नपाएको भए के हुने थियो ! म सोच्नै सक्तिन“ ।
हामीमाथि औषधि विक्रेताले ठूलो गुन लगायो । ऊ पनि डाक्टरपछिको प्राणदाता बनेर निस्कियो खैरेका निम्ति । हामीस“ग पैसा थिएन । औषधि खैरेलाई खुवाइदिइहाल्नुपर्ने ! हस्याङ्फस्याङ् गरेर औषधि पसलमा पुगेको थिए“ म । ‘केही बेरपछि ल्याइदिउ“ला पैसा, हुन्न ?’ भनेर सोधे“ मैले । नबोलिकन औषधि दियो उसले । कहा“ पाइन्छ अचेल त्यस्तो मान्छे ! पैसामा बिक्न खोज्छन् सारा ! तर, बिकेन ऊ । पैसामा खरिद्न नसकिने केही अल्पसङ्ख्यक मान्छेहरुमध्ये गणना गरे“ मैले उसलाई । न चिनेको, न जानेको, हाम्रो खैरेको औषधि सुटुक्क दिइहाल्यो उसले । धन्य हो उसको भावना !
खैरेलाई लिएर घर फर्क“दा मलाई के अनुभूति भयो भने म कुनै ठूलो काम गरेर फर्किरहेको छु । खैरेलाई डाक्टरकहा“ पु¥याउन सकेकोमा मेरो मनमा यति खुशी थियो कि, म व्यक्त गर्न सक्तिन“ । तर सेतेलाई सम्झेर मेरो मनमा पश्चाताप पनि भइरहेकै थियो, सेतेले डाक्टर देख्न पाएन ।
खैरेलाई उपचार गराएर फर्क“दा बाटामा मान्छेहरु कसैले टोलाएर हेरिरहे, कोही गलल्ल हा“से भने कसैका अनुहारमा आश्चर्य पनि मैले भेटे“ । जे होस्, खैरेलाई अस्पताल पु¥याउन सकिएको खुशीमा मैले साइकल बेस्सरी कुदाएछु । खैरे घरसम्म आरामले आइपुग्यो । तर घर आएपछि खैरे कराउन थाल्यो । फेरि एकपल्ट अत्यासले घरमा सबैको अनुहार बादलिन थालिहाल्यो । उसकी आमाले खैरेलाई मुसार्न थाली । धामी–झा“क्रीको व्यवस्था पनि उत्तिखेरै भयो । आफूले ‘रुढीवादी परम्परा’ भनेर झारफूकको विरोध गर्दै आएको भए पनि खैरेलाई त्यसले केही असर गरिहाल्छ कि भन्ने आशामा म अल्झिइरहे“ । झ“क्रीले ‘फू–फू’ गरेर कुन्नि के–के ग¥यो र खरानी–पानी खुवाइदियो खैरेलाई । अलि आराम मिलेजस्तो ग¥यो खैरेले । मैले यो बुझ्न सकिन“ कि खैरेलाई डाक्टरको औषधिले आराम दिलायो वा झा“क्रीको खरानी–पानीले । जे होस्, खैरे कराउन छाडेपछि हामीले चैनको सास फे¥यौ“ । यसरी घरमा ल्याइसकेपछि पनि एकछिनसम्म त हामी सबैलाई अत्याइरह्यो खैरेले । सायद अब ऊ स्वस्थ छ । भोलि बिहानै उठेर चर्न जानेछ ।
***
सेतेले यो संसार छाडेर गएको कति दिन भयो भन्ने कुराको गणितीय गणना मैले गरेको छैन । आजसम्म मैले उसलाई कहिले आफ्नी प्रेमिकाको रुपमा त कहिले भाइको रुपमा अनि कहिले साथीको रुपमा त कहिले क्षणभरको एउटा सहयात्रीको रुपमा कैयौ“ पल्ट कल्पना गरिसके“ । जीवनका अठार वसन्तहरु पार गर्दा केवल दुई पल्ट मैले प्रेमको अनुभूति गरेको छु । एउटा स्कूले जीवनमा र, अर्को सेतेको देहान्तपछि । मेरो स्कूले जीवनमा एकपल्ट यस्तो मोड आएको थियो, न त भोक लाग्थ्यो न त तिर्खा । कसैस“ग बोल्न मन नलाग्ने अनि एकान्तमा कुन्नि कहा“–कहा“ पुगेको रमाइलो कल्पना गर्ने बानी सायद त्यतिबेलादेखि नै बसेको हो ममा । वास्तवमा त्यो प्रेम रहेछ भन्ने कुरा आज मलाई थाहा लाग्दैछ । प्रेम भनेको त्यस्तो हु“दो रहेछ भनेर मलाई सेतेको देहान्तले महसुस गराएको छ ।
अचेलभरि म घरको छानोमाथिबाट सेतेलाई गाडिएको उसको कब्रस्तान हेरिरहन मन पराउन थालेको छु । जिउ“दो हुञ्जेल त्यति ख्याल भएन । तर मरेपछिको सेतेको अभावलाई महसुस गर्न थालेको छु म । दसै“ आएको छ, सबै र¨ीच¨ी पहिरन लगाएर घर–घर लागिरहेछन्, रमाइलो गरिरहेछन् । तर सेतेको अभावले कसैलाई कुनै प्रभाव परेको मैले पाइन“ । सेते भएको भए दसै“ कत्ति रमाइलो हु“दो हो अथवा सेते नभएर यसपालिको दसै“मा कत्ति नमज्जा भएको हो भनेर कसैले महसुस गरेजस्तो पनि मलाई लागेन । यस्तो छ यहा“को परिवेश । लाग्छ, हिजो सेते थियो, हिजोका दसै“हरुमा अरु मान्छेहरुस“ग सेते पनि हुन्थ्यो, तर आज सेते छैन । सेते बाहेकका अरुहरु हिजोझै“ मस्त छन्, कुनै परिवर्तन छैन यहा“, बाहेक सेतेको अनुपस्थिति । घरमा सबैस“ग बसेर खाना खा“दा सेते, खैरे, मुनी सबैले हेरिरहेका हुन्थे ती दिनहरुमा । तर अचेल हामीले खाना खान लाग्दा सेतेले हेर्दैन, ऊ घटेको छ । अरुहरु सपासप गास निल्छन् । तर खैरे वा मुनीलाई मात्र देख्दा मलाई भने सेतेको सम्झना आइहाल्छ । सेते भएको भए ऊ पनि यही“ बसेर टुलुटुलु हेरिरहेको हुन्थ्यो जस्ता कुराहरु आउ“छन् मनमा र, म अलग्गै बस्न चाहन्छु सहन नसकेर । दश दिन जति त मैले खाना खानै सकिन“ । मलाई के कुराको विशेष चिन्ता रहन्छ भने मान्छेहरु स्वार्थको घिनलाग्दो, गन्हाउने र दुर्गन्धित पोखरीमा झन्–झन् पौडि“दै, डुब्दै र भासि“दै गइरहेछन् । सेते मरेको दिन पनि आधा घण्टा नबित्दै कसरी खान सकेका चिया र पाउरोटी कपाकप ? सेते नरहेको कुराको चिन्ता किन नरहेको उनीहरुमा ? कि सेतेको निधनमा खुशियाली मनाइरहेका थिए उनीहरु ?
अब म सेतेको कब्रस्तानतिर जा“दैछु । सेतेको यताउता हि“डिरहने, खोलाको किनारमा मस्त निदाउने त्यो शरीर सायद अहिले गलेर, सडेर धुलोपिठो भइसकेको हुनुपर्छ । सेते गाडिएको ठाउ“मा अहिले हरियै दुबो पलाएको छ । नजिकै दुईवटा सिसौका रुखहरु उभिएका छन् । लालुपातेका विरुवाहरु छेउछाउमा झ्या¨िएका छन् । करिब पचास मिटर जति अगाडि एउटा घर छ । सेते हामीबाट टाढा हुनुभन्दा यस्तै आठ÷दश दिन अगाडि मात्रै त्यो घरको एउटा बूढो मानिसले पनि यो धर्तीबाट विदा लिएको थियो । तर मलाई त्यो बूढो मानिसको निधनमा त्यति शोक छैन जति सेतेको । कारण, त्यो बूढोमा सेतेमा जस्तो कर्तव्यनिष्ठा मैले देखिन“ । नजिकै बजारमा पसल थापेर बस्थ्यो ऊ । एकदिन उसको पसलमा सामान लिन भनी गएको थिए“ । व्यर्थैमा मस“ग झगडा गरेको थियो त्यो बूढोले । त्यस दिनदेखि उसको पसलमा जानै बन्द गरिदिएको थिए“ मैले । यसरी जिउ“दैमा त्यो बूढो मेरो लागि प्यारो बन्न नसकेकोले, अथवा मलाई मन नपरेकोले, त्यो बूढोको मलाई सेतेको जत्तिको माया पटक्कै लाग्दैन । त्यही बूढोको घरदेखि पूर्वपट्टि एउटा खेल मैदान छ । मेरो सेतेको कब्रस्तानको परिवेश करिब–करिब यस्तै नै छ । अझ पश्चिम पवित्र नदी बहेकी, नदीपारि देवताको मन्दिर रहेको जस्ता कुराहरुले सेतेको भौतिक शरीर जहा“ छ, त्यसलाई थप सुन्दर तुल्याइदिएको छ । नगािके किनारमा बसेर पनि सेतेको कब्रस्तान हेर्न सकिन्छ । म प्रायः सन्ध्या र उषाकालमा त्यसै गर्छु । सेतेस“गका यादहरुमा रमाउने गर्छु, सेतेस“गै खेल्ने गर्छु ।
एकदिन मैले सेतेकी आमा (मुनी)को अनुहारमा नियालेर हेरे“ । ‘जीवन के हो’ भन्ने विषयमा उसले गम्भीर चिन्तन गरिरहेकी हो कि जस्तो भान हुन्थ्यो । उसको अनुहारमा झल्किएको गाम्भीर्यले उसलाई एउटा दार्शनिकजस्तो, एउटा मनोविश्लेषणकर्ताजस्तो, अथवा चिन्तकजस्तो बनाइदिएको थियो । सा“चै १ मुनीले सोचेकी थिई सायद कि जीवन दुई दिनको भेल हो । यो भेल कतिखेर उर्लेर कहा“ टु¨िन्छ कसैलाई थाहा छैन । आफूभन्दा पछि जन्मिएको सेतेले आफ्नो भेलजस्तो जीवनलाई आफ्नी आमाभन्दा पहिले नै टु¨ोमा–विश्रामस्थलमा पु¥याएको थियो । मुनीको अनुहारको भावले यो पनि स्पष्ट भनिरहेको थियो कि सेतेको लागि चाहेर हुने भए उसले बरु आफ्नै ज्यान दिने थिई । सेतेको अभावमा जुन पीडा उसले सहन गर्नु परिरहेछ, त्यो पीडा उसलाई सेतेको जीवनरक्षाका लागि प्राणोत्सर्ग गर्ने बखतमा पनि हुने थिएन । तर बिडम्बना, संसार त्यसरी चल्दैन । कसैले चाह“दैमा कसैको आत्माले शरीर नछाड्ने वा छाड्ने होइन । एउटाको साटो अर्कोले मरेर वा बा“चेर हुने भएको भए यो संसारमा सायद यति कोकोहोलो मच्चिने थिएन, यति रुवाबासी चल्ने थिएन । न त मुनीले सेतेको बदला मरेर हुने थियो न त मुनीको बदला सेतेले बा“च्न नै पाउनेछ । संसार आफ्नै नियममा हि“डिरहेछ । आफ्नै चलनमा कुदिरहेछ, दौडिरहेछ । यदि यस्तो हुन्थेन भने सेतेको लागि मै आफै“ पनि बलिदित हुन्थे“ । त्यसबेला सेतेको प्राणरक्षा गर्ने सौभाग्य पाएकोमा म आफूलाई भाग्यशाली ठान्थे“ । तर त्यो सौभाग्य मलाई विधाताले दिएको छैन, न त अरु कसैलाई नै । मेरो ठाउ“मा पनि कसैले त्यो सौभाग्य कहिल्यै पाउने छैन । यो शाश्वत् सत्य हो । समयको निष्ठुरीपन बुझ्नका लागि यिनै कुराहरु पर्याप्त छन् । न त समय कसैको बेदना, चित्कार र रुवाबासी सुन्छ, न त ऊ कसैको पुकार वा रोदनबाट नै पग्लन्छ । समयले के बूढो, के बालक, के गर्भे, कसैलाई छाड्दैन । त्यही समयको पासोमा परेको त हो मेरो सेते । बिचरो ! निरपराध, निष्कलङ्क, निःसहाय सेते ! ‘मे“–मे“’ गर्दा–गर्दै खुत्रुक्क भएको थियो । समयले उसमाथि अलिकति पनि दया गरेन । डाक्टरकहा“ पु¥याउने मौकासम्म पनि दिएन त्यो पापी समयले ।
प्रायःजसो खैरेलाई देख्यो कि सेतेको उपस्थितिको झल्को आइहाल्छ । खैरे नै सेतेको प्रतिविम्ब हो जस्तो लाग्छ । उही हावभाव, उही बसाइ, उही उठ्ने शैली । दाजु–भाइ उस्तै–उस्तै त थिए । आज भाइ छैन । तर उसको हावभावको दुरुस्त नक्कल हामी देखिरहेछौ“, उसको बस्ने–उठ्ने कलाको अनुकरण हामी हेरिरहेछौ“ । समग्रमा यसरी भनौ“, हामी खैरेलाई सेते मानेर बुझिरहेछौ“, सेतेको अर्को रुप भनेर हेरिरहेछौ“ । अझ भनौ“, कहिले प्रेमिका र कहिले क्षणिक सहयात्री बनेर मस“ग मेरो सेतेको आत्मा खेलिरहेको छ, सेतेको प्रतिविम्ब नाचिरहेको छ । सेतेको कब्रस्तान वरिपरि उसको सम्झना लुकेको छ र, त्यही सम्झनाले नै उसलाई आजसम्म मेरो निमित्त अजर–अमर तुल्याई राखेको छ ।
यस्तै कुराहरुमा भुलिरह“दा म यो कुरालाई भुसुक्कै बिर्सन्छु कि सेते हामीबीच छैन । मानौ“, सेते मस“गै जलविहार गर्न हि“डिरहेछ, उफ्रिरहेछ, दौडिरहेछ । मानौ“, मैले देख्ने हरेक दृश्यहरु सेतेकै प्रतिविम्ब हुन् ।